یادداشتی از میرجواد میرگلوی بیات: نامه ترامپ، از طریق انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی، به تهران ارسال شده است. این رویداد در شرایطی اتفاق می‌افتد که امارات به‌عنوان میانجی میان ایران و آمریکا نقش جدیدی ایفا کرده است؛ نقشی که پیش‌تر از سوی کشورهای سنتی مثل عمان، قطر و سوئیس اجرا می‌شد. اما چرا این بار امارات برای این مأموریت انتخاب شد؟ و چرا انور قرقاش به‌عنوان فرد میانجی انتخاب گردید؟
۱. سابقه کشورهای میانجی سنتی
- عمان: عمان طی دهه‌های گذشته همواره نقشی بی‌طرفانه در میانجیگری میان ایران و غرب ایفا کرده است. یوسف بن علوی، وزیر خارجه پیشین عمان، بارها تأکید کرده بود که عمان هیچ‌گاه حامل پیام‌های تهدیدآمیز به ایران نبوده و بر اساس دکترین سیاست خارجی خود، در مسیر کاهش تنش‌ها میان ایران و غرب تلاش کرده است. یک نمونه شاخص از این نقش، نامه‌ای بود که بیل کلینتون پس از حملات الخبر به ایران ارسال کرد. عمان به‌دلیل اطمینان از محتوای غیر تهدیدآمیز نامه، نقش واسطه را پذیرفت.
- قطر: قطر نیز در مواردی مشابه نقش‌هایی در میانجیگری ایفا کرده است. بااین‌حال، در مورد اخیر و با وجود روابط خوب دوحه با تهران و واشنگتن، نقشی برای ارسال پیام ترامپ نداشت. به نظر می‌رسد قطر سیاست خارجی دولت ترامپ را تهاجمی و غیرسازنده ارزیابی کرده است.
۲. چرا امارات؟
- نقش تهاجمی در منطقه: امارات طی سال‌های اخیر به‌طور جدی در موضوعات منطقه‌ای در کنار اسرائیل و آمریکا عمل کرده است. رابطه نزدیک ابوظبی با دولت ترامپ، به این کشور اعتماد به نفس داده تا نقشی متفاوت ایفا کند.
- واکنش ملایم نسبت به ایران: روابط تجاری گسترده ۲۷ میلیارد دلاری میان ایران و امارات باعث شده که ابوظبی نگرانی کمتری از اقدامات تلافی‌جویانه تهران داشته باشد.
- پیام‌های آمریکا و اسرائیل: امارات بدون تردید از اهداف و پیام‌های دولت ترامپ مطلع بوده و پذیرش این نقش می‌تواند بخشی از هماهنگی‌های منطقه‌ای ابوظبی با تل‌آویو و واشنگتن باشد.
۳. چرا انور قرقاش؟
- مقام دیپلماتیک با سطح پایین‌تر از وزیر خارجه: انور قرقاش که پیش‌تر وزیر مشاور در امور خارجی بوده، اکنون مشاور دیپلماتیک حاکم امارات است و در مقام رسمی پایین‌تری نسبت به وزیر خارجه قرار دارد. انتخاب او نشان می‌دهد که امارات از ارائه پیام با جایگاه رسمی بالا خودداری کرده و ترجیح داده نقش محدودی در این فرآیند داشته باشد.
- سوابق ضد ایرانی: قرقاش در گذشته مواضع ضد ایرانی متعددی داشته و در هماهنگی با رژیم صهیونیستی نقش فعالی ایفا کرده است. این سابقه او را به گزینه‌ای مناسب برای ایفای چنین نقشی در دید واشنگتن تبدیل کرده است.
۴. واکنش ایران
- موضع‌گیری قاطع رهبر انقلاب: رهبر انقلاب اسلامی در اظهارات خود ضمن هشدار به اهداف ترامپ، تهدیدهای دولت آمریکا را یک بازی خطرناک توصیف کرده‌اند. این سخنان نشان‌دهنده آگاهی جمهوری اسلامی از اهداف پشت پرده این نامه‌نگاری است.
- اعتماد محدود به امارات: روابط سیاسی و امنیتی میان ایران و امارات طی سال‌های اخیر با تنش‌هایی همراه بوده است و تهران احتمالاً به نقش میانجیگری امارات با تردید نگاه می‌کند.
جمع‌بندی: میانجیگری نوین یا بازی خطرناک؟
نقش امارات در ارسال نامه ترامپ به ایران به‌وضوح نشان‌دهنده تغییری در رویکردهای منطقه‌ای است. برخلاف عمان و قطر، ابوظبی حاضر به پذیرش ریسک‌های دیپلماتیک این نقش شده است؛ ریسکی که می‌تواند منافع کوتاه‌مدت برای امارات به‌همراه داشته باشد اما در بلندمدت، روابط با تهران را تحت تأثیر قرار دهد.