جمعه ۱۴ آذر ۱۴۰۴
در حالی که جهان در مسیر کاهش مصرف سیگار گامهای موفقی برداشته، سیگارهای الکترونیکی یا ویپها با ظاهری فریبنده و طعمهایی جذاب، موج تازهای از وابستگی به نیکوتین را بهویژه در میان نوجوانان به راه انداختهاند. سازمان بهداشت جهانی هشدار داده که این روند میتواند دستاوردهای چند دهه مبارزه با تنباکو را به خطر بیندازد.
به گزارش سرمایه فردا، صنعت تنباکو، پس از سالها عقبنشینی در برابر سیاستهای کنترل مصرف سیگار، حالا با چهرهای تازه بازگشته است؛ ویپها، دستگاههای کوچک و رنگارنگی که با طعمهای شیرین و قیمتهای وسوسهانگیز، نسل جدیدی از مصرفکنندگان نیکوتین را هدف گرفتهاند. در حالی که آمار جهانی نشان از کاهش تدریجی مصرف سیگار دارد، سازمان بهداشت جهانی هشدار میدهد که ویپینگ، بهویژه در میان نوجوانان، به اپیدمی تازهای بدل شده است.
این بار، اعتیاد نه با دود سنگین سیگار، بلکه با بخارهای سبک و بیصدا گسترش مییابد؛ اما پیامدهای آن، از سکته مغزی تا وابستگی شدید، همچنان سنگین و نگرانکننده است. در این گزارش، نگاهی داریم به ابعاد جهانی این بحران نوظهور، نقش صنعت نیکوتین در هدایت آن، و ضرورت اقدام فوری برای مهار موج جدید اعتیاد.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) هشدار داده در حالی که نرخ جهانی مصرف سیگار به شدت کاهش یافته، ویپینگ یا استفاده از سیگارهای الکترونیکی، موج جدیدی از اعتیاد به نیکوتین را به راه انداخته است. بر اساس هشدار جدید سازمان بهداشت جهانی، بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان، از جمله حدود ۸۶ میلیون بزرگسال و ۱۵ میلیون نوجوان ۱۳ تا ۱۵ ساله، در حال حاضر از سیگارهای الکترونیکی استفاده میکنند و ویپ میکشند. افزایش استفاده از سیگارهای الکترونیکی، بهویژه در میان جوانان، موج جدیدی از اعتیاد به نیکوتین را به دنبال داشته و خطر تضعیف و از بین بردن دههها پیشرفت سخت، دشوار و جانکاه کشورهای جهان در مبارزه با مصرف سیگار را به همراه دارد.
مصرف جهانی تنباکو همچنان رو به کاهش است و از ۱.۳۸ میلیارد نفر در سال ۲۰۰۰ به ۱.۲ میلیارد نفر در سال ۲۰۲۴ رسیده است. اما باید به این نکته نهم توجه کنیم که اپیدمی تنباکو هنوز به پایان نرسیده است. گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی نشان میدهد که یک نفر از هر پنج بزرگسال در جهان هنوز از تنباکو استفاده میکند که این امر هر ساله به میلیونها مرگ قابل پیشگیری منجر میشود. ️دکتر تدروس آدهانوم گبریسوس، مدیرکل سازمان بهداشت جهانی، اظهار داشت: «میلیونها نفر به لطف تلاشهای کشورهای جهان برای کنترل مصرف تنباکو، سیگار را ترک کردهاند یا استفاده از آن را آغاز نکردهاند. در پاسخ به این پیشرفت چشمگیر، صنعت تنباکو با عرضه محصولات جدید نیکوتین و هدف قرار دادن تهاجمی جوانان، در حال مقابله است. دولتها باید سریعتر و قاطعتر سیاستهای اثباتشده کنترل تنباکو را اجرا کنند.» جالب است بدانید، کودکان ۹ برابر بیشتر از بزرگسالان به ویپینگ روی میآورند و ویپ دود میکنند. در نتیجه باید بگوییم که تولیدکنندگان این محصول با هوشمندی فراوانشان، چیزی خلق کردهاند که توانسته بازار هدفش را به درستی نشانه بگیرد.
