ایران با دارا بودن دومین ذخایر گازی دنیا، همچنان با چالش‌های تأمین انرژی مواجه است. در حالی که اتحادیه اروپا، به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده انرژی جهان، با بهره‌گیری از تجربیات بحران انرژی ۲۰۱۴ و تنوع‌بخشی در منابع تأمین انرژی، به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته است. رکسانا نیکنامی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در این مقاله به بررسی سیاست‌ها و راهکارهای اتحادیه اروپا برای مقابله با ناترازی انرژی و الگو‌پذیری ایران از این تجربه‌ها می‌پردازد.

تجربه‌های بحران انرژی ۲۰۱۴ اروپا

اروپایی‌ها از بحران انرژی ۲۰۱۴ تجربه‌های زیادی کسب کردند. این تجربه‌ها موجب شد که با سیاست‌گذاری‌های درست و تنوع‌بخشی در تأمین انرژی، امنیت تأمین انرژی در فصول مختلف را حفظ کنند.

کاهش وابستگی به روسیه

روسیه که به‌عنوان اصلی‌ترین تأمین‌کننده انرژی اتحادیه اروپا محسوب می‌شد، انرژی را به‌عنوان سلاح در سیاست خارجی و ابزاری برای همراه کردن کشورهای اروپایی تبدیل کرده بود. اما اکنون جایگاه تأمین‌کنندگی روسیه به مقام دوازدهم نزول پیدا کرده است. اتحادیه اروپا اهمیت تنوع‌بخشی سبد کشورهای تأمین‌کننده را ضروری دانسته و در این زمینه سیاست‌گذاری کرده است. همچنین به افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر پرداخته است. در سال ۲۰۲۲ و زمستان سختی که ایران برای اروپا پیش‌بینی می‌کرد، ۹۰ درصد ذخایر انرژی اتحادیه اروپا تکمیل بود و بازارهای جهانی با کاهش قیمت انرژی روبه‌رو بودند.

سیاست‌های انرژی‌های تجدیدپذیر اروپا

اتحادیه اروپا سیاست‌گذاری کرده که تا سال ۲۰۵۰ به قاره کربن‌خنثی تبدیل شود و اکنون ۴۸ درصد تولید برق اتحادیه اروپا از انرژی‌های تجدیدپذیر است.

مقایسه ایران و روسیه در تأمین انرژی

سیاست‌های انرژی روسیه به نوعی بوده است که هیچ‌گاه اجازه حذف و جایگزینی در تأمین انرژی به کشورهای دیگر نداده است. این سبب شده که ایران، باوجود داشتن ذخایر انرژی غنی و دومین کشور دارای ذخایر گازی در دنیا، نتواند در بازارهای جهانی جایگاهی داشته باشد و بلکه در تأمین گاز داخلی و مصارف صنعتی خود دچار مشکل شود. وجود تحریم‌های بی‌رحمانه و مداوم علیه ایران نیز از دیگر مواردی است که موجب جاماندگی ایران شده است.

در حالی که کشورهای اروپایی و آمریکا هرگز تحریم‌های مشابهی علیه روسیه نداشتند و تحریم‌ها علیه روسیه موردی و مقطعی بوده است. سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های اشتباه نیز موجب عدم امنیت تأمین انرژی در ایران شده است که کشور را با فقر سرمایه‌گذاری مواجه کرده است. حتی در کشور ترمینال گاز LNG برای صادرات وجود ندارد.

برنامه‌های بلندمدت برای حل چالش انرژی

نیاز است ایران در فرصت‌های سیاسی‌-بین‌المللی که پیش می‌آید، برنامه‌های بلندمدت برای حل چالش انرژی را بیان کند. همچنین در عرصه سیاست‌گذاری و سیاست خارجی از بی‌کفایتی‌ها کاسته شود و به مدیریت چالش‌ها با نگاه تعاملی پرداخته شود.