رفتار اخیر بازار فلزات گران‌بها نشان می‌دهد نقره در حال نزدیک شدن به الگوی یک «کالای گیفن» است؛ کالایی که برخلاف منطق معمول اقتصاد، با افزایش قیمت، تقاضای بیشتری را جذب می‌کند. جهش قیمت طلا و کاهش قدرت خرید سرمایه‌گذاران، ذائقه سرمایه‌گذاری را تغییر داده و نقره را به انتخاب اول بسیاری از خانوارها تبدیل کرده است.

به گزارش سرمایه فردا،

کالای گیفن، که نام خود را از اقتصاددان اسکاتلندی رابرت گیفن گرفته، یکی از پدیده‌های نادر و جذاب در اقتصاد است. این نوع کالا برخلاف قانون کلاسیک عرضه و تقاضا رفتار می‌کند؛ یعنی با وجود افزایش قیمت، تقاضا برای آن بیشتر می‌شود. کالای گیفن معمولاً در دسته «کالاهای سطح پایین» قرار می‌گیرد؛ کالاهایی که با افزایش درآمد، مصرف آن‌ها کاهش می‌یابد. نمونه آشنای آن در ایران نان است. در شرایط عادی، خانوارها با افزایش درآمد، مصرف برنج را بالا می‌برند و نان کمتری می‌خورند. اما در دوران تورم شدید، وقتی قیمت‌ها بالا می‌رود و قدرت خرید کاهش می‌یابد، خرید برنج دشوارتر می‌شود و مردم ناچارند نان بیشتری مصرف کنند؛ حتی اگر قیمت نان نیز افزایش یافته باشد. در اینجا اثر درآمدی آن‌قدر قوی است که اثر جایگزینی را خنثی می‌کند.

اگر همین منطق را به بازار فلزات گران‌بها تعمیم دهیم، می‌توان رفتار نقره در ماه‌های اخیر را بهتر درک کرد. نقره در مقایسه با طلا کالایی «سطح پایین» محسوب می‌شود؛ یعنی در شرایط عادی با افزایش درآمد، تقاضا برای آن باید کاهش یابد. اما آنچه در بازار دیده می‌شود خلاف این انتظار است: با وجود رشد قیمت نقره، تقاضای سرمایه‌گذاری در آن به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. این پرسش مطرح می‌شود که آیا نقره در حال تبدیل شدن به یک کالای گیفن است؟

در حالت طبیعی، سرمایه‌گذاران طلا را به‌عنوان دارایی برتر ترجیح می‌دهند. اما جهش بی‌سابقه قیمت طلا باعث شده بسیاری از افراد با درآمد متوسط یا کمتر، به سمت نقره متمایل شوند. نقره ارزان‌تر است و خرید آن برای سرمایه‌گذاری ماهانه عملی‌تر به نظر می‌رسد. می‌توان طلا را «برنج» و نقره را «نان» بازار فلزات دانست. سرمایه‌گذاری که بودجه محدودی دارد، حتی اگر طلا را ترجیح دهد، در نهایت به دلیل محدودیت قدرت خرید، نقره را انتخاب می‌کند. این انتخاب به معنای کنار گذاشتن کامل طلا نیست؛ ممکن است در دوره‌های افت بازار، سکه‌ای کوچک بخرد یا پس از انباشت نقره، آن را به طلا تبدیل کند. اما در شرایط تورمی، وقتی قیمت هر دو فلز بالا می‌رود و بودجه ثابت می‌ماند، خرید طلا دشوارتر می‌شود و سرمایه‌گذار برای حفظ سپر تورمی خود، سهم بیشتری از سرمایه را به نقره اختصاص می‌دهد. همین رفتار، تقاضای نقره را افزایش می‌دهد.

این تغییر ذائقه سرمایه‌گذاری همین حالا نیز در ایران قابل مشاهده است. در حالی که طلا همواره انتخاب اول سرمایه‌گذاران ایرانی بوده، افزایش شدید قیمت آن باعث شده بسیاری از مردم برای حفظ ارزش دارایی یا حتی مصارف زینتی، به نقره روی بیاورند. هرچند قیمت نقره نیز رشد کرده، اما همچنان نسبت به طلا مقرون‌به‌صرفه‌تر است. ترکیب اثر گیفن، عرضه محدود نقره، تقاضای غیرکشسان و افزایش میل به سرمایه‌گذاری در این فلز، جهش انفجاری قیمت نقره در شش ماه گذشته را توضیح می‌دهد. اگر این روند ادامه یابد، بازار نقره می‌تواند وارد یک مسیر صعودی قدرتمندتر نیز شود.