تا چند دهه پیش، مصرف تنباکو به ویژه مصرف سیگار، امری مردانه به حساب میآمد و تصویر زنان سیگار به دست، قابی بود که کمتر چشم به آن عادت داشت. رفته رفته اما تعداد زنان سیگاری هن هن افرایش یافت. گزارشهای جدید نشان میدهد زنان زودتر از مردان از دود کردن سیگار پشیمان شدهاند و در کاهش مصرف تنباکو پیشتازند و ۵ سال زودتر از هدفگذاری جهانی کاهش مصرف، به موفقیت در این عرصه دست یافتهاند. شیوع مصرف تنباکو در میان زنان از ۱۱ درصد در سال ۲۰۱۰ به ۶.۶ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته و تعداد کاربران زن تنباکو در این دوره از ۲۷۷ میلیون به ۱۶۶ میلیون نفر رسیده است. پیشرفت در میان مردان کندتر بوده است. بیش از ۴ نفر از هر ۵ کاربر تنباکو در جهان مرد هستند و شیوع مصرف در میان آنها در ۱۴ سال گذشته از ۴۱.۴ درصد به ۳۲.۵ درصد کاهش یافته است. این نرخ کند کاهش به این معناست که هدف کاهش ۳۰ درصدی تا سال ۲۰۳۱ محقق نخواهد شد.
اروپا با ۲۴.۱ درصد بزرگسالان مصرفکننده تنباکو، بالاترین نرخ مصرف جهان را دارد و زنان اروپایی با ۱۷.۴ درصد، بالاترین شیوع مصرف در جهان را به خود اختصاص دادهاند. در همین حال، منطقه غرب اقیانوس آرام با ۲۲.۹ درصد بزرگسالان مصرفکننده تنباکو، تغییر کندی داشته است. جنوب شرق آسیا شاهد کاهش چشمگیر مصرف سیگار بوده است. مصرف تنباکو در میان مردان این منطقه از ۷۰ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۳۷ درصد در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته و بیش از نیمی از کاهش جهانی را به خود اختصاص داده است. آفریقا اکنون با ۹.۵ درصد، کمترین شیوع منطقهای را دارد، اگرچه رشد جمعیت باعث افزایش تعداد کل کاربران شده است.
پروفسور ماجا-لیزا لوچن، متخصص ارشد قلب در بیمارستان دانشگاه شمال نروژ، در گفتوگو با یورونیوز هلث پس از سخنرانی در کنگره انجمن قلب و عروق اروپا در مادرید، اظهار داشت: «سیگارهای الکترونیکی تنها حدود ۱۵ سال است که در بازار هستند، اما تاکنون بیش از ۱۵ هزار مقاله تحقیقاتی درباره آنها منتشر شده است که حداقل هزار مقاله به اثرات بهداشتی آنها اختصاص دارد. اکنون میدانیم که این محصولات بیضرر نیستند.» یک مقاله مهم در مجله پزشکی نیو اینگلند نیز که سال گذشته منتشر شد، نشان داد که ویپینگ خطر سکته مغزی را ۳۲ درصد افزایش میدهد. لوچن هشدار داد که با افزایش سریع ویپینگ در میان جوانان «باید زنگ خطر را در سطح جهانی به صدا درآورد.» بر اساس یک نظرسنجی در ۳۷ کشور، حدود ۲۲ درصد از جوانان ۱۵ و ۱۶ ساله در اروپا اعلام کردند که به طور منظم ویپ میکشند، در حالی که این رقم پنج سال پیش تنها ۱۴ درصد بود. باید بگوییم شروع ویپینگ مانند پلی به سوی سیگار کشیدن واقعی است. صنعت تنباکو این را میداند و با طعمهای شیرین و طراحیهای جذاب، کودکان و نوجوانان را به طور تهاجمی هدف قرار میدهد. از سوی دیگر قیمت ویپها نسبت به سیگار بسیار ارزانتر و مقرونبهصرفهتر است. یک ویپ یکبار مصرف که یک تا دو ماه برای مصرفکننده کار میکند، قیمتی حدود ۴ برابر یک پاکت سیگار دارد که برای مصرفکننده چند روز عمر میکند. این اتفاق تصادفی نیست. این اپیدمی توسط صنعت نیکوتین هدایت و سازماندهی شده است و باید برای تقابل با آن تصمیمات جدی و سریع اتخاذ کرد.
