پازارگاد در تلاقی منافع سیاسی و صنعتی

به گزارش سرمایه فردا، در ساختار اقتصادی ایران، شرکت‌های شبه‌دولتی و وابسته به نهادهای عمومی، به‌جای آن‌که میدان تخصص‌گرایی و بهره‌وری باشند، اغلب به صحنه‌ای برای بازتولید روابط سیاسی، جناحی و خانوادگی تبدیل شده‌اند. عملیات غیرصنعتی پازارگاد، به‌عنوان یکی از شرکت‌های خدماتی وابسته به صنعت پتروشیمی، نمونه‌ای بارز از این الگوست؛ جایی که خبرنگار اصلاح‌طلب در کنار مسئول رسانه‌ای جریان احمدی‌نژاد، در هیئت‌مدیره‌ای مشترک نشسته‌اند، و مدیران چندشغله در شرکت‌های موازی پتروشیمی، بدون تفکیک مأموریت، مسئولیت‌های هم‌زمان را بر عهده دارند.

این هم‌نشینی‌های متناقض، نه حاصل آشتی ملی است و نه نشانه‌ای از بلوغ ساختاری؛ بلکه نتیجه فقدان سازوکار شفاف برای انتصاب، ارزیابی عملکرد و تفکیک نقش‌های سیاسی از مأموریت‌های صنعتی است. در چنین فضایی، بنگاه‌ها نه بر اساس کارآمدی، بلکه بر اساس موازنه‌های جناحی و بده‌بستان‌های مدیریتی اداره می‌شوند—و این همان نقطه‌ای است که اقتصاد ملی، به‌جای پیشرفت، در مدار تکرار و فرسایش می‌چرخد.

فریدون امیری، عضو هیئت‌مدیره شرکت عملیات غیرصنعتی پازارگاد، هم‌زمان در دو شرکت دیگر نیز مسئولیت دارد:

1. عضو هیئت‌مدیره شرکت کود شیمیایی اوره لردگان
2. عضو هیئت‌مدیره شرکت مدیریت توسعه صنایع پتروشیمی

این هم‌پوشانی مسئولیت‌ها در سه شرکت فعال در حوزه پتروشیمی، می‌تواند منجر به تداخل منافع، کاهش تمرکز مدیریتی و اختلال در پاسخ‌گویی اجرایی شود. شرکت‌های مذکور همگی از زیرمجموعه‌های تاپیکو و شستا هستند و در زنجیره تولید، تأمین و خدمات پتروشیمی نقش دارند.

در کنار امیری، محمدحسین مهرزاد نیز به‌عنوان عضو هیئت‌مدیره پازارگاد معرفی شده است. مهرزاد، خبرنگار سابق روزنامه اعتماد و از چهره‌های رسانه‌ای اصلاح‌طلب، داماد حسام‌الدین سراج خواننده سنتی کشور است. او پیش از دولت روحانی در حوزه رسانه فعالیت داشت و اکنون در ساختار مدیریتی یکی از شرکت‌های صنعتی وابسته به نهادهای عمومی حضور دارد.

در رأس مدیریت اجرایی، محمد مجاور شیخان از اسفند ۱۴۰۱ به‌عنوان مدیرعامل عملیات غیرصنعتی پازارگاد منصوب شده است. شیخان با مدرک علوم ارتباطات، پیش‌تر مسئول رسانه‌ای اسفندیار رحیم مشایی در دولت احمدی‌نژاد بود و در فضای مجازی، جمله معروفی از او منتشر شده که گفته بود:

«یک عکس یادگاری با کابینه احمدی‌نژاد را به کل کابینه اصلاح‌طلبان نمی‌دهم.»

با این حال، اکنون او در یکی از شرکت‌های تحت نظر محمد شریعتمداری، وزیر سابق تعاون و از چهره‌های اصلاح‌طلب مشغول به فعالیت است و در هیئت‌مدیره پازارگاد، در کنار مهرزاد، چهره رسانه‌ای اصلاح‌طلبان نشسته است. این هم‌نشینی، نمادی از تغییر مواضع سیاسی یا انعطاف‌پذیری جناحی در ساختار بنگاه‌های اقتصادی است.

تحلیل ساختار راهبری، تداخل منافع و پیامدهای راهبردی

شرکت عملیات غیرصنعتی پازارگاد، با ترکیب هیئت‌مدیره‌ای متشکل از چهره‌های سیاسی، رسانه‌ای و صنعتی، در معرض ضعف در تخصص‌گرایی، تداخل مأموریت‌ها و کاهش شفافیت راهبری قرار دارد. ادامه این روند می‌تواند منجر به:

• کاهش بهره‌وری عملیاتی در حوزه خدمات غیرصنعتی پتروشیمی
• افزایش هزینه‌های اداری و کاهش اثربخشی سرمایه‌گذاری‌ها
• تضعیف اعتماد عمومی به ساختار تاپیکو و شرکت‌های وابسته به شستا
• اختلال در برنامه‌ریزی توسعه خدمات رفاهی و پشتیبانی صنعتی

مقایسه با شرکت‌های مشابه در صنعت پتروشیمی در مقایسه با شرکت‌هایی مانند پتروشیمی بندر امام یا پتروشیمی خارک، پازارگاد از نظر مأموریت غیرصنعتی در جایگاه متفاوتی قرار دارد، اما از منظر ساختار راهبری و تخصص‌گرایی، با چالش‌هایی مشابه مواجه است. شرکت‌های موفق با تمرکز بر تخصص در انتصابات، تفکیک مأموریت‌ها و شفافیت مالی، توانسته‌اند عملکرد خود را تثبیت کنند، در حالی که پازارگاد با ساختار متداخل درگیر است.

سناریوهای اصلاحی پیشنهادی برای ارتقای عملکرد و بازسازی اعتبار، شرکت پازارگاد باید:

• بازنگری در ترکیب هیئت‌مدیره با اولویت تخصص‌های مرتبط با خدمات صنعتی و رفاهی
• تفکیک مسئولیت‌های مدیریتی و جلوگیری از تمرکز چندشغلی در شرکت‌های پتروشیمی
• انتشار گزارش‌های شفاف از عملکرد اجرایی و مالی شرکت
• اصلاح ساختار مالکیتی و کاهش نفوذ نهادهای سیاسی در تصمیم‌گیری‌های کلان
• تعامل مؤثر با وزارت نفت و نهادهای نظارتی برای ارتقای سلامت راهبری

در نهایت، شرکت عملیات غیرصنعتی پازارگاد برای حفظ نقش خود در زنجیره خدمات پتروشیمی کشور، نیازمند اصلاحات فوری در حوزه‌های مدیریتی، تخصصی و ارتباطی است. بدون این اقدامات، ادامه فعالیت شرکت با ریسک‌های جدی و تبعات گسترده برای صنعت، کارکنان و منابع عمومی همراه خواهد بود.