پایگاه خبری سرمایه فردا

اصرار بر نسخه‌ی واحد دموکراسی غربی برای جوامع خاورمیانه، بدون توجه به زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و نهادی این کشورها، نه‌تنها به توسعه و ثبات منجر نشده، بلکه در مواردی به آشوب، افراط‌گرایی و فروپاشی سیاسی انجامیده است. این نوشتار، با نگاهی انتقادی به لیبرالیسم رمانتیک دموکراتیک، پیامدهای خطرناک تحمیل حق رأی عمومی بر جوامع فاقد زیرساخت‌های لازم را بررسی می‌کند.

از مشروطه تا امروز، تلاش برای تحقق دموکراسی در ایران همواره با ناکامی همراه بوده است. این نوشتار نشان می‌دهد که ریشه این شکست نه در فرهنگ یا شخصیت‌ها، بلکه در حذف نظام‌مند حقوق مالکیت خصوصی و آزادی اقتصادی از گفتمان دموکراسی‌خواهی ایرانی نهفته است؛ خطایی نظری که راه را برای اقتدارگرایی و اقتصاد دولتی هموار کرد

در بسیاری از تحلیل‌های رایج، نظام‌هایی چون مصر و عربستان به‌دلیل تمرکز قدرت، تحت عنوان «استبدادی» طبقه‌بندی می‌شوند. اما این دسته‌بندی، با نادیده‌گرفتن تفاوت‌های ساختاری در شیوه قانون‌گذاری و نقش بوروکراسی، تصویری سطحی و گمراه‌کننده از واقعیت حکمرانی ارائه می‌دهد. این نوشتار، با تمرکز بر مفهوم «استبداد پارلمانی-بوروکراتیک»، نشان می‌دهد که چگونه حتی در غیاب دموکراسی اصیل، ساختارهای شبه‌پارلمانی می‌توانند به تولید انبوه قانون، تورم مقررات و ناکارآمدی مزمن منجر شوند.

در تاریخ معاصر ایران، ناصرالدین‌شاه قاجار نه‌تنها قربانی گلوله‌ای در حرم شاه‌عبدالعظیم شد، بلکه سال‌ها بعد، هدف ترور فکری روشنفکرانی قرار گرفت که با تحریف تاریخ، چهره‌ای کاریکاتوری از او ساختند. این دو ترور، یکی جسم پادشاه را نشانه رفت و دیگری روح تاریخی او را، و نتیجه آن، فروپاشی تعادل قدرت و آغاز مسیر پرآشوبی بود که به استبداد رضاخانی ختم شد.

در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران در خط مقدم نبردی تمدنی و ترکیبی با قدرت‌های استکباری قرار دارد، تداوم حکمرانی با ذهنیت‌های دوران عادی، دیگر پاسخ‌گو نیست. این گزارش با تمرکز بر الزامات حکمرانی در عصر جنگ دائمی غیررسمی، ده راهبرد کلیدی برای بازآرایی ساختار قدرت ملی، تقویت تاب‌آوری اجتماعی و عبور از تهدیدات چندلایه را ارائه می‌دهد؛ راهبردهایی که می‌توانند کشور را از وضعیت پدافندی به موقعیت تهاجمی و جهش تمدنی سوق دهند.

پس از ناکامی راهبردهای سخت‌افزاری در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران، جبهه مقابل با تمرکز بر جنگ شناختی، تلاش می‌کند ستون‌های گفتمانی نظام را هدف قرار دهد. روایت امنیت، استکبارستیزی، پیشرفت هسته‌ای و نسبت مردم با نظام، همگی در تیررس عملیات معنایی قرار گرفته‌اند تا با تضعیف قدرت اقناع، انسجام ملی از ظرف نهادی جمهوری اسلامی جدا شود. این یادداشت، ابعاد این نبرد پیچیده را واکاوی کرده و نشان می‌دهد چگونه روایت‌شکنی به ابزار اصلی برای خلع سلاح گفتمانی ایران بدل شده است.

پس از پیروزی قاطع ایران در جنگ ۱۲ روزه علیه رژیم صهیونیستی، محور غربی-عبری-عربی با تغییر راهبرد از تقابل نظامی به جنگ ترکیبی، پروژه‌های تجزیه‌طلبانه را با شتابی بی‌سابقه دنبال می‌کند. این گزارش با اتکا به اسناد امنیتی، منابع تحقیقاتی و تحلیل‌های راهبردی، ابعاد پنهان تلاش‌های هماهنگ برای تضعیف تمامیت ارضی ایران را آشکار می‌سازد؛ فتنه‌ای که با ابزارهای رسانه‌ای، تحریک قومیت‌ها و حمایت از گروه‌های جدایی‌طلب، به دنبال تغییر معادلات قدرت در منطقه است. پاسخ ایران اما، با تکیه بر وحدت ملی، دیپلماسی امنیتی و انسجام دفاعی، توطئه‌گران را در بن‌بست راهبردی قرار داده است.

افشای گزارش محرمانه آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا درباره ناکامی حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران، نه‌تنها روایت رسمی کاخ سفید را زیر سؤال برد، بلکه به برکناری ژنرال جفری کروز، رئیس این آژانس، منجر شد. این اقدام، نمادی از ترجیح وفاداری سیاسی بر تحلیل‌های میدانی در دولت ترامپ است؛ الگویی که رسانه‌های آمریکایی آن را نشانه‌ای از سیاسی‌سازی نهادهای اطلاعاتی و سرکوب حقیقت برای حفظ تصویر «آمریکای قدرتمند» می‌دانند. برکناری کروز، حالا به نماد تعارض میان واقعیت‌های امنیتی و روایت‌های تبلیغاتی بدل شده است.

توافق طائف، هرچند پایانی بر جنگ داخلی لبنان بود، اما با تثبیت تقسیمات فرقه‌ای و اعطای حق وتو به جناح‌های مذهبی، ساختاری شکننده و تکه‌تکه از حکمرانی را بنا نهاد که به "نظم آنارشیک" شهرت یافته است. این نظم، با وجود جلوگیری از تسلط مطلق یک گروه، مانع حکمرانی مؤثر و اصلاحات بنیادین شده و کشور را در چرخه‌ای از فساد، ناکارآمدی و بحران اقتصادی گرفتار کرده است. تلاش برای تغییر این تعادل، به‌ویژه با هدف تضعیف حزب‌الله یا حذف قدرت فرقه‌ای شیعه، می‌تواند لبنان را از این نظم شکننده به آنارشی پرهزینه‌ای سوق دهد که بازگشت به درگیری‌های خونین را محتمل می‌سازد.