چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴
دولت شهید رئیسی در سه سال فعالیت خود شاهد اقدامات مختلفی در زمینه ارز، یارانه و… بود. سید محمد حسینی این موضوع را بررسی کرده‌است.
به گزارش سرمایه فردا، تعامل میان دولت و مجلس یکی از مؤلفه‌های اساسی در حکمرانی محسوب می‌شود، چراکه تصمیمات مهم کشور در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی اغلب در همکاری این دو قوه اتخاذ می‌شوند. در دولت سیزدهم، با تاکید شهید رئیسی این تعامل به‌شکلی مستمر و ساختاریافته دنبال شد تا ضمن پاسخگویی به دغدغه‌های نمایندگان، مسیر اجرای سیاست‌های کلان هموار شود.
دولت سیزدهم توانست با رویکردی مبتنی بر گفت‌وگوی سازنده و تعامل هدفمند، همکاری نزدیکی با مجلس ایجاد کند. چالش‌های ناشی از اختلاف‌نظرها، به‌جای تبدیل شدن به نقاط تنش، در جلسات کارشناسی حل شد و این مسئله موجب شد که تصمیمات مهمی از جمله اصلاح نظام یارانه‌ها، توسعه اقتصادی، و سیاست‌های خارجی متوازن به‌صورت مؤثر اجرا شوند. تجربه این دولت نشان داد که همکاری میان قوا، نه‌تنها باعث افزایش کارآمدی در تصمیم‌گیری‌های کلان می‌شود، بلکه به ارتقای اعتماد عمومی و بهبود شاخص‌های حکمرانی کمک می‌کند. درس‌های به‌دست‌آمده از تعامل میان دولت و مجلس در این دوره می‌توانند راهگشای دولت‌های آینده باشند تا با رویکردی نظام‌مند، مشارکت فعال، و پاسخگویی شفاف، مسیر توسعه کشور را هموارتر سازند.
در همین رابطه سید محمد حسینی معاون پارلمانی دولت سیزدهم به بررسی رویکرد شهید رئیسی و نحوه همکاری میان دولت سیزدهم و مجلس در موضوعاتی مانند بودجه‌نویسی، اصلاح یارانه‌ها، و سیاست‌های کلان اقتصادی، پرداخته است.
یکی از ویژگی‌های خاص دولت سیزدهم، تعامل نزدیک با مجلس بود. به نظر شما این تعامل تا چه حد توانست به تسریع تصویب لوایح و حل مشکلات کشور کمک کند؟ آیا این تعامل همواره بدون چالش بود؟
از ابتدای دولت، رئیس‌جمهور جلسات منظمی با نمایندگان مجلس برگزار کرد که در آن تمامی اعضای مجلس فرصت بیان دیدگاه‌های خود را داشتند. این جلسات نه تنها شامل نشست‌های کلی با مجمع نمایندگان استان‌ها بود، بلکه هر نماینده نیز امکان دیدار و گفت‌وگوی مستقیم با رئیس‌جمهور را پیدا می‌کرد. نکته قابل توجه این بود که رئیس‌جمهور شخصاً با صبر و دقت به سخنان نمایندگان گوش می‌داد، یادداشت‌برداری می‌کرد و اطمینان حاصل می‌کرد که مسائل مطرح‌شده از سوی دفتر ریاست‌جمهوری پیگیری شوند.
این تعامل مستقیم باعث شد که در سال نخست، تمامی نمایندگان بتوانند در جلسه‌ای اختصاصی با رئیس‌جمهور دیدار کنند و دغدغه‌های خود را مطرح سازند. علاوه بر جلسات عمومی، نشست‌های دوره‌ای هیئت دولت با نمایندگان مجلس نیز به‌صورت منظم برگزار می‌شد. این نشست‌ها که در مجلس و یا سالن اجلاس برگزار می‌شدند، فرصتی بود که نمایندگان بتوانند مسائل مورد نظر خود را به‌طور مستقیم با وزرا و شخص رئیس‌جمهور مطرح کنند.
در تجربه شما، مهم‌ترین اختلاف‌نظر دولت و مجلس در چه موضوعاتی بود؟ و چگونه مدیریت شد که به تقابل تبدیل نشود؟
تحقق تمامی درخواست‌های نمایندگان ممکن نبود. برخی از مطالبات نیازمند بودجه‌ای بسیار فراتر از ظرفیت استان‌ها بود. برای نمونه، در یک مورد خاص، نماینده‌ای درخواست اجرای پروژه‌ای داشت که برای تحقق آن، نیاز بود کل بودجه استان تخصیص یابد. این مسأله نشان می‌داد که دولت باید میان خواسته‌های نمایندگان و واقعیت‌های اجرایی، تعادل برقرار کند.
