جنگل‌ها نه فقط منبع چوب، بلکه کارخانه‌های بی‌نظیر طبیعت‌اند که به‌صورت رایگان، اکسیژن، رطوبت، تعادل اقلیمی و زیست‌بوم‌های پیچیده تولید می‌کنند. این ظرفیت عظیم، اگر با نگاه علمی و مهندسی پایدار مدیریت شود، می‌تواند بدون آسیب به اکوسیستم، منبعی دائمی برای زندگی انسان و سایر موجودات باشد. اما بی‌توجهی به بهره‌برداری اصولی از این سرمایه در گردش، نه‌تنها کفران نعمت است، بلکه تهدیدی برای بقای زمین خواهد بود.

به گزارش سرمایه فردا، در جهانی که کارخانه‌های انسان‌ساز با هزینه‌های سنگین و آلایندگی‌های گسترده فعالیت می‌کنند، جنگل‌ها بی‌هیچ ادعا، بی‌هیچ هزینه‌ای، و با بهره‌گیری از نور خورشید، آب و خاک، حیاتی‌ترین فرآورده‌های زیستی را تولید می‌کنند. جنگل، تنها منبع چوب نیست؛ بلکه قلب تپنده‌ی اکوسیستم زمین است. اگر آن را نه به‌عنوان عرصه‌ای برای برداشت، بلکه به‌عنوان سرمایه‌ای زنده و در گردش ببینیم، خواهیم فهمید که مهندسی جنگل، نه برای بهره‌کشی، بلکه برای حفظ تعادل تولید و استمرار حیات طراحی شده است. این نگاه، نقطه‌ی آغاز بازتعریف رابطه‌ی انسان با طبیعت است.

هنگامی که بذری از درختی فرو می‌ریزد، بدون آن‌ که کسی خاکی روی آن بپاشد یا آن را آبیاری کند یا برای آن سرپناه و غذایی تدارک ببیند؛ آرام آرام قد می‌کشد، رشد می‌کند و درختی تنومند می‌شود. این داستان همه درختان جنگل است. جنگل با هویتی به نام درخت، شگفت‌انگیز کارخانه‌ای است که طبیعت به رایگان در اختیار بشر قرار داده است. اما این کارخانه اهورایی با کارخانه‌های انسان‌ساز یک فرق بسیار اساسی دارد.

هر کارخانه‌ای معمولا علاوه بر تولید اصلی، دارای تولیدات جانبی نیز هست. در کارخانه‌های ساخت بشر، این تولیدات عملا در طراحی به حساب طرح توجیهی گذاشته نمی‌شوند اما کارخانه جنگل به قدری تولیدات جانبی متنوع و ارزشمند دارد که فقط تعدادی از آنها به حساب سایر فعالیت‌ها منظور می‌شوند ولی تعداد بسیار زیادی از این فرآورده‌ها و خدمات، علیرغم تاثیر عمیق در بهبود کیفیت زندگی، در تمام زمینه‌ها به حساب حق‌الناس باید گذاشته شوند.

این تنوع تولیدات و خدمات چنان گسترده‌اند که گاه مرزها را درمی‌نوردند و حتی بعضی از آنها را می‌توان میراث جهانی به حساب آورد. جذب گاز کربنیک، تولید اکسیژن، ایجاد یک اکوسیستم پیچیده موثر در زیست سایر گیاهان، جانوران و …، تأثیر در رطوبت هوا و تعدیل شرایط آب و هوایی، جلوگیری از تغییرات اقلیمی، جلوگیری از تخریب و فرسایش و بهبود وضعیت خاک، تنظیم جریان آب و نقش آن به‌عنوان یک سد طبیعی، تعدیل حرکت باد و طوفان و جلوگیری از گسترش گرد و غبار، تعدادی از این فهرست است و بر آن باز هم می‌توان افزود؛ ولی همه آن را در یک جمله می‌توان خلاصه کرد: عدم پوشش گیاهی معادل است با مرگ زمین و انسان.

استفاده رایگان از انرژی خورشیدی

فراموش نباید کرد که جنگل با ترکیبی از دی‌اکسید کربن موجود در هوا، آب و مواد معدنی و با استفاده رایگان از انرژی خورشیدی، در فرایندی پیچیده به نام فتوسنتز به تولید اکسیژن و چوب می‌پردازد. ماده اخیر یعنی چوب همان ماده ستبری است که درخت را سرپا نگه می‌دارد تا با کمک برگ‌ها که خود نیز نتیجه همین فرایند شگفت‌انگیز است، به تولید آنچه قبلاً ذکر آن رفت بپردازد.

همه این فرایند، به صورت رایگان و خودکار صورت می‌گیرد و اگر هیچ دخالتی در توده جنگل انجام نشود، این وضعیت بدون اینکه خللی به سایر تولیدات وارد آید، همواره استمرار خواهد داشت ولی در واقع بخشی از تولید این کارخانه بدون استفاده باقی خواهد ماند و آن هم استفاده از چوب و سایر فرآورده‌های جنگل است. اگر به اکوسیستم جنگل نه به صورت عرصه و اعیان بلکه به صورت کل نگاه کنیم، زمین و مجموعه خصوصیات آن سرمایه ثابت و مجموعه درختان سرپا سرمایه در گردش آن را تشکیل می‌دهند. اصول مهندسی جنگل مانند سایر رشته‌های مختلف مهندسی، بر ایجاد بیشترین ارزش با استفاده از سرمایه در گردش بدون کوچکترین صدمه به کارخانه تولیدی متمرکز است. مفهوم این عبارت چیست؟ مفهوم آن این است که قدرت چوب سرپا با توده درختان متفاوت و سنین مختلف قادر به یک بهینه تولیدی است که در آن، تعادل تولید به هیچ وجه به خطر نمی‌افتد و توده جنگل به صورت علی‌الدوام (پایدار) می‌تواند کمتر یا مساوی این میزان بهینه را تولید و در اختیار جامعه قرار دهد.

توجه داشته باشیم که جنگل معدن چوب نیست که با برداشت تولید سالانه تمام شود. جنگل کارخانه تولید چوب و سایر فراورده‌هاست و عدم استفاده از آن کفران نعمت است البته به شرطی که از دانش موجود بشر بهره گرفته شده و به‌طور علمی و اصولی از آن بهره‌برداری شود. در این صورت است که باید عدم بهره‌گیری از جنگل را گناهی نابخشودنی دانست.

مسلم است زمانی که صحبت از مهندسی تولید به میان می‌آید، نمی‌توان تهیه طرح و اجرای آن را به فراموشی سپرد. مهندسین جنگل سندی که در آن به همه ظرایف به صورتی توجه شود که ظرفیت تولید علی الدوام (پایدار) باقی بماند و جنگل آنگونه که طبیعت می‌پسندد باقی بماند را مد نظر قرار می‌دهند. باید بار دیگر یادآوری کرد که اگر کار به دست کاردان سپرده شود، هم تاک می‌ماند و هم تاک نشان.