به گزارش سرمایه فردا، بخش عمده‌ای از پیش‌سازهای دارویی، توسط گیاهان تولید می‌شود و این حوزه درآمد چند میلیارد دلاری دارد. گیاهان کم‌آب‌بر، بیشترین نقش را در تولید این پیش‌سازها دارند و تأثیر گسترده‌ای در صنایع مختلف، از جمله معادن، صنعت و تولید محصولات پتروشیمی دارند.
درحالی‌که برخی از داروها و ترکیبات دارویی از نفت و گاز استخراج می‌شوند، گیاهانی مانند اسپند، گزنه و سایر گیاهان خودرو که نیازی به آبیاری ندارند، می‌توانند منابع غنی پیش‌سازهای دارویی را تأمین کنند. بااین‌حال، این ظرفیت عظیم در سیاست‌گذاری‌های وزارتخانه‌ها مورد توجه قرار نگرفته است.
سه روش تولید دارو
داروسازی به سه روش انجام می‌شود:
- داروسازی مدرن و شیمیایی
- داروسازی سنتی
- داروسازی ترکیبی (میانه)، که در آن، پیش‌سازهای گیاهی با ترکیبات دارویی شیمیایی تلفیق می‌شوند تا میزان آلاینده‌های شیمیایی کاهش یابد.
کشاورزی مبتنی بر تولید پیش‌سازهای دارویی، بازاری با گردش مالی چند تریلیون دلاری دارد و در بسیاری از موارد، نیازی به مصرف آب ندارد. بااین‌حال، موانع داخلی و خارجی، ازجمله مداخلات صنعت نفت و گاز، مانع از رشد این بخش شده‌اند. برخی نهادها با حفظ انحصار در تولید پیش‌سازهای دارویی، از توسعه این ظرفیت برای کسب درآمدهای عظیم مردمی جلوگیری می‌کنند.
مدل‌های پیشرفته داروسازی مبتنی بر گیاهان
پزشکی نوین امروزه از گیاهان دارویی در ترکیب با داروهای شیمیایی بهره می‌برد. بسیاری از گیاهان حاوی ترکیباتی مانند اسید استیک، انیدرید استیک، استرها، الکل‌ها و ویتامین‌ها هستند که استخراج آنها امکان تولید داروهای جدید با روش‌های مدرن، مانند API، را فراهم می‌آورد. این مدل، می‌تواند موجب رشد چشمگیر درآمدهای دارویی در سطح جهانی شود.
در تولید داروهای شیمیایی از معادن، پیش‌سازهای صنعتی و ترکیبات API استفاده می‌شود. درحالی‌که گیاهان، تمامی این مواد را در خود دارند و می‌توانند به دارو تبدیل شوند. بااین‌حال، نفوذ صنایع نفت و داروسازان سنتی، مانع از ورود این فناوری به چرخه تولید عمومی شده است.
الگوهای جهانی و فرصت‌های مغفول در ایران
هند و چین، از گیاهانی مانند اسپند برای تولید پیش‌سازهای دارویی و داروهای ترکیبی استفاده می‌کنند. در مقابل، ایران با سیاست‌گذاری‌های نامناسب و افزایش نرخ ارز، کشاورزی را با چالش مواجه کرده است. به‌رغم ادعای کمبود آب، بسیاری از گیاهان دارویی نیازی به آبیاری ندارند و می‌توانند در شرایط خشکه‌کاری کشت شوند.
برای افزایش بهره‌وری در طب سنتی، باید گیاهان بر اساس ترکیبات و پیش‌سازهای دارویی دسته‌بندی شوند. با استفاده از تجهیزات تخصصی، این ترکیبات استخراج شوند و داروهای جدید به سبک مدرن تولید شوند. چنین رویکردی می‌تواند موجب رشد صنعت دارویی، همگام با پزشکی مدرن شود.
نمونه‌های موفق در کشورهای پیشرفته
کشورهایی مانند هند، چین و آمریکا، برای جلوگیری از انحصار در کشاورزی دارویی، قوانین حمایتی وضع کرده‌اند. آنها آزمایشگاه‌های ویژه، بودجه‌های پژوهشی، و تسهیلات بانکی را در این حوزه فعال کرده‌اند تا نوآوری در تولید داروهای گیاهی افزایش یابد.
فعال‌سازی ظرفیت کشاورزی دارویی و صادرات آن، می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های داروسازی جهان تبدیل کند—به‌ویژه از طریق گیاهان خشک و مدل خشکه‌کاری. علاوه‌براین، داروهای گیاهی می‌توانند عملکردی مشابه غذا داشته باشند و در بهبود سلامت عمومی نقش مؤثری ایفا کنند. این حوزه، با اصلاح سیاست‌گذاری‌ها و رفع موانع انحصاری، قابلیت رشد اقتصادی چشمگیری دارد.