در روزگاری که الگوریتم‌ ها تعیین‌ کننده محبوبیت‌اند و هر لحظه زندگی با فیلترهای رنگارنگ ثبت و منتشر می‌شود، مادری دیگر تنها وظیفه‌ای خانوادگی نیست، بلکه به نمایشی دائمی در فضای مجازی بدل شده است. مامفلوئنسرها با تصویرسازی‌های اغراق‌ شده از فرزندپروری، معیارهایی جدید و گاه دست‌نیافتنی برای مادران جوان تعریف کرده‌اند معیارهایی که به جای آرامش، اضطراب و مقایسه‌ دائمی را به همراه دارند. در این میان، مرز میان تجربه واقعی مادری و ویترین دیجیتال هر روز کمرنگ‌تر می‌شود.

صفحه اینستاگرام را باز می‌ کنم و با ویدیوی مادری مواجه می شوم که نحوه غذا خوردن به کودک را به مخاطبان صفحه اش آموزش می دهد، یک سری باید و نبایدها را ردیف می کند و بعد هم دوربین را به سمت فرزندش می برد، با تماشای کودک معصوم متوجه می شوم این ویدیوی آموزشی هم بهانه ای برای تبلیغ یک محصول جدید در دنیای مادر و کودک بوده است. ویدیویی که مسیر لاکچری شدن کودک را با قاشق برند و صندلی غذای دیجیتال و ظرف های آنتی باکتریال نشان می‌دهد.

طی سال‌های اخیر و با رشد سریع شبکه‌های اجتماعی به‌ ویژه اینستاگرام، پدیده‌ای به نام مامفلوئنسر (Momfluencer) به‌ وجود آمده که معمولاً مادران جوان بازیگران اصلی آن هستند.

مادرانی که با اشتراک ‌گذاری لحظاتی از زندگی روزمره، تربیت فرزندان، دکوراسیون خانه، تغذیه سالم و سبک زندگی خانوادگی، توانسته‌ اند مخاطبان گسترده‌ ای را جذب کنند اما این پدیده، پیامدهای نگران ‌کننده‌ ای به ‌دنبال داشته است.

رشد قارچ گونه مامفلوئنسرها در فضای مجازی

در بخش جستجو در اینستاگرام واژه «مامفلوئنسر» را دنبال می کنم و به صفحاتی بر می خورم که تعداد زیادی از آنها تنها به دلیل کسب عنوان مادری و داشتن تجربه فرزندآوری، خود را شایسته عنوان «مامفلوئنسر» می دانند، غافل از اینکه هر بچه ای با بچه دیگر متفاوت است و قاعدتاً شیوه تربیتی یا غذایی متفاوتی را هم دارد.

مامفلوئنسرها به‌ سرعت در فضای مجازی رشد کرده اند و  موفقیت ظاهری آن‌ها، بسیاری از مادران را ترغیب کرده تا خود را وارد این عرصه کنند، بدون آن ‌که تخصصی در حوزه کودک، روان‌شناسی یا آموزش داشته باشند و همین نبود تخصص، خیلی اوقات می تواند منجر به توصیه‌های اشتباه مثل در زمینه رشد و پرورش کودک شود که قطعاً می تواند آسیب های جسمی و روانی جدی را برای کودک به همراه داشته باشد.

شلیک به سبک زندگی ایرانی

این فقط یک بعد ماجراست، خیلی از مامفلوئنسرها به ‌طور مستقیم یا غیرمستقیم سبک زندگی خانواده‌ های ایرانی را تحت تأثیر قرار داده ‌اند و با نمایش خانه ‌های مرتب، کودکان شاد، سفرهای متعدد، تغذیه ارگانیک و روابط عاطفی بی ‌نقص، الگوهایی غیرواقعی اما جذاب از زندگی خانوادگی را ارائه داده اند که اغلب با واقعیت فاصله زیادی دارد، اما به مرور موجب تغییر انتظارات، استانداردهای ذهنی و رفتار اجتماعی بسیاری از خانواده ‌ها شده و طبیعی است که وقتی ۷۰ درصد از مخاطبان شبکه های اجتماعی را زنان و دختران تشکیل می دهند، نگرانی از تأثیر این رفتارها بر زنان به ویژه مادران جدید بیشتر هم می شود.

ویترینِ مادری

یکی از مهم‌ترین آسیب ‌های مامفلوئنسرها، القای حس «ناکافی بودن» به مادران دیگر است. زندگی بی ‌نقص، فرزندان همیشه مرتب و آرام، زمان ‌بندی دقیق، و مادرانی همیشه شاد و پرانرژی، تصویری ایده‌آل اما دست ‌نیافتنی را می‌ سازد.

مادران معمولی، با دیدن این محتواها احساس می ‌کنند که در وظایف مادری خود کوتاهی می‌ کنند، به ‌اندازه کافی خوب نیستند یا از دیگران عقب مانده ‌اند، تفکراتی که می ‌تواند منجر به اضطراب، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس و مقایسه ‌های مخرب شود.

از سوی دیگر، مامفلوئنسرها به دلیل همکاری با برندها، معمولاً سبک زندگی مصرف‌ گرا را ترویج می‌دهند، تبلیغ محصولات گران‌ قیمت نوزادی، اسباب ‌بازی ‌های لوکس، لباس‌ های برند، لوازم آرایشی و خانه‌ های لاکچری، استانداردهای جدیدی از «زندگی موفق مادری» را به تصویر می ‌کشد.

این محتواها فشار اقتصادی و روانی مضاعفی را به مادران دیگر وارد می ‌کند که ممکن است توان مالی یا شرایط مشابهی نداشته باشند.

مامفلوئنسر شدن حتی گاهی باعث می ‌شود که توجه مادر به جای تمرکز بر رشد واقعی کودک، بر ثبت لحظات برای انتشار در فضای مجازی معطوف شود. کودک به سوژه‌ای برای تولید محتوا تبدیل و مرزهای حریم خصوصی خانوادگی کمرنگ می‌ شود، موضوعی که در برخی موارد حتی سلامت روانی کودک را هم به خطر می اندازد.

مادران جوان و کمالگرا مخاطبان اصلی مامفلوئنسرها

سمانه رضایی روانشناس و مشاور خانواده در این باره به وطن امروز می گوید: مامفلوئنسرها بیشتر از همه مورد استقبال مادران جوانی قرار می گیرند که به تازگی فرزندآوری را تجربه کرده اند و تجربه زیادی در این زمینه ندارند، از سوی دیگر با نوعی کمالگرایی در فرزندپروری مواجه هستند که باعث می شود به سمت مامفلوئنسرها سوق پیدا کنند، اما سوالی که باید از خود بپرسند این است که دنبال کردن این افراد و پیروی از سبک زندگی آنها چقدر می تواند روی حال خوب شان تأثیر بگذارد؟

باید بپذیریم اکثر افرادی که به عنوان مامفلوئنسر در فضای مجازی فعالیت می کنند وضعیت مالی خوبی دارند، حالا شما فکر کنید یک نفر با وضعیت مالی متوسط آن هم در شرایط اقتصادی امروز بخواهد سبک زندگی و فرزندپروری یک مامفلوئنسر را دنبال کند، قطعاً حال بد برای آن مادر به همراه دارد و حتی می تواند روی فضای زندگی زناشویی اش هم تأثیرگذار باشد.

هدف اولیه مادرانی که به دنبال مامفلوئنسرها هستند قبل از هرچیز این است که یک زندگی را بهتر کنند، اما زمانی که شرایط یکسان نیست و اصلاً امکان چنین ریخت و پاش هایی وجود ندارد، پس این دنبال کردن چه فایده ای جز احساس ناکافی بودن خواهد داشت؟ بنابراین ما ابتدا باید به خودآگاهی و خودشناسی برسیم و بعد بر اساس آگاهی نسبت به خودمان، مسیر را ادامه دهیم.

وی در پاسخ به این سوال که چرا سبک زندگی ایرانی و در این مورد خاص سبک زندگی و تجربیات مادران قدیم چندان طرفدار ندارد، می

تقابل سنت با مدرنتیه

گوید: تبلیغات توانایی این را دارد که زندگی افرادی مثل همین مامفلوئنسرها را جذاب نشان دهد در حالی که سبک زندگی اصیل ایرانی این فضای تبلیغی را نداشته، ما از مادران خود تصویر یک خانم همیشه خسته را داریم که در اکثر مواقع به آنچه که می خواسته نرسیده، اما تبلیغات مشکلات مادران ما را پررنگ تر و ویترین زندگی امروز و سبک زندگی جدید را که شباهتی به سبک زندگی ایرانی ندارد را، جذاب تر و زیباتر نشان می دهد، همین ویترین شیک و زیبا باعث می شود که ما مشکلات سبک زندگی خودمان را پررنگ تر ببینیم و اینجاست که رسانه می تواند وورد کند و مانع چنین تبلیغاتی شود.

من مراجعین زیادی دارم که می گویند بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب اینستاگرام را چک می کنند تا ببینند فلان مادر امروز با چه تغذیه ای فرزندش را روانه مدرسه کرده یا برای جشن تولد دخترش، چه برنامه هایی دارد، همین ها زوج ها را به سمت تجمل گرایی سوق می دهد و حتی خیلی از خیانت ها، طلاق ها و عدم سازش ها از همین جا ریشه می گیرد.

صحبت های مامفلوئنسرها پشتوانه علمی ندارد

رضایی با بیان اینکه بسیاری از روش های تربیتی یا دستورات غذایی که مامفلوئنسرها ارائه می دهند می تواند آسیب زا باشد، ادامه می دهد: خیلی اوقات یک غذا یا ماده خوراکی تویط همین افراد ترند می شود که شاید برای یک بچه حساسیت زا باشد، متأسفانه خیلی از افرادی که به عنوان مامفلوئنسر در فضای مجازی فعالیت می کنند تحصیلات درستی ندارند و تنها دلیل شهرت آن ها چهره، سبک زندگی و یا به اشتراک گذاشتن لحظات زندگی فرزندشان است، بنابراین نمی توان به پیشنهاداتی که می دهند اطمینان کرد چون پشتوانه علمی ندارد.

خیلی از این افراد در ازای دریافت مبالغ میلیونی، اقدام به تبلیغ یک محصول می کنند و شما تصور کنید وقتی یک نفر در یک روز ۸ محصول مختلف را معرفی می کند، طبیعی است فرصتی برای سنجش آن نداشته و اینجا فقط پول حرف اول را زده است.

لزوم مراجعه به افراد متخصص در حوزه فرزندپروری

این روانشناس در پایان می گوید: من مطمئنم مادرانی که این افراد را دنبال می کنند هدفی جز مراقبت از فرزند خود ندارند اما من پیشنهاد می کنم که مادران به ویژه مادران جوان فضای مقایسه و کمال طلبی را کنار بگذارند و به جای اینکه به دنبال یک زندگی با ویترین زیبا باشند، به این فکر کنند که واقعا نیازهای اولیه و ثانویه فرزندشان چیست. اگر به این مقوله کمی منطقی تر نگاه کنیم قطعاً می‌توانیم تصمیم‌های خیلی مفیدتر و بهتری هم برای زندگی مان بگیریم.

به نظر من مادران جوان به جای دریافت اطلاعات از فضای مجازی به سمت مطالعه آخرین کتاب ها و مقالات روز در حوزه فرزندپروری بروند و در این زمینه، از افراد متخصص کمک بگیرند، قطعاً این شیوه اثربخشی بیشتری خواهد داشت.

نویسنده: سعیده اسدیان