در شهری که سامانه‌های هوشمندش قرار بود پل ارتباطی میان مردم و مدیریت شهری باشند، یک پیامک ساده می‌توانست از میلیون‌ها تومان جریمه و هزاران گلایه جلوگیری کند. اما وقتی سکوت جای اطلاع‌رسانی را می‌گیرد، حتی تصمیم قانونی هم رنگ بی‌عدالتی به خود می‌گیرد. حالا بسیاری از شهروندان، نه به‌خاطر تخلف، بلکه به‌خاطر بی‌خبری، با قبض‌های میلیونی مواجه شده‌اند.

به گزارش سرمایه فردا، افزایش نرخ جریمه ورود به طرح ترافیک، تصمیمی بود که در شورای شهر تصویب شد و شهرداری موظف به اجرای آن بود. اما آنچه این تصمیم را به بحرانی اجتماعی بدل کرد، نه اصل مصوبه، بلکه نحوه اجرای آن بود: بدون اطلاع‌رسانی مؤثر، بدون هشدار، بدون پیامک. شهروندانی که تصور می‌کردند همچنان با نرخ‌های قبلی مواجه‌اند، ناگهان با پیامک‌هایی روبه‌رو شدند که از جریمه‌های چندمیلیونی خبر می‌داد. در حالی‌که سامانه‌هایی چون «تهران من» و «شهرزاد» می‌توانستند با یک اعلان ساده، از این حجم نارضایتی عمومی جلوگیری کنند، سکوت و بی‌برنامگی، هزینه‌ای سنگین بر دوش مردم گذاشت. حالا این پرسش جدی‌تر از همیشه مطرح است: آیا این سکوت، صرفاً یک غفلت بود یا بخشی از یک مدل درآمدزایی در روزگار کسری بودجه شهرداری؟

هوا سنگین بود و دما بالا رفته بود. مثل همیشه ترافیک در ورودی‌های طرح قفل شده بود. راننده‌ها عادت داشتند اگر تغییری در طرح رخ دهد، از تلویزیون یا رادیو با فضای مجازی خبردار شوند. اما این بار هیچ‌کدام خبری منتشر نکرده بودند. در تاکسی‌ها، همه درباره بیشترین حرف، حرف گرانی و تورم و جنگ بود تا صحبت درباره جریمه‌ای که چند وقت  بعد قرار بود برایشان پیامک شود.

اطلاع رسانی ناقص در روزهای منتهی به دهم خرداد

معمولا در زمان اجرای چنین طرح هایی، از چند روز قبل تا چند روز بعد از شروع اجرای آن، رسانه ها از طریق صدا و سیما، خبرگزاری ها، فضای مجازی و بخصوص ارسال پیام، تلاش می کنند تا شهروندان را از جزئیات آنها مطلع کنند. با این حال پایتخت نشینان، در مورد افزایش نرخ طرح ترافیک زمانی مطلع شدند که میلیون ها تومان جریمه به حسابشان نوشته شده بود. تازه آن وقت نیز نه از طریق پیامک که اکثرا از طریق فضای مجازی  از ماجرا و بلایی که سرشان آمده بود اطلاع پیدا کردند!

بررسی های «هفت صبح» حاکی از آن است که ادعای شهروندان در مورد عدم اطلاع رسانی درخصوص گران شدن نرخ جریمه طرح ترافیک در فاصلهٔ هشتم تا دهم خرداد، هیچ اطلاعیه‌ای درباره افزایش جریمه طرح ترافیک در رسانه‌های رسمی کشور یا سامانه‌های زیرمجموعه شهرداری منتشر نشده است، دست‌کم ما در آرشیوهای در دسترس، خبرگزاری هایی چون ایرنا، فارس، ایسنا و صداوسیما و…هیچ خبری مبنی بر اطلاع‌رسانی و اطلاعیه و هشداری دربارهٔ مبلغ جدید جریمه ۴۹۲٬۴۸۰ تومان در آن روزها دیده نمی شود. حتی در صفحات رسمی شهرداری تهران و سازمان حمل‌ونقل و ترافیک نیز خبری از اطلاعیه پیش از اجرای تصمیم وجود ندارد.