در موضوع استیضاح، رئیس‌جمهور همواره بر حفظ رویکرد ثابت تأکید داشت و بر این باور بود که نباید تغییری در رفتار دولت با نمایندگان مجلس صورت گیرد. انصاف و حسن خلق رئیس‌جمهور، حتی در شرایط حساس سیاسی، مورد توجه نمایندگان بود. البته در برخی موارد، نمایندگانی وجود داشتند که برای جلب حمایت‌های محلی، مواضعی متفاوت اتخاذ می‌کردند، اما در مجموع، تعامل میان دولت و مجلس در فضای حرفه‌ای حفظ شد.
در موضوعات چالشی مثل ارز ۴۲۰۰، اصلاح یارانه‌ها، و برنامه هفتم توسعه، چه مدل گفت‌وگویی بین دولت و مجلس شکل گرفت؟
یکی از دشوارترین تصمیمات اقتصادی دولت سیزدهم، مدیریت ارز ترجیحی و اصلاح نظام یارانه‌ها بود. اعتبارات تخصیص‌یافته برای ارز ترجیحی در نیمه اول سال به پایان رسید، به‌گونه‌ای که امکان ادامه سیاست‌های قبلی وجود نداشت و دولت مجبور به تصمیم‌گیری بود. این تصمیم‌گیری با مخالفت‌هایی از سوی مجلس مواجه شد، اما در نهایت، اختیار لازم به دولت داده شد تا یارانه‌ها را اصلاح کند و از فشار اقتصادی بر اقشار کم‌درآمد جلوگیری کند.
با حذف ارز ترجیحی، دغدغه‌هایی در مورد اثرگذاری این سیاست بر زندگی مردم مطرح شد. دولت تلاش کرد تا در کنار اصلاح یارانه‌ها، تدابیری را برای کاهش فشار اقتصادی بر اقشار آسیب‌پذیر اجرایی کند. برای مثال، افزایش کمک‌های نقدی و ارائه بسته‌های حمایتی برای جبران تأثیرات اقتصادی این سیاست در دستور کار قرار گرفت.
یکی از شاخص‌هایی که برای سنجش این سیاست مورد توجه بود، ضریب جینی بود که نشان‌دهنده میزان فاصله طبقاتی است. در کمتر از سه سال، این شاخص کاهش پیدا کرد که نشان‌دهنده حرکت به‌سمت عدالت اجتماعی بود. این تغییرات در کنار سایر اقدامات دولت، تلاش‌هایی برای بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی مردم محسوب می‌شد.
شهید رئیسی در جلسات هیئت دولت یا نشست‌های مشترک با نمایندگان چه رویکردی نسبت به انتقادها یا پیشنهادهای مجلس داشتند؟
در مسائل سیاسی، رئیس‌جمهور در جلسات مختلف حضور پیدا می‌کرد و تلاش داشت گفت‌وگوی مستقیمی با نمایندگان داشته باشد. حتی در مواردی که بحث استیضاح یک وزیر مطرح می‌شد، شخص رئیس‌جمهور وارد میدان می‌شد تا مسائل را برای نمایندگان تشریح کند و دیدگاه‌های دولت را روشن سازد. این تعاملات مستقیم موجب کاهش تنش‌ها و افزایش اعتماد میان دولت و مجلس شد.
از سوی دیگر، برخی نمایندگان مجلس انتظار داشتند که خواسته‌های آنها فوراً اجرایی شود، اما رئیس‌جمهور تأکید داشت که این امکان همیشه وجود ندارد، زیرا محدودیت‌های قانونی و اجرایی باید در نظر گرفته شوند. برای مثال، در موردی خاص، وزیر مسئول نتوانسته بود یکی از درخواست‌های یک نماینده را عملی سازد، اما دولت به‌جای اتخاذ موضع تقابلی، تلاش کرد از طریق راهکارهای جایگزین، مشکلات را حل کند.
شهید رئیسی در جلسات هیئت دولت یا نشست‌های مشترک با نمایندگان چه رویکردی نسبت به انتقادها یا پیشنهادهای مجلس داشتند؟
یکی از ابتکارات دولت، توجه ویژه به سفرهای استانی بود. قبل از هر سفر، نظرات مدیران استانی جمع‌آوری می‌شد و رئیس‌جمهور هماهنگی‌های لازم را با نمایندگان مجلس انجام می‌داد تا اولویت‌های اجرایی مشخص شوند. البته تحقق همه درخواست‌ها ممکن نبود، اما دولت تلاش می‌کرد که مسائل مهم هر استان را به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده پیگیری کند.
