چرا نرخ برق در بورس انرژی واقعی کشف نمی‌شود

به گزارش سرمایه فردا، آرش جالبی مدیرعامل شرکت افق توسعه انرژی خلیج فارس در گفتگو تاکید کرد متاسفانه با وجود این که بورس انرژی، تالار شیشه‌ای برای شفافیت معاملات برق است. ولی با توجه به عرضه و تقاضای محدود و سازوکارهای غیر منعطف، همواره به صورت واقعی نرخ برق در بورس انرژی کشف نمی‌شود. بعضا نرخ‌های بسیار پایین یا بالا در معاملات توسط کارگزاری‌ها عرضه شده است.

عدم اصلاح و ابلاغ نرخ‌های بازار برق از ابتدای سال جاری تاکنون چه تاثیری بر میزان درآمد آن شرکت داشته و در تعیین سقف قیمت چه مولفه‌های باید در نظر گرفته شود؟

با توجه به تورم موجود، هزینه‌های جاری نیروگاه از جمله هزینه اداری عمومی، هزینه تعمیرات، هزینه خرید قطعات و سایر موارد، عدم افزایش افزایش یافته‌است. اصلاح نرخ‌های انرژی و آمادگی باعث کاهش درآمد نیروگاه به نسبت سال گذشته خواهد شد. در حالی که در بودجه پیش‌بینی‌شده این شرکت، سقف نرخ انرژی از ابتدای سال ۱۴۰۳ با افزایش ۳۰ درصدی فرض شده است. این مورد نه تنها محقق نشده، بلکه با الزام فروش برق در بورس انرژی، نرخ فروخته‌شده عملا از سقف بازار کمتر خواهد بود.

با این شرایط، هزینه‌های نیروگاه عملا به مقدار زیادی افزایش یافته و فروش برق نیروگاه کاهش یافته است و این دو عامل، کاهش چشمگیری در درآمد عملیاتی نیروگاه خواهد داشت.

چرا تعیین سقف قیمت در بورس انرژی زیانبار است

تعیین سقف قیمت در بورس انرژی زیانبار است. علاوه بر افزایش سقف نرخ انرژی، باید نرخ آمادگی اصلاح شود. همچنین متناسب با درصدی از سقف انرژی، هر ساله افزایش یابد. این مدل، توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران نیز پیشنهاد شده است.

سازوکار اخیر برای توسعه مبادلات برق در بورس انرژی طی مدت اخیر راه‌اندازی آن، از نظر شما چه میزان در کشف واقعی قیمت برق موفق بوده است؟

متاسفانه با وجود این که بورس انرژی، تالار شیشه‌ای برای شفافیت معاملات برق است. ولی با توجه به عرضه و تقاضای محدود و سازوکارهای غیر منعطف، همواره به صورت واقعی نرخ برق در بورس انرژی کشف نشده و بعضا نرخ‌های بسیار پایین یا بالا در معاملات توسط کارگزاری‌ها عرضه شده است. از جمله این عدم شفافیت‌ها می‌توان به لابی بعضی از شرکت‌های توزیع و خرده‌فروش اشاره کرد که همواره دنبال نرخ پایین هستند.

حضور تولیدکنندگان و خریداران زیرمجموعه وزارت نیرو (نیروگاه‌های دولتی و شرکت‌های توزیع) چه تاثیری بر روند معاملات خواهد داشت و تا چه حد می‌توان به رقابت سالم و عادلانه در این سازوکار امیدوار بود؟

با توجه به نقدینگی زیادی که توانیر در اختیار شرکت‌های توزیع قرار داده است. در حال حاضر بازیگران اصلی بورس انرژی شرکت‌های توزیع هستند که نقش مهمی در تعیین قیمت خرید در بورس انرژی خواهند داشت.

چرا نرخ‌ها فروش برق بورس انرژی کاهش یافته است

زمانی که شرکت‌های توزیع برق برای خرید در تابلوی اول بورس اقدام به معاملات کردند. با توجه به عدم آگاهی آنها، نرخ فروش برق در بورس انرژی نیروگاه‌ها بالا بود. ولی با گذشت زمان و با اطلاع و حتی تبانی احتمالی بین شرکت‌های توزیع برق، نرخ‌ها فروش برق بورس انرژی کاهش یافته و بسیاری از شرکت‌های توزیع توقع نرخ‌های بسیار پایین را خواهند داشت.

به طور مثال، شرکت‌های توزیع استان خراسان رضوی و استان اصفهان با این شرکت ارتباط گرفته و خواستار تامین برق با حجم بالا و نرخ پایین شده‌اند. از سویی، با توجه به سازوکار جدید وزارت نیرو در خصوص عدم تخصیص منابع نقدی برای نیروگاه، شرکت‌های مالک نیروگاه (علی‌الخصوص نیروگاه‌های خصوصی) برای تامین نقدینگی خود مجبور به فروش برق در بورس شده است. در آینده نزدیک که شاهد عرضه بیشتر نیروگاه‌ها در تابلوی اول بورس انرژی باشیم، نرخ تقاضا پایین خواهد آمد.