در دل شب یکی از خیابانهای شمال تهران، نور مهتاب از پشت پنجرههای بزرگ ویلا عبور میکند و روی زمین سنگفرش شده سایه میاندازد. سکوتی سنگین در فضا موج میزند. گامهای آرام پرستاران، نجواهای نرم روانشناسان و نفسهای کسی که هنوز خواب ندارد، صحنهای عجیب و متفاوت میسازد. اینجا برای کسانی ساخته شده که میخواهند پاک شوند، اما برای رسیدن به آن می توانند هزینهای نجومی بپردازند.
در تهران امروز، مراکز ترک اعتیاد خصوصی و VIP وجود دارند که خود را جایگزین لوکس کمپهای معمولی معرفی میکنند. اتاقهای خصوصی، غذاهای سالم و حرفهای، تیم روانشناسی و پزشکان متخصص، حتی امکانات تفریحی و ورزشی بخشی از وعدههای این مراکز است. خانوادهها با دیدن این امکانات وسوسه میشوند، اما هزینهها به قدری بالاست که گاهی نفس را بند میآورد.
یک مقایسه ساده نشان میدهد که هزینه یک کمپ معمولی برای دوره ۲۱ روزه حدود ۶ میلیون تومان است. این مبلغ شامل پذیرش اولیه، اسکان در خوابگاه چند نفره، تغذیه پایه و جلسات روانشناسی عمومی میشود. در حالی که هزینه دورهای مشابه در مراکز VIP با خدمات لوکس، اتاق خصوصی، غذاهای تازه و تخصصی، رواندرمانی اختصاصی و امکانات رفاهی میتواند بین ۸۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان در ماه باشد. در برخی مراکز سطح بالاتر، قیمت برای دوره کامل سه هفتهای به ۲۰۰ میلیون تومان هم نزدیک میشود.
تصورش کنید جوانی با چشمانی خسته و لبانی خشک وارد یک عمارت ویلایی میشود. اتاق خصوصی با سرویس بهداشتی مستقل دارد، غذای روزانهاش مطابق با رژیمهای خاص و تازه آماده میشود و هر روز جلسات روانشناسی فردی و گروهی برگزار میشود. پزشکان با دقت سمزدایی او را مدیریت میکنند، فعالیتهای روزانه شامل ورزش، مدیتیشن، موسیقیدرمانی و گفتگوهای تخصصی است. این تصویر بیشتر شبیه یک هتل پنج ستاره است تا یک کمپ درمانی سنتی، اما هزینه آن به حدی بالا است که خانوادههای عادی برای پرداختش، مجبور به فروش دارایی یا گرفتن وام میشوند.
برای خانوادههایی که میخواهند فرزندشان در محیطی آرام، مجهز و با حریم خصوصی کامل درمان شود، پرداخت هزینه بالای ۱۰۰ میلیون تومان برای دوره ۲۱ روزه گاهی تنها راه باقی مانده است. این مبلغ شامل هزینه اسکان در سوئیت لوکس، دو وعده غذای کامل روزانه با منوی تغذیه حرفهای، میانوعدههای سالم، استفاده از سالن ورزشی و حیاط خصوصی، رواندرمانی روزانه و مشاوره خانوادگی میشود.
