دو سال پس از آغاز حملات اسرائیل به نوار غزه، این منطقه به نماد ویرانی مطلق بدل شده است؛ شهری که روزی پرجمعیت‌ترین ساحل فلسطین بود، اکنون با زیرساخت‌های نابود، جمعیتی آواره، و اقتصادی فروپاشیده، در آستانه یک بحران انسانی بی‌سابقه قرار دارد. گزارش‌های بین‌المللی از نیاز بیش از ۵۳ میلیارد دلاری برای بازسازی اولیه حکایت دارند، اما موانع سیاسی، امنیتی و لجستیکی، این مسیر را به کابوسی چندده‌ساله تبدیل کرده‌اند.

به گزارش سرمایه فردا، غزه دیگر فقط یک منطقه جنگ‌زده نیست؛ غزه امروز، نماد فروپاشی یک تمدن زنده است که زیر آوار بمب‌ها، محاصره سیاسی و بی‌تفاوتی جهانی دفن شده. آنچه روزی بازارهای شلوغ و مدارس پرجنب‌وجوش بود، حالا به صحنه‌ای از مرگ تدریجی بدل شده است. خانه‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس، شبکه‌های آب و برق، و حتی میراث فرهنگی این سرزمین، در کمتر از دو سال به خاکستر تبدیل شده‌اند. اما آنچه این ویرانی را عمیق‌تر می‌کند، نه فقط حجم خسارات، بلکه فقدان اراده جهانی برای بازسازی و احیای زندگی در این نوار باریک است. این گزارش، تصویری از ابعاد فاجعه و چالش‌های بازسازی غزه ارائه می‌دهد؛ سرزمینی که برای بازگشت به زندگی، به چیزی فراتر از بودجه نیاز دارد—به عدالت، اراده و همبستگی انسانی.

بیش از دو سال از آغاز نسل‌کشی اسرائیل در نوار غزه گذشته است. سرزمینی که زمانی پرجمعیت‌ترین منطقه ساحلی فلسطین بود، اکنون به‌تمامی ویران، از درون متلاشی و از بیرون محاصره شده است. نوار باریکی که روزی با بازارها و محله‌های سرزنده شناخته می‌شد، امروز بیش از هر زمان دیگری شبیه صحنه‌ای از پایان جهان است. نیمه‌ای از جمعیتش آواره، محله‌هایش مسطح، نهادهای خدماتی در آن ویران و اقتصادش در فروپاشی مطلق به سر می‌برد. از این رو، کارشناسان هشدار می‌دهند که مسیر بازسازی غزه دهه‌ها طول خواهد کشید و برای تحقق به میلیاردها دلار نیاز دارد.

• ویرانی مطلق

براساس گزارش جامع ارزیابی خسارات و نیازهای فوری غزه و کرانه باختری که در فوریه از سوی بانک جهانی، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد منتشر شد، برآورد می‌شود بازسازی کامل این منطقه دست‌کم، بیش از ۵۳ میلیارد دلار هزینه در پی داشته باشد. از این رقم، ۲۰ میلیارد دلار مربوط به نیازهای فوری ۳ سال نخست است. ارزیابی یادشده که دوره اکتبر ۲۰۲۳ تا ژانویه ۲۰۲۵ را دربرمی‌گیرد، خسارات فیزیکی را حدود ۲۹.۹ میلیارد دلار و زیان‌های اقتصادی و اجتماعی را حدود ۱۹.۱ میلیارد دلار اعلام کرده است. برخی برآوردهای مستقل اما رقم واقعی را حتی بالاتر از این می‌دانند. دفتر رسانه‌ای غزه در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده است که تنها در بخش‌های حیاتی، خسارات اولیه بیش از ۷۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود و خواستار طرحی اضطراری برای آغاز بازسازی شده است.

براساس گزارش‌های رسمی، بخش مسکن بیشترین میزان ویرانی را متحمل شده است. در گزارش‌ها آمده است که ۳۰ درصد از کل هزینه بازسازی، یعنی

رقمی بالغ بر ۱۵.۲ میلیارد دلار، به احیای خانه‌ها اختصاص دارد. در سه سال نخست، نیازهای فوری این بخش حدود ۳.۷ میلیارد دلار تخمین زده شده و در بلندمدت، بازسازی کامل خانه‌های ویران‌شده به ۱۱.۴ میلیارد دلار خواهد رسید. به گفته کارشناسان، حدود ۵۳ درصد از کل خسارات جنگ به بخش مسکن وارد آمده است. سخنگوی سازمان ملل، استفان دوجاریک، با استناد به داده‌های دفتر هماهنگی امور بشردوستانه گفته است که از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۸۱ هزار واحد مسکونی آسیب دیده است. همچنین آژانس امداد و کار سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی اعلام کرده که اسرائیل ۹۲ درصد خانه‌های فلسطینی در غزه را نابود کرده است.

• سلامت در مرزفروپاشی

بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، بازسازی بخش سلامت در غزه بیش از ۷ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. ارتش اسرائیل تاکنون ۷۷۸ حمله به مراکز درمانی انجام داده که در نتیجه، ۳۴ بیمارستان، ۹۱ مرکز بهداشت و ۲۱۰ آمبولانس از کار افتاده‌اند. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه گزارش داده است که بیش از نیمی از ۲۲۸ مرکز درمانی و بیمارستان غزه از کار افتاده‌اند و تنها یک‌سوم از ۱۷۶ مرکز بهداشت اولیه به‌طور ناقص فعال‌اند. افزون بر این، از آغاز حملات در اواخر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۱۷۰۰ کادر درمانی جان خود را از دست داده‌اند.

براساس گزارش‌ها، بازسازی آموزش و پرورش در غزه در بازه‌ای پنج‌ساله حدود ۳.۸ میلیارد دلار نیاز دارد. از این رقم، ۲.۶ میلیارد دلار به تأمین امکانات آموزشی موقت، از جمله چادرها و سازه‌های پیش‌ساخته اختصاص دارد تا کلاس‌های درس برای کودکان آواره دوباره شکل بگیرد. در میان‌مدت، حدود ۱.۲ میلیارد دلار نیز صرف بازسازی مدارس و دانشگاه‌های تخریب‌شده، تقویت زیرساخت دیجیتال و افزایش تاب‌آوری نظام آموزشی خواهد شد. به گزارش یونسکو، تا ژوئیه ۲۰۲۵، ۹۷ درصد مدارس غزه در سطوح مختلف آسیب دیده‌اند و از میان ۵۶۴ مدرسه، ۵۱۸ واحد به بازسازی کامل یا اساسی نیاز دارد. طبق آمار سازمان ملل، از آغاز حملات ۱۷ هزار و ۲۳۷ دانش‌آموز، ۱۲۷۱ دانشجو و ۹۶۷ معلم و کارمند آموزشی جان خود را از دست داده‌اند. در حال حاضر نزدیک به ۶۶۰ هزار کودک از تحصیل بازمانده‌اند، نسلی که آینده‌اش در میان ویرانه‌ها گم شده است.

• غزه در تاریکی

بر اساس گزارش‌ها، نیازهای کوتاه‌مدت بخش انرژی حدود ۳۶۵ میلیون دلار برآورد شده است تا دست‌کم روزانه ۳۲۲ هزار لیتر سوخت دیزل برای ژنراتورهای بیمارستان‌ها، تأسیسات آب و تولید غذا تأمین شود. در افق بلندمدت، برای بازسازی شبکه برق، اتصال خطوط انتقال بین‌المللی و توسعه انرژی خورشیدی، ۱.۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است. هدف این است که ۱۲۰ مگاوات از طریق خطوط آی‌ای‌سی‌، ۷۰ مگاوات از نیروگاه مرکزی غزه (GPP) و ۶۷ مگاوات از سامانه‌های خورشیدی تأمین شود. پیش از جنگ نیز، غزه تنها ۳۵ درصد از نیاز برق خود را تأمین می‌کرد و خاموشی‌های مکرر زندگی روزمره مردم را فلج کرده بود.

از هفتم اکتبر ۲۰۲۳، حملات اسرائیل همه تأسیسات آب و فاضلاب غزه را نابود کرده است. بازسازی این بخش حدود ۲.۷ میلیارد دلار نیاز دارد. در کوتاه‌مدت، حدود ۶۶۴ میلیون دلار برای تأمین آب آشامیدنی، تعمیر اضطراری خطوط و سیستم‌های تصفیه، توزیع آب با تانکر و بطری، و تأمین اقلام بهداشتی اختصاص یافته است. در بلندمدت، ۲ میلیارد دلار دیگر برای ایجاد شبکه‌های مقاوم، توسعه سامانه‌های نمک‌زدایی و بازچرخانی آب هزینه خواهد شد. طبق گزارش کارشناسان سازمان ملل در ژوئیه ۲۰۲۵، ۸۹ درصد زیرساخت‌های آب و فاضلاب غزه تخریب شده و بیش از ۹۰ درصد خانوارها با کمبود شدید آب مواجه‌اند.

حدود ۵۳ درصد از آثار و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی غزه آسیب دیده یا ویران شده‌اند و مجموع خسارات این بخش حدود ۱۲۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. در میان این آثار، ۲۷ درصد دارایی‌های فرهنگی مهم، از جمله مکان‌های باستانی و بناهای تاریخی، به کلی نابود شده‌اند. برای محافظت اضطراری از آثار آسیب‌دیده در یک‌ونیم سال آینده، ۴۸ میلیون دلار بودجه لازم است و برای بازسازی کامل و مرمت پایدار، ۱۴۴ میلیون دلار دیگر نیاز خواهد بود.

مسیر بازسازی غزه با موانع بسیاری روبه‌روست. هنوز حدود ۳۰ درصد بمب‌ها هنوز منفجر نشده‌اند و خطر مرگ و انفجار در هر گام وجود دارد. افزون بر آن، هزاران جسد هنوز زیر آوار مانده است. از سوی دیگر، کنترل کامل ورود مصالح و تجهیزات سنگین در دست اسرائیل است. براساس گزارش سازمان ملل، اگر محدودیت‌ها ادامه یابد، پاکسازی آوارها ۱۴ سال و ساخت خانه‌های جدید ۸۰ سال زمان خواهد برد.