آرشیو‌های وب و اسکرین‌شات‌های موجود از صفحهٔ تهران من نیز نشان می‌دهد که در ساعات آغازین ۱۰ خرداد، خبری در بخش اطلاعیه یا نوتیفیکیشن سامانه درج نشده بود. در بررسی ترددها و زمان ثبت اطلاعات در پنل کاربران هم نشانی از پیامی مبنی بر این تغییر دیده نمی‌شود. همین رویه در مورد سامانه شهرزاد نیز دیده می شود. کمی جستجو در این سامانه که قرار بود مکمل اطلاع‌رسانی‌های شهری باشد هم تا ظهر همان روز هیچ اطلاعیه یا هشدار عمومی درباره اجرای نرخ جدید ثبت نشده بود.

در مقابل، چند روز پس از دهم خرداد، بخش اطلاعیه سایت شهرداری تهران و پایگاه سازمان حمل‌ونقل و ترافیک، خبری در مورد رقم جریمه های  جدید را درج کردند اما این درج با تأخیرِ چند روزه بوده و نه پیش از اجرا. ضمن آنکه طبق روال اینگونه مواقع، هیچ پیامکی نیز برای مالکان خودروها ارسال نشده بود.

 طرحی برای درآمد زایی

اوایل امسال بود که شورای شهر، طرح افزایش جریمه ورود به طرح ترافیک را تصویب کرد. با این حال چند وقت بعد شهرداری اعلام کرد که شهروندان می توانند با ثبت نام در سایت های مربوطه و رزو ، طرح را نیم بها تهیه کنند. گرچه در این اظهارات هم تاریخی برای آغاز این طرح ذکر نشده بود ولی، همین شیوه باعث شد تا بسیاری از کارشناسان و حتی اعضای شورای شهر به آن واکنش نشان دهد. به عنوان مثال هاشمی تشکری، رئیس  کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهرتهران در این خصوص در صحن شورا گفته بود: این اقدام شهرداری واقعا جای تعجب دارد. ما تلاش می کنیم تا با افزایش جریمه ها، ورود خودروها به داخل طرح را به حداقل برسانیم، آنوقت شهرداری خودش برای شهروندان راهکارهایی را برای دور زدن این مصوبه نشان می دهد! به نظر می رسد اینگونه تدابیر در راستای درآمد زایی باشد!

حالا این تصمیم در کنار عدم اطلاع رسانی وسیع و دقیق باعث شده تا دوباره این شائبه مطرح شود که دلیل چنین رویه، جریمه شدن عمدی شهروندان و کسب درآمد از این محل بوده است!

ساختار معیوب اطلاع‌رسانی

سکوت رسانه‌ای شهرداری تهران در موضوعاتی از این دست تازه نیست. از زمان راه‌اندازی سامانه شهرزاد در دوره مدیریت جدید، قرار بود این پلتفرم به‌عنوان درگاه هوشمند اطلاع‌رسانی شهری عمل کند، اما در عمل به بستری کند و نیمه‌فعال تبدیل شده است. بسیاری از اعلان‌ها با تأخیر در آن درج می‌شود و بخش اطلاع‌رسانی عمومی هنوز به‌درستی کار نمی‌کند.

در کنار شهرزاد، سامانهٔ تهران من نیز که زیرساخت ارسال پیام به کاربران را دارد، همچنان فاقد سیستم اعلان فوری و هماهنگی مؤثر با سازمان حمل‌ونقل است.  در عین حال به نظر می‌رسد هیچ پروتکل مشخصی برای اطلاع‌رسانی تغییرات ترافیکی میان سازمان‌ها و شرکت مجری سامانه وجود ندارد.

به گفته کارشناسان شهری، وقتی سیستم اطلاع‌رسانی در نهادهای خدماتی خاموش بماند، حتی تصمیم درست هم می‌تواند در افکار عمومی به بی‌اعتمادی تبدیل شود.

تماس‌های بی‌پاسخ، شهروندان بی‌پناه

در روزهای پس از اجرای ناگهانی تصمیم، شهروندانی که جریمه‌های سنگین برایشان صادر شده بود، تنها دو مسیر برای اعتراض در اختیار داشتند. تماس با شماره ۱۳۷ شهرداری و یا مرکز تلفنی ۱۸۰۰ که پاسخ‌گوی امور ترافیکی است.