در این سفرها، رئیس‌جمهور با مردم و مدیران محلی به‌طور مستقیم دیدار می‌کرد. حتی نمایندگانی که در جلسات مجلس فرصتی برای ارائه مطالبات خود نداشتند، در این سفرها امکان بیان درخواست‌های خود را داشتند. این تعامل مستقیم، یکی از جنبه‌های مثبت حکمرانی دولت سیزدهم محسوب می‌شد.
چه تجربه‌ها یا الگوهایی از تعامل با مجلس در دولت سیزدهم وجود دارد که می‌تواند برای دولت‌های آینده مفید باشد؟
در مجموع، تعامل میان دولت سیزدهم و مجلس، علیرغم چالش‌ها و اختلاف‌نظرهای طبیعی، در جهت حل مشکلات کشور و پیشبرد سیاست‌های ملی پیش رفت. دولت تلاش کرد با ایجاد ساختارهای گفت‌وگوی منظم، از بروز تنش‌های غیرضروری جلوگیری کند و همکاری نزدیک میان قوای اجرایی و تقنینی را حفظ نماید.
یکی از درس‌های ماندگار این دوره، توجه به هماهنگی میان نهادهای تصمیم‌گیر و عدم استفاده از اختلافات سیاسی به‌عنوان ابزار فشار بود. رئیس‌جمهور تأکید داشت که باید میان دولت و مجلس، رابطه‌ای مبتنی بر اعتماد شکل گیرد، و همین رویکرد سبب شد که در بسیاری از تصمیمات کلان، اجماع نسبی میان دو قوه برقرار شود.
شهید رئیسی در گفتار عمومی به همگرایی قوا تأکید داشتند؛ اما در عمل، وقتی اختلافی بین دولت و مجلس ایجاد می‌شد، چگونه پیش می‌رفتند؟ اهل سازش، مصالحه یا ایستادگی بر اصول بودند؟
یکی از تأکیدات مهم دولت سیزدهم، مبارزه با فساد و نظارت دقیق بر عملکرد مدیران بود. رئیس‌جمهور از تجربه خود در قوه قضاییه بهره گرفت تا با ایجاد سازوکارهایی شفاف، از بروز فساد در سطوح مختلف اجرایی جلوگیری کند. به همین منظور، انتخاب مدیران بر اساس معیارهای پاکدستی، تعهد، و توانایی اجرایی صورت گرفت. علاوه بر این، دولت نظارت مستمر بر عملکرد مدیران را در دستور کار قرار داد تا اطمینان حاصل شود که هیچ‌یک از مسئولان در دام وسوسه‌های قدرت گرفتار نمی‌شوند.
در همین راستا، ستاد ویژه‌ای زیر نظر معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شد تا گزارش‌های مرتبط با فساد یا سوءاستفاده‌های احتمالی را بررسی کند. دفتر ریاست‌جمهوری نیز نقش فعالی در نظارت بر عملکرد مدیران داشت، به گونه‌ای که برخی پرونده‌های خاص مستقیماً توسط رئیس‌جمهور مورد پیگیری قرار می‌گرفت. در مواردی که نیاز به اقدامات قانونی بود، پرونده‌ها برای بررسی‌های بیشتر به قوه قضاییه ارجاع داده می‌شدند.
آیا نمونه‌ای از دستورات خاص ایشان برای تقویت رابطه دولت با مجلس را به خاطر دارید که نشان‌دهنده روحیه تعامل‌گرای ایشان باشد؟
یکی از اولویت‌های دولت سیزدهم، اتخاذ سیاستی متوازن در روابط خارجی بود. این سیاست بر اساس همکاری با کشورهای مختلف، کاهش وابستگی اقتصادی به غرب، و گسترش روابط تجاری با کشورهای همسایه تدوین شد. رئیس‌جمهور شخصاً در سفرهای خارجی نقش فعالی داشت و در راستای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، دیدارهایی با سران کشورهای تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قطر، و دیگر کشورهای منطقه انجام داد. هدف اصلی این سیاست، ایجاد ارتباطات اقتصادی قوی بود که بتواند اثرات تحریم‌ها را کاهش دهد و فرصت‌های جدیدی برای صادرات و تجارت فراهم سازد.
در همین راستا، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای مورد توجه قرار گرفت. دولت تأکید داشت که این عضویت تنها جنبه نمادین نداشته باشد، بلکه به افزایش تعاملات اقتصادی و سیاسی منجر شود. به‌ویژه در حوزه انرژی و تجارت، تلاش شد تا زمینه‌های همکاری میان ایران و کشورهای عضو تقویت شود.
همچنین دولت سیزدهم در راستای توسعه اقتصادی پایدار، رویکرد جدیدی را برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اتخاذ کرد. این شرکت‌ها به‌عنوان یکی از موتورهای محرک اقتصاد ملی شناخته شدند و برای تسهیل رشد آنها، مسئولیت هر بخش از شرکت‌های دانش‌بنیان به وزارتخانه‌های مرتبط سپرده شد؛ برای مثال، شرکت‌های کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی، و شرکت‌های دارویی و بهداشتی به وزارت بهداشت متصل شدند.
رئیس‌جمهور به‌طور مداوم جلساتی با مدیران این شرکت‌ها برگزار می‌کرد تا از چالش‌ها و نیازهای آنان مطلع شود. دولت تأکید داشت که نباید از دانش‌آفرینان انتظار داشت که خودشان بازاریابی و صادرات محصولاتشان را مدیریت کنند؛ بلکه دولت وظیفه داشت برای تسهیل این فرایند، حمایت‌های لازم را فراهم کند.
شهید رئیسی در گفتار عمومی به همگرایی قوا تأکید داشتند؛ اما در عمل، وقتی اختلافی بین دولت و مجلس ایجاد می‌شد، چگونه پیش می‌رفتند؟ اهل سازش، مصالحه یا ایستادگی بر اصول بودند؟
همکاری دولت سیزدهم با مجلس یکی از محورهای مهم در حکمرانی بود. در برخی موضوعات، اختلاف‌نظرهایی میان دولت و مجلس وجود داشت، اما رئیس‌جمهور تأکید داشت که این اختلافات باید از طریق گفت‌وگوهای داخلی حل شوند، نه در فضای عمومی و رسانه‌ای.
به همین دلیل، دولت جلساتی منظم برای بررسی این موارد برگزار می‌کرد. زمانی که موضوعات چالش‌برانگیز اقتصادی میان دولت و مجلس مطرح می‌شد، بانک مرکزی و سازمان برنامه‌وبودجه به‌عنوان نهادهای تصمیم‌گیر، راه‌حل‌های جایگزین ارائه می‌دادند تا راهکاری جامع تدوین شود.
رئیس‌جمهور تصریح کرده بود که در جلسات دولت، هرگونه اعتراض و نقد آزادانه مطرح شود، اما پس از تصمیم‌گیری، تمام اعضای دولت باید از موضع مشترک حمایت کنند. این رویکرد منسجم، سبب شد که سرعت اجرای برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی افزایش یابد و سیاست‌های دولت از مسیر اصلی منحرف نشود.
چه چیزی از منش و سبک تعامل ایشان باید به عنوان «درس ماندگار» در حافظه سیاسی کشور ثبت شود؟
در آغاز سال ۱۴۰۰، کشور با تجمعات اعتراضی گسترده‌ای از سوی کشاورزان، کارگران، و دیگر اقشار روبه‌رو شد. دلیل اصلی این تجمعات، کمبود آب، شرایط اقتصادی، و مشکلات معیشتی بود. دولت به‌سرعت وارد عمل شد تا با اصلاحات اقتصادی، وضعیت معیشتی مردم را بهبود بخشد.
یکی از اقداماتی که به‌شکل فوری پیگیری شد، اصلاح یارانه‌ها بود. با پایان یافتن اعتبارات تخصیصی ارز ترجیحی، دولت مدل جدیدی برای تخصیص منابع ارائه کرد. در این راستا، دولت تصمیم گرفت که یارانه‌های نقدی را افزایش دهد و برای اقشار کم‌درآمد، بسته‌های حمایتی خاصی در نظر بگیرد.
رئیس‌جمهور همچنین تأکید داشت که باید برنامه جامع مسکن اجرا شود. به همین منظور، شورای عالی مسکن که برای سال‌ها تعطیل شده بود، دوباره فعال شد تا بتواند تصمیمات مهمی در این حوزه اتخاذ کند. بازسازی واحدهای فرسوده، افزایش تسهیلات ساخت‌وساز، و حمایت از انبوه‌سازان از جمله اقداماتی بود که در این زمینه صورت گرفت.
این تجربه‌ها می‌توانند به‌عنوان الگویی برای دولت‌های آینده مورد توجه قرار گیرند تا سیاست‌های اجرایی و مدیریتی کشور با کارآمدی بیشتری پیش برود.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا