به گزارش سرمایه فردا، ماهیت مناسک دینی در دنیای امروز بسیار پیچیده است.عده از از آن دنبال شفا می گردند و عده مقدسات را توجیه می‌کنند.

جعفر نکونام: فکر می کنیم که ماهیت مناسک دینی برانگیختن احساسات و عواطف نسبت به امر قدسی و قدیسان است و گرنه ظاهر مناسک دینی چیزی جز قراردادهایی که در میان هر قومی وجود دارد و عقل مستقل بشری هیچ دلیلی بر خصوصیت و امتیاز آن ندارد.
عقل مستقل بشری به ما نمی‌گوید که امور مقدس و قدیسان بشری کدامیک مرجح‌اند که تمام ابنای بشر بدان اقبال کنند که اگر چنین بود، امور مقدس و قدیسان وجهۀ جهانی پیدا می کردند. طوری که تمام اقوام بشری به آنها تعلق خاطر پیدا می کردند. اما هرگز چنین نیست، در هر قومی یک امور مقدس و قدیسان خاصی است که همان قوم به آنها تعلق خاطر پیدا می‌کنند. به همین رو، در هر قومی مناسکی وجود دارد که عواطف و احساسات آن قوم را به سوی امور مقدس و قدیسانشان بر می‌انگیزند.
امام حسین به عنوان یک قدیس و پیاده‌روی اربعین و امثال آن، مناسکی‌اند که در میان شیعیان وجود دارد که عواطف و احساسات ایشان را به سوی او بر می‌انگیزند.

نمادین بودن ماهیت مناسک دینی

امور و اشخاص مقدس اگرچه ممکن است، جنبۀ واقعی و تاریخی داشته باشند و برای مثال، حضرت عیسی و حضرت مهدی و امام حسین واقعی در گذشته حیات مادی و دنیوی داشته باشند. اما هرچه از ماهیت مناسک دینی بیش تر فاصله گرفته می‌شود، جنبۀ واقعی و تاریخی‌اشان از دست می‌رود و بیش‌تر جنبۀ نمادین و سمبلیک پیدا می‌کنند. خصوصیات و شیوه‌های زندگی قدیسان که امروزه ناپسند می‌نماید، نادیده گرفته می‌شود و حتی یک خصوصیات و شیوه‌های زندگی برای آنان تعریف می‌گردد که دلدادگانشان امروزه می‌پسندند.
لذا به وقت یک بیماری مثل کرونا تربت ایشان را تناول می‌کنند تا شفا پیدا کنند و باز علیرغم این که تربت قدیسان شفاهی نمی‌دهد؛ اما باز از چنین عقیده‌ای دست نمی‌کشند.

کارکرد احساسی و عاطفی ماهیت مناسک دینی

بنابر آنچه آمد، هیچ اهمیتی ندارد که قدیسانی چون امام حسین چه خصوصیات و شیوه‌هایی در زندگی خود داشته است. آنچه اهمیت دارد، آن خصوصیات و شیوه‌هایی است که دلدادگانش به ایشان منسوب می‌سازند. چون می‌خواهند از رهگذر دلدادگی و عشق ورزی به ایشان به همان خصوصیات و شیوه‌های زندگی که به ایشان منسوب می‌سازند، گرایش پیدا کنند.به همین رو، مبنای قضاوت دربارۀ ارزش و اعتبار مناسکی مثل پیاده‌روی اربعین نوع خصوصیات و شیوه‌های زندگی است که دلدادگان قدیسان به ایشان نسبت می‌دهند. برای مثال، وقتی می توان برای پیاده‌روی اربعین ارزش و اعتبار قایل شد که از رهگذر آن، عواطف و احساسات دلدادگان امام حسین را به سوی خصوصیات و شیوه‌های زندگی مثبتی برانگیزد.

برخی از مهم‌ترین خصوصیات و شیوه‌های زندگی مثبتی که می توان برای امام حسین برشمرد، از این قرار می‌تواند باشد:
الف. عدالت؛ یعنی او می خواسته است، حقوق بشر صرف نظر از دین و مذهب و نژاد و زبان و قومیت رعایت گردد.
ب. صلح؛ یعنی او می خواسته است، هیچ جنگ و نزاعی برپا نشود تا از رهگذر آن، کسی به ناحق کشته شود یا آواره گردد یا خانه و کاشانه ای خراب گردد.
ج. ایثارگری؛ یعنی او درد و رنج را برای خود می خریده است تا درد و رنجی به دیگری نرسد.
د. گذشت؛ یعنی او از حقوق ضایع شده در می گذشته و در مقام انتقام جویی از دیگران بر نمی آمده است.
هـ. تکثرگرایی؛ یعنی او به همۀ انسان‌ها صرف نظر از دین و مذهب و نژاد و زبان و قومیت احترام قایل بودهو عقاید و اعمال اشخاص را مستقل از دین و مذهب و نژاد و زبان و قومیتشان ارزش‌سنجی می کرده است.