اکثر مراکز خصوصی و لاکچری در مناطقی از تهران واقع شدهاند که قیمت ملک بالاست. از ونک گرفته تا مناطق شمال و شمال شرق تهران. برخی در آپارتمان های شیک و برخی دیگر در ویلاهای بزرگ با حیاطهای پر درخت هستند. تبلیغات این مراکز با عبارتهایی مثل «سوئیت خصوصی»، «رواندرمانی VIP» و «محیط آرام و پاک» جذاب شده است. اما تجربه برخی بیماران و خانوادهها نشان میدهد کیفیت واقعی گاهی با وعدههای تبلیغاتی، تفاوت دارد. اتاق خصوصی و غذای با کیفیت کافی نیست و تیم پزشکی یا روانشناسی کامل در دسترس نیست.
وقتی هزینه پایه یک کمپ معمولی برای دوره ۲۱ روزه حدود ۶ میلیون تومان است، پرسش اصلی این است که چه عواملی باعث میشوند قیمت یک مرکز خصوصی چند ده برابر شود؟
برای مقایسه، هزینه هر وعده غذایی در کمپ معمولی حدود ۸۰ تا ۱۵۰ هزار تومان است، در حالی که در مراکز VIP این رقم برای وعدههای کامل صبحانه، ناهار و شام بیش از ۲ میلیون تومان در روز است. هزینه رواندرمانی هر مشتری در کمپ معمولی روزانه به دلیل خدمات گروهی، کمتر از ۵۰ هزار تومان است، اما در مراکز VIP هر جلسه خصوصی بین ۶۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان محاسبه میشود. این اعداد به همراه هزینه اتاقهای خصوصی، نگهداری و امکانات رفاهی، مجموع هزینه نجومی یک دوره سه هفتهای را رقم میزنند.
یکی از مادران میگوید: «اوایل باورم نمیشد که هزینه درمان اینقدر بالا باشد. اما وقتی دیدم تنها راه نجات پسرم همین است، تمام پسانداز را خرج کردم. بعد از سه هفته که گذشت، خوشحال بودم که او سمزدایی شد، اما نگرانیام برای ادامه درمان و بازتوانی باقی مانده است.»
این روایت نشان میدهد که فشار مالی و نگرانی برای آینده، بخشی از تجربه مراجعه به مراکز لوکس است. پرداخت مبالغ زیاد برای یک دوره کوتاه، علاوه بر بار مالی، فشار روانی مضاعفی روی خانوادهها میآورد.
وقتی ترک اعتیاد به کالای لوکس تبدیل میشود، تنها کسانی که توان مالی دارند میتوانند از امکانات کامل بهرهمند شوند. بسیاری از معتادان نیازمند واقعی، حتی به کمپهای ساده یا دولتی هم دسترسی مناسبی ندارند. این فاصله باعث میشود درمان به ابزاری برای طبقه مرفه تبدیل شود و عدالت اجتماعی در عرصه سلامت زیر سؤال برود.
در عمل، پول تعیین میکند چه کسی درمان شود و چه کسی نمیتواند. این نگاه باعث ایجاد نابرابری جدی در جامعه میشود. شهری که در آن با پول می توان «درمان» خرید اما اثر آن تضمینشده نیست، یادآور این واقعیت است که نگاه به سلامت اجتماعی، باید فراگیر و انسانی باشد.
شفافیت و نظارت؛ راه پیشرو
برای اینکه درمان اعتیاد یک حق عمومی باشد و به کالایی لوکس محدود نشود، نظارت دقیق بر مراکز خصوصی و کیفیت خدمات ضروری است. تعرفهها باید شفاف باشند و امکانات ارائهشده با هزینه مطابقت داشته باشد. دسترسی آسان برای اقشار کمدرآمد، حمایت روانشناختی و بازتوانی بعد از ترک و فرهنگسازی عمومی برای کاهش انگ اجتماعی اعتیاد، از دیگر ضرورتهاست.
شفافیت در ارائه خدمات و نظارت بر کیفیت درمان، تفاوت میان وعدهها و واقعیت را کاهش می دهد و اطمینان حاصل می شود که افراد تنها به دلیل توان مالی درمان نمیشوند بلکه به دلیل نیاز واقعی، به کمک دسترسی دارند.
وقتی درمان به یک تجربه انسانی تبدیل میشود
ترک اعتیاد تجربهای انسانی است که با رنج، امید و تصمیمات مهم همراه است. مراکز VIP با وعده «ترک، رفاه و آرامش» ممکن است در نگاه اول وسوسهانگیز باشند، اما بدون نظارت و شفافیت، همان «بسته گرانِ درمان» هستند، نه مسیر مطمئن برای بازگشت به زندگی. تجربه واقعی بیماران و خانوادهها نشان میدهد که کیفیت درمان، مراقبت روانی و پشتیبانی بعد از ترک، اهمیت بیشتری از لوکس بودن اتاق یا غذا دارد.
همچنین وجود چنین مراکزی، اهمیت بهبود کیفیت خدمات در مراکز ترک اعتیاد عمومی را کمرنگ می کند. با اولین انتقاد، این پاسخ ارایه می شود که اگر خدمات بهتری می خواهید، به سراغ مراکز خصوصی لئوکس بروید.
ترک اعتیاد حق هر انسان است، اما وقتی درمان به پول گره خورده باشد، عدالت درمانی زیر سؤال میرود.
| امکانات اصلی | هزینه رواندرمانی هر جلسه (هزار تومان) | هزینه روزانه غذا (هزار تومان) | هزینه تقریبی دوره ۲۱ روزه (هزار تومان) | نوع مرکز |
| خوابگاه چند نفره، غذای پایه، رواندرمانی گروهی، نظارت پزشکی عمومی | کمتر از ۵۰ | ۸۰ – ۱۵۰ | ۶,۰۰۰ | کمپ معمولی |
| اتاق خصوصی، غذای حرفهای و تازه، رواندرمانی فردی و گروهی، مشاوره خانوادگی، امکانات ورزشی | ۶۰۰ – ۱,۰۰۰ | بیش از ۲,۰۰۰ | ۸۰,۰۰۰ – ۱۰۰,۰۰۰ | مرکز VIP سطح ۱ |
| سوئیت لوکس، برنامه مدیتیشن، موسیقیدرمانی، حیاط خصوصی و فضای تفریحی، تیم روانپزشکی اختصاصی | ۸۰۰ – ۱,۲۰۰ | بیش از ۲,۰۰۰ | ۱۲۰,۰۰۰ – ۱۵۰,۰۰۰ | مرکز VIP سطح ۲ |
| ویلا یا سوئیت بزرگ، تیم روانپزشکی اختصاصی، نگهداری ۲۴ ساعته، همه امکانات رفاهی و خدمات VIP | ۱,۰۰۰ – ۱,۵۰۰ | بیش از ۲,۰۰۰ | ۱۸۰,۰۰۰ – ۲۰۰,۰۰۰ | مرکز VIP سطح ۳ |
دوره درمان برای همه مراکز ۲۱ روزه در نظر گرفته شده است.
هزینهها شامل اسکان، تغذیه، رواندرمانی و مراقبت پزشکی است.
مراکز VIP شامل امکانات رفاهی، برنامههای ورزشی، مدیتیشن و موسیقیدرمانی هستند.
هزینه وعدههای غذایی و رواندرمانی در مراکز VIP بسیار بالاتر از کمپ معمولی است و نقش مهمی در افزایش هزینه کل دارد.
کمپ معمولی برای اکثر خانوادهها قابل دسترسی است، اما مراکز VIP تنها برای طبقه مرفه و کسانی با بودجه بالا طراحی شدهاند.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا