پایگاه خبری سرمایه فردا

در ایران معاصر، دفاع مقدس هشت‌ساله و مواجهه بازدارنده دوازده‌روزه اخیر، با وجود تفاوت‌های ماهوی، در پیوستاری راهبردی و اجتماعی قابل تحلیل‌اند. آنچه این دو مقطع را به هم پیوند می‌دهد، تکیه بر پشتوانه اجتماعی در معماری دفاعی کشور است—پشتوانه‌ای که از بسیج فیزیکی و ایثارگرانه به سمت آرامش سازمان‌یافته، روایت‌سازی هوشمندانه و اعتماد نهادی تحول یافته است. این دگرگونی، نه گسست از گذشته، بلکه بازتولید مدرن همان روحیه مقاومت است که امروز در میدان معنا و روایت، سنگرهای جدیدی بنا کرده است.

شوروی برای حفظ نفوذ خود در اروپای شرقی، سالانه میلیاردها دلار نفت، غلات و تسلیحات رایگان به کشورهای اقماری‌اش می‌داد؛ اما این سیاست پرهزینه، در نهایت به پاشنه آشیل نظام تبدیل شد. آنچه امپراتوری را فروپاشاند، نه کمبود موشک‌های اتمی، بلکه خالی بودن قفسه‌های فروشگاه‌ها از کالاهای ابتدایی بود. تجربه شوروی نشان می‌دهد که گسترش بی‌رویه سلطه خارجی، بدون تقویت بنیان‌های اقتصادی داخلی، سرانجامی جز فروپاشی ندارد.

در جهانی که تقریباً همه کشورها پرچم، سرود ملی و نماینده در سازمان ملل دارند، پرسش بنیادین این است: آیا استقلال سیاسی به معنای آزادی واقعی در تصمیم‌گیری‌های کلان است؟ گزارش «سرمایه فردا» نشان می‌دهد که بسیاری از دولت‌ها، حتی اگر قدرتمند به نظر برسند، در بزنگاه‌های راهبردی ناچار به تبعیت از نقشه‌های قدرت‌های بزرگ هستند. در این میان، ایران با تکیه بر اراده ملی و ظرفیت‌های داخلی، تجربه‌ای متفاوت از خودمختاری راهبردی را رقم زده است.

سه ماه پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، رسانه‌های غربی و رژیم صهیونیستی با برجسته‌سازی احتمال حمله مجدد به ایران، در حال بازسازی روایت شکست‌خورده خود از نبرد هستند. در حالی که افکار عمومی ایران و منطقه، پیروزی تهران را در آن جنگ تأیید کرده‌اند، تل‌آویو با کمک عملیات روانی و رسانه‌های جریان اصلی، تلاش می‌کند تهدید جنگ جدید را به ابزار تثبیت قدرت خود تبدیل کند. اما واقعیت‌های میدانی، از قدرت آفندی موشکی ایران تا آرایش جبهه مقاومت، نشان می‌دهد که رژیم صهیونیستی نه توان حمله مجدد دارد و نه ظرفیت اجرای پروژه تغییر نظام در ایران.

با وجود توافق ایران و آژانس درباره بازرسی از تأسیسات هسته‌ای و ارائه اطلاعات درباره ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد، سه کشور اروپایی همچنان بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصرار دارند؛ اقدامی که به گفته ناظران، نه‌تنها نقض آشکار مفاد برجام و حقوق بین‌الملل است، بلکه نشان‌دهنده تظاهر اروپا به دیپلماسی و پیروی کامل از مواضع آمریکا است. در صورت اجرای اسنپ‌بک، مسیر مذاکره مسدود، دسترسی به تأسیسات ایران قطع، و ابزار فشار غرب تهی خواهد شد. چین و روسیه نیز با رد مشروعیت حقوقی این اقدام، از همکاری در اجرای تحریم‌ها خودداری کرده‌اند. این تحولات نشان می‌دهد که توافق اخیر ایران با آژانس، بیش از آنکه راهی برای مصالحه باشد، به ابزاری برای آزمون صداقت غرب تبدیل شده است.

در حالی که شهر غزه زیر آوار جنگ و قحطی به آخر دنیا شباهت یافته و بیش از ۶۵ هزار نفر جان باخته‌اند، آمریکا بار دیگر قطعنامه آتش‌بس شورای امنیت را وتو کرد. این قطعنامه با حمایت ۱۴ کشور عضو، خواستار توقف فوری جنگ و رسیدگی به وضعیت انسانی بود، اما رأی منفی واشنگتن آن را ناکام گذاشت. گزارش‌ها نشان می‌دهد که آمریکا تاکنون بیش از ۵۱ بار برای حمایت از اسرائیل از حق وتو استفاده کرده و با ارسال بیش از ۹۰ هزار تُن تجهیزات نظامی، شریک اصلی جنگ غزه بوده است. در چنین شرایطی، بسیاری خواستار اصلاح ساختار شورای امنیت و پایان مصونیت اسرائیل از مجازات‌های بین‌المللی شده‌اند.

پس از ترور چارلی کرک، فضای سیاسی آمریکا وارد مرحله‌ای تازه از تهدید و ارعاب شده است؛ مرحله‌ای که بسیاری آن را بازتولید مک‌کارتیسم در قرن بیست‌ویکم می‌دانند. گزارش فایننشال تایمز نشان می‌دهد که دولت ترامپ، حتی پیش از این حادثه، با استفاده از ابزارهای حکومتی، در حال سازمان‌دهی فشار بر رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای حقوقی بوده است. اکنون با شدت گرفتن لحن تهدیدها و وعده‌های انتقام، ترس وارد تحریریه‌ها شده و آزادی بیان در معرض تهدیدی بی‌سابقه قرار گرفته است.

در شرایطی که هیچ‌یک از پارامترهای کلان اقتصادی یا سیاسی تغییر نکرده‌اند، بازار سرمایه ایران با واکنش مثبت به کف قیمتی خود، نشانه‌هایی از بازگشت خریداران را بروز داده است. این رشد، نه حاصل خوش‌بینی به مذاکرات یا اصلاح سیاست‌های پولی، بلکه نتیجه تخلیه فشار فروش و تثبیت قیمت‌ها در محدوده‌ای قابل پذیرش برای سرمایه‌گذاران است. در همین حال، رکود در اقتصاد خرد، تورم بالا، و نرخ بهره سنگین، چشم‌انداز کلی اقتصاد را تیره کرده‌اند. با این حال، صنایع ریالی با قدرت چانه‌زنی در قیمت‌گذاری، می‌توانند در این فضای تورمی، فرصت‌هایی برای بازدهی فراهم کنند.

رفتار اقتصادی دونالد ترامپ، چه در دوران تجارت و چه در ریاست‌جمهوری، بر پایه یک الگوی ثابت بنا شده است: انتقال ریسک و بدهی به دیگران برای کسب منافع کوتاه‌مدت. از ورشکستگی‌های تجاری تا سیاست‌های مالیاتی و خروج از توافق‌های بین‌المللی، ترامپ نشان داده که بدهی را نه شکست، بلکه ابزاری برای مذاکره و قدرت می‌داند. این رویکرد، اگرچه در کوتاه‌مدت رشد اقتصادی را تحریک کرده، اما در بلندمدت می‌تواند اقتصاد آمریکا را با بحران‌های ساختاری و بی‌اعتمادی جهانی روبه‌رو کند.