تفاوت نرخ فروش نیروگاهها در بورس انرژی

با توجه به این که قرار است با نیروگاه‌های خصوصی حاضر در بورس انرژی که برق خود را به شرکت‌های توزیع می‌فروشند، در پایان هر هفته تسویه شود. آیا این رویه ظاهرا مثبت، در قیاس با رویه پرداخت‌های بسیار دیرهنگام در بازار برق، می‌تواند موجب رقابت منفی بین نیروگاه‌ها برای عرضه برق در بورس انرژی با قیمت پایین (به ناچار) با هدف تامین نقدینگی و تامین هزینه‌های جاری نیروگاه شود؟

همان طور که مستحضرید نیروگاه‌های خصوصی با ظرفیت و راندمان بالا که معمولا جدیدالاحداث نیز هستند. به دلیل این که هزینه‌های جاری کمی در مقایسه با سایر نیروگاه‌ها دارند. همیشه از وزارت نیرو مطالبات زیادی طلب داشته‌ و تاکنون با انعقاد قرارداد دوجانبه با شرکت‌های خرده‌فروش و مصرف‌کنندگان صنعتی، با درنظر گرفتن نرخ تنزیل مناسب، نقدینگی خود را تامین می‌کردند. حال با شرایط جدیدی که شرکت توانیر بر بورس انرژی حاکم کرد.

این نیروگاه‌ها می‌توانند با نرخ بسیار بالاتری در مقایسه با نرخ قرارداد دوجانبه برق خود را به صورت نقدی در بورس به فروش برسانند. به طور مثال، نیروگاه‌ها تا قبل از این، برق تولیدی خود را در قراردادهای دوجانبه با نرخ حدود ۸۷۰ ریال و سررسید یک ماه پس از پایان ماه مصرف به خریداران عرضه می‌کردند. در شرایط کنونی، با نرخ بالای ۱۰۵۰ ریال و تسویه نقدی می‌توانند برق خود را بدون هیچ دغدغه‌ای به فروش برسانند.

نرخ فروش برق در بورس انرژی برای نیروگاه‌های قدیمی زیانبار است

حال در این شرایط، نیروگاه‌های قدیمی با ظرفیت و راندمان پایین که دارای هزینه‌های جاری زیادی هستند. و عملا همان میزان درآمد نیروگاه صرف هزینه‌های جاری شده است. تاکنون توسط وزارت نیرو این نیروگاهها هر ماه تامین اعتبار شده‌اند، باید برای رقابت با آن نیروگاه‌های با ظرفیت و راندمان بالا، نرخ پایین‌تری در بورس عرضه کنند. از نظر نقدینگی تفاوت چندانی برای نیروگاه‌های قدیمی نداشته و فقط از نظر نرخ، مجبور به ارائه نرخ پایین شده‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت، رویه جدید توانیر برای عرضه نیروگاه‌ها در بورس انرژی، برای نیروگاه‌های با ظرفیت و راندمان بالا به صرفه و صلاح بوده، ولی برای نیروگاه‌های قدیمی و دارای ظرفیت و راندمان کم (از جمله نیروگاه مشهد) قطعا به زیان شرکت مالک خواهد بود.

از نظر شما برای اصلاح و رفع مشکلات موجود در مبادلات برق، خصوصا در بورس انرژی، نیروگاه‌ها باید چه سیاست و رویه‌ای اتخاذ کنند تا معاملات در بورس انرژی جنبه واقعی پیدا کند و منافع تولیدکنندگان حفظ شود؟

در شرایط کنونی که تامین اعتبار از سوی وزارت نیرو برای نیروگاه‌ها صورت نمی‌گیرد. نیروگاه‌ها مجبور به فروش برق در بورس انرژی (حتی با نرخ پایین) بوده و صرفا با بازاریابی مناسب می‌توانند تا حدودی به نرخ فروش مناسبتری برسند. ولی در مجموع می‌توان گفت وزارت نیرو باید در خصوص رویه مذکور تجدید نظر کند.

چرا رویکرد وزارت نیرو در بورس انرژی باید تغییر کند

با توجه به وجود شرایط نابرابر و رقابت ناسالم در بورس انرژی، وزارت نیرو باید شرایطی را برای نیروگاه‌های خصوصی فراهم کند تا در صورت صرفه و صلاحدید، آنان بتوانند در بورس انرژی فعالیت کنند. در واقع نیروگاه‌هایی که از بابت فروش برق در بورس انرژی، مشمول زیان وارده زیادی خواهند شد، باید معاف شوند. همچنین باید بتوانند مشابه قبل، برق خود را در بازار عمده‌فروشی و تسویه ماهیانه به فروش برسانند. از جمله این نیروگاه‌ها که وزارت نیرو می‌تواند آن‌ها را از این رویه معاف کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیروگاه‌های خصوصی قدیمی با ظرفیت و راندمان پایین
• نیروگاه‌هایی که دارای AVC بالاتر از سقف بازار هستند
  از سویی، نیروگاه‌هایی که خواستار فروش برق در بورس انرژی هستند، باید با کشف قیمت مناسب، بخشی از برق خود را در قالب قرارداد دوجانبه به فروش برسانند تا در ماه‌های سرد سال که نرخ بورس انرژی پایین خواهد آمد، از نظر درآمد به مشکل برنخورند.