پایگاه خبری سرمایه فردا

چهار روایت از وضعیت علوم اجتماعی در ایران نشان می‌دهد که جامعه‌شناسی امروز بیش از آنکه به رسالت علمی خود یعنی فهم همه‌جانبه جامعه بپردازد، گرفتار چرخه‌ای از گزینش‌گری در موضوعات، تقلیل‌گرایی نظری و روشی، پروژه‌زدگی و سیاست‌زدگی، و نهایتاً ضعف نظام آموزشی و معیشت‌محوری شده است. این ترکیب پیچیده، جامعه‌شناسی را از جایگاه معرفتی و نقادانه‌اش دور کرده و آن را به نهادی واکنشی و صنفی بدل ساخته است؛ خطری که آینده علوم اجتماعی در ایران را تهدید می‌کند.

انتشار ویدئوی حضور یک بازیگر شناخته‌شده با تیمی از محافظان در دانشگاه، بار دیگر بحث بادیگاردها را به صدر توجهات آورد؛ پدیده‌ای که فراتر از امنیت، به نشانه‌ای از قدرت، جایگاه اجتماعی و فرهنگ دیده شدن در کلان‌شهرها بدل شده است.

با ورود بیش از ۱۳۸۶ نوع ماده مخدر و روان‌گردان به بازار جهانی، مرزهای اعتیاد در حال بازتعریف‌اند. در ایران، فقدان آمار دقیق، نبود قوانین به‌روز و تأخیر در آگاه‌سازی عمومی، زمینه‌ساز گسترش مصرف موادی شده‌اند که نه‌تنها ساختار شیمیایی‌شان پیچیده‌تر شده، بلکه قدرت تخریب روانی و جسمی‌شان نیز به‌مراتب بالاتر رفته است. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر سیاست‌گذاری، آموزش و مقابله با این موج جدید به‌موقع انجام نشود، کشور با بحرانی چندوجهی روبه‌رو خواهد شد.

با وجود هشدارها، ممنوعیت‌ها و برخوردهای رسمی، هالووین امسال در ایران نه‌تنها برگزار شد، بلکه به یکی از پررنگ‌ترین مناسبت‌های فضای مجازی تبدیل شد. این جشن غربی، حالا دیگر صرفاً یک شوخی ترسناک نیست؛ بلکه نشانه‌ای از شکاف فرهنگی، ضعف سیاست‌گذاری و نیاز اجتماعی به تجربه‌های متفاوت است.

در پارک‌های کرج، شب‌ها دیگر فقط صدای خنده و موسیقی نیست که شنیده می‌شود؛ صدای جیغ، بوی مواد، و نگاه‌های گم‌شده دخترانی که میان دود و تاریکی، دنبال چیزی فراتر از تفریح‌اند. آنچه در ظاهر «دورهمی شبانه» است، در باطن به پناهگاهی شکننده برای فرار از فشارهای اجتماعی، اقتصادی و خانوادگی بدل شده است. این گزارش، روایتی است از زیستن در لبه‌ی فراموشی.

از پارک گوهردشت تا زیر پل شاه‌عباسی، کرج این روزها میزبان نسل نوجوانی‌ست که در سکوت شب، با سیگار، «گل» و خنده‌هایی خاموش، به حاشیه رانده شده‌اند. اعتیاد دیگر مردانه نیست؛ دختران جوان، دانش‌آموزان و مادران خسته، در پاتوق‌هایی بی‌پناه، با مواد مخدر به پناهگاهی شکننده پناه برده‌اند. این گزارش، روایتی است از شهری که نه فقط نظارت، بلکه امید را هم گم کرده است.

در حالی که جهان در مسیر کاهش مصرف سیگار گام‌های موفقی برداشته، سیگارهای الکترونیکی یا ویپ‌ها با ظاهری فریبنده و طعم‌هایی جذاب، موج تازه‌ای از وابستگی به نیکوتین را به‌ویژه در میان نوجوانان به راه انداخته‌اند. سازمان بهداشت جهانی هشدار داده که این روند می‌تواند دستاوردهای چند دهه مبارزه با تنباکو را به خطر بیندازد.

با گسترش شبکه‌های نمایش خانگی و کاهش نظارت محتوایی، صحنه‌های مصرف سیگار، مواد مخدر و مشروبات الکلی در سریال‌ها و برنامه‌های گفت‌وگومحور به الگویی نگران‌کننده برای نوجوانان و جوانان بدل شده‌اند. مسئولان حوزه سلامت و مبارزه با اعتیاد هشدار می‌دهند: این تصاویر، بی‌آنکه هشدار دهند، در حال نهادینه‌کردن مصرف تفریحی‌اند.

پرونده قضایی برای زهره سادات هاشمی، مجری سابق صداوسیما، پس از انتشار مصاحبه‌ای انتقادی، بار دیگر مرز میان نقد رسانه‌ای و افشاگری سیاسی را در ایران به چالش کشیده است. در حالی‌که افکار عمومی خواهان شفافیت و پاسخ‌گویی‌اند، واکنش قضایی به جای گفت‌وگو، نشانه‌ای از بحران اعتماد و سردرگمی نهادی در برابر تحولات رسانه‌ای است.