در نبود اطلاع‌رسانی شفاف و پاسخ‌گویی دقیق، شهروندان ناچار، در شبکه‌های اجتماعی از تجربه خود نوشته و می نویسند و یا به‌صورت حضوری به دفاتر خدمات شهری مراجعه می‌کردند. این در حالی بود که هیچ اطلاعیه رسمی خاصی درباره مسیر اعتراض یا ثبت درخواست بازبینی در اختیار مردم قرار نگرفته است.

هزینه‌ای که از جریمه‌های میلیونی پیشگیری می‌کرد

آمارهای رسمی نشان می‌دهد سامانه تهران من حدود سه میلیون کاربر ثبت‌شده دارد. حتی اگر تنها نیمی از آن‌ها نیز فعال باشند، حدود یک‌ونیم میلیون نفر باید در جریان تغییر نرخ جریمه طرح ترافیک قرار می‌گرفتند. هزینه ارسال پیامک انبوه برای سازمان‌ها، بسته به اپراتور، بین ۸ تا ۱۵ تومان برای هر پیامک است.

با در نظر گرفتن میانگین ۱۰ تومان، برآورد می‌شود که اطلاع‌رسانی در مورد هر رخداد جدیدی به مالکان خودروها، به این تعداد کاربر کمتر از ۱۵ میلیون تومان هزینه در پی داشته باشد! رقمی که در مقایسه با درآمد حاصل از جریمه‌های همان روزها؛ تقریباً هیچ است. براساس گزارش های منتشر شده توسط خود شهرداری، روزانه حدود ۱۲۰ هزار ماشین در طرح ترافیک تردد می کنند. بدین ترتیب در طول این مدت روزانه ۶۰ میلیارد تومان به حساب شهرداری ثبت شده است که دیر یا زود باید مالکان خودروها آن را بپردازند.

در واقع، هزینه اطلاع‌رسانی  اصلا کسری از این رقم نیز محسوب نمی شود.  بر این اساس، مشخص می‌شود که موضوع اصلی نه کمبود بودجه، بلکه نبود تصمیم و یا سوء مدیریت برای اطلاع‌رسانی به‌موقع بوده است. اقدامی ساده و کم‌هزینه، یک پیامک یا نوتیفیکیشن در تهران من می‌توانست از صدها شکایت مردمی و نارضایتی گسترده جلوگیری کند. اما سکوت جای اطلاع‌رسانی را گرفت.

گلایه های مالکانی که جریمه شده اند

اما چرا مالکان خودروها بدون رزو وارد طرح ترافیک شده اند؟  منصور پیرمردی است که مجبور است هر از چند گاهی همسرش را برای درمان به یکی از بیمارستان های مرکزی شهر ببرد. وی در این زمینه به «هفت صبح » می گوید: معمولا با اسنپ همسرم را می برم ولی  در برخی روزها که باید چند دکتر و آزمایشگاه بروم یا کاری در وسط شهر دارم، ترجیح می دهم ماشین با خودم ببرم.

به پراید نقره ای رنگ قدیمی اش اشاره ای می کند و می گوید: با همین رخش… از طرفی ولی اصلا حوصله تلویزیون دیدن و روزنامه خوندن نیستم. با خودم می گفتم؛ همون قدر که پول اسنپ می دم ( حالا کمی بیشتر) می روم داخل طرح  تا هم همسرم راحتر باشد و هم سربعتر به بیمارستان برسیم. ولی یکذفعه چند روز قبل یک اس ام اس برایم اومد که گویا ۶ میلیون برای ورود به طرح جریمه شده ام.

دنبال پیامک می گردد تا نشانم دهد ولی پیدایش نمی کند. با این حال ادامه می دهد: زنگ زدم  شهرداری. اونجا بود که تازه فهمیدم جریمه ها دو برابر و حتی بیشتر شده و کاری هم از دستم ساخته نیست. حالا من موندم و کلی جریمه و یه حقوق بازنشستگی و همسری که مریض است و به سختی از پس هزینه هاش برمی آم.

رخساره هم کارمند یکی از ادارتی است که محل کارش داخل طرح ترافیک است. وی مجبور است هفته ای دو – سه روز زودتر از محل کارش بیرون بزند و با سرعت خودش را به آموزشگاه فرزندش برساند تا او را ببرد خانه. برای همین در این روزها اکثرا با ماشین سرکار می رود. به گفته خودش بعضی وقتها طرح رزرو می کند و برخی مواقع هم که یکدفعه تