در جنوب کرمان، جایی که هر قطره آب حکم حیات دارد، مجوزی برای بهره‌برداری از معدنی صادر شده که مستقیماً در زون آبی شهر جیرفت و بر بستر دو قنات زنده قرار دارد. اهالی روستای «درب مزار سید بختیار» می‌گویند این تصمیم، نه‌تنها حیات روستا بلکه سلامت منابع آب شهری را تهدید می‌کند.

در کشوری که بحران آب به مرزهای بحرانی رسیده، صدور مجوز برای فعالیت معدنی در دل منابع آبی زنده، نه‌تنها یک خطای اجرایی، بلکه نشانه‌ای از بی‌توجهی ساختاری به اولویت‌های زیست‌محیطی است. در جیرفت، اهالی روستایی با ۶۰۰ نفر جمعیت، در برابر معدنی ایستاده‌اند که با فاصله‌ای کمتر از ۳۰۰ متر از خانه‌هایشان، تهدیدی برای قنات‌ها، باغات و حتی آب شرب شهر شده است. این ماجرا، نمونه‌ای از تضاد منافع میان توسعه معدنی و حق حیات مردم محلی است—تضادی که با حذف سازمان محیط زیست از چرخه استعلام، عملاً بی‌داور مانده است.

باز هم معدنکاوان کمر به قتل منابع آب در گوشه‌ای دیگر از ایران خشک بسته‌اند. این بار اهالی روستای «درب مزار سید بختیار» واقع در بخش دلفارد در جنوب کرمان نگران دو قناتی هستند که با فعالیت معدنکاوان برای همیشه از دسترس خارج می‌شوند.

 

در جیرفت، مجوز بهره‌برداری از معدنی صادر شده که در زون آبی شهر و بر بستر دو قنات زنده قرار دارد. این تصمیم، در حالی اتخاذ شده که سازمان محیط زیست از چرخه استعلام حذف شده و منابع طبیعی نیز سکوت اختیار کرده‌اند

به گفته روستاییان این دو قنات منابع آب شرب و کشاورزی اهالی روستایی با ۶۰۰ نفر جمعیت را تامین می‌کند و حتی اگر فعالیت معدن‌کاوی قنات را خشک نکند، آب آن را به حدی آلوده می‌کند که دیگر برای مردم روستا قابل استفاده نیست. مردمی که مجریان قانون را حامی معدن‌کاوان دیده‌اند، در تجمعی نارضایتی خود از فعالیت معدنکاوی در منطقه را اعلام کرده‌اند. آنها هر لحظه ممکن است دست به اقدامات خشونت‌آمیز هم بزنند و این موضوع، کار نمایندگان اهالی که به دنبال کاهش تنش و احقاق حقوق آنها هستند را سخت می‌کند.

فاصله ۲۰۰ متری معدن با روستا

«یکی از کاخ نشینان تهران در جاهای مختلف برای خود معدن ثبت کرده است» این جمله احسان نخعی یکی از نمایندگان اهالی روستاست که در گفت‌وگو با «هفت صبح» از نارضایتی اهالی برای انجام فعالیت معدن‌کاوی در بستر دو قنات روستا خبر می‌دهد.

او معدنکاوان را متهم می‌کند که با اعمال نفوذ در ادارات مختلف تمام آنچه اهالی روستا برای حفظ محیط زیستشان رشته بودند را پنبه کرده و در سال ۹۴ پروانه بهره‌برداری برای معدنی دریافت کرده‌اند. این معدن در فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ متری خانه‌های اهالی روستا و در داخل دو قنات زنده منطقه واقع شده و اگر کار بهره‌برداری از آن آغاز شود، مردم دیگر آبی برای آبیاری باغات، استفاده احشام و حتی آشامیدن خود در اختیار نخواهند داشت.

به گفته نخعی، معدنکاوان بدون در نظر گرفتن حقوق مالکان روستا و شرایط امرار معاش آنها مجوز فعالیت برای معدنشان دریافت کرده‌اند، در حالی که مسئولان به صاحبان معدن گفته‌اند که باید اول مالکان قنات را راضی کرده و با آنها کنار بیایند و بعد شروع به کار کنند اما معدنکاوان بدون پرداخت این حقوق، حالا دست به کار شده‌اند و مردم روستا از شرایط پیش آمده ناراضی هستند.

در روستای درب مزار سید بختیار، مردم نگرانند که با آغاز بهره‌برداری از معدنی در دل قنات‌هایشان، نه‌تنها آب کشاورزی و آشامیدنی‌شان از بین برود، بلکه سلامت منابع آبی شهر جیرفت نیز به خطر بیفتد. آن‌ها می‌گویند: «آب را از ما می‌گیرند تا خاک را بفروشند.»

قنات کندر پیرها که در جریان فعالیت معدنکاوی از دسترس اهالی خارج خواهد شد، به گفته منابع محلی حدود ۱۰۰ هکتار باغ را مشروب می‌کند. این قنات هنوز زنده است و بدیهی است که در جریان خشکسالی‌های اخیر، قنات کم آب شده و بر وسعت باغات تاثیر گذاشته باشد اما هنوز هم باغات مرکبات، نخلستان‌ها و گلخانه‌ها به آب قنات وابسته هستند و سرمایه‌گذاری مردم در این منطقه، در صورت آغاز فعالیت‌های معدنی از دست خواهد رفت.

به گفته اهالی، دانشگاه علوم پزشکی طی نامه‌ای به آب منطقه‌ای اعلام کرده است که برداشت معدن در زون آبی شهر جیرفت، می‌تواند بر سلامت منابع آب تاثیر منفی داشته باشد اما بدون توجه به مدارک موجود، معدنکاوان با دستور قاضی در حال بهره‌برداری از معدن در بالادست این شهر هستند.

همکاری برای برداشت از معدن قبل از صدور حکم قطعی دادگاه

حال این پرسش مطرح است که معدن روستای درب مزار سید بختیار چه عنصری دارد که در سرزمین خشکی مثل ایران، آب را قربانی کنند تا این ماده معدنی برداشت شود؟ فرود رفعتی فعال محیط زیست در گفت‌وگو با «هفت صبح» توضیح می‌دهد: چند سالی است که معدنکاوان درگیر برداشت از این معدن هستند. بر اساس اطلاعاتی که به ما داده شده است، ۱۴ عنصر در این معادن وجود دارد که گویا همه این عناصر گرانبها هستند.

او نیز مانند اهالی روستا بر این نکته تاکید دارد که معدن یاد شده در بالای زون آبی شهر جیرفت واقع شده و منطقه دلفارد در واقع منطقه ییلاقی محسوب می‌شود که مردم جیرفت در زمان افزایش دمای هوا به آن پناه می‌برند؛ بنابراین اگر فعالیت‌های معدنکاوی زمینه تخریب آن منطقه و آلوده شدن منابع آب آن را فراهم کند، مردم منطقه جنوب کرمان به مشکل بر می‌خورند.

رفعتی از شکایت اهالی روستا برای احقاق حقوقشان در دادگاه خبر می‌دهد و می‌گوید که هنوز هم جریان این شکایت ادامه دارد اما گویا معدنکاوان قبل از صدور رای قطعی دادگاه و فقط از طریق یک دست نوشته از سوی دادگاه بر روی نامه، با کمک گرفتن از نیروی انتظامی کار را در منطقه آغاز کرده‌اند.

این فعال محیط زیست تاکید می‌کند: حتی اگر دادگاه بخواهد رای به نفع مردم صادر کند، از آنجا که خود دادگاه قبل از صدور حکم نهایی روی نامه، دستور آغاز به کار به معدنکاو داده است، نمی‌تواند جلوی فعالیت معدنکاو را بگیرد یا از او بخواهد که ضرر و زیان مردم را جبران کند زیرا خود دادگاه به این فرد اجازه فعالیت داده است.

حذف محیط زیست از استعلام در مناطق آزاد

در شرایطی که سلامت منابع آب یک شهر ۱۳۰ هزار نفری به همراه روستایی با ۶۰۰ نفر جمعیت در معرض تهدید معدنکاوان قرار دارد، محمد کمالی رئیس اداره حفاظت محیط زیست جیرفت در گفت‌وگو با «هفت صبح» از حذف تنها سازمان ناظر در رابطه با رعایت استانداردهای محیط زیستی از جریان استعلامات معدنکاوی در مناطق آزاد خبر می‌دهد.

او می‌گوید: بخش دلفارد در مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار ندارد و دستگاه استعلام شونده منابع طبیعی و آب منطقه‌ای هستند و آنها باید درباره فعالیت معادن پاسخ بدهند. در دور دوم احمدی نژاد، محیط زیست از لیست دستگاه‌های استعلام شونده بخش معدن در تمام مناطق آزاد حذف شد و در حال حاضر فقط در زمان فعالیت در مناطق تحت حفاظت محیط زیست استعلام از ما دریافت می‌شود. بدیهی است که ما اطلاعات کافی درباره این مناطق داریم اما منطقه شیخ بختیار مربوط به حوزه وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی است.

در حالی که سازمان حفاظت محیط زیست از چرخه دریافت استعلام برای فعالیت‌های معدنکاوی حذف شده، قاسم رحیمی‌نیا مدیرکل منابع طبیعی جیرفت به این بهانه که خبرنگار «هفت صبح» را نمی‌شناسد و در صورت مکاتبه رسمی اطلاعات مرتبط با معدن را از پرونده‌ها استخراج خواهد کرد، از پاسخگویی در رابطه با دلیل صدور مجوز بهره‌برداری معدن در دلفارد خودداری می‎کند.

تماس‌های خبرنگار «هفت صبح» با علی خادم آستانه مسئول معاونت حفاظت و امور اراضی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور نیز بدون پاسخ می‌ماند. بنابراین نمی‌دانیم چرا متولیان امر تصمیم گرفته‌اند آب یک شهر را پای معدنی قربانی کنند. اگر بهره‌برداری از معدن آغاز شود، آیا تدبیری برای تامین آب جمعیت ساکن در منطقه اندیشیده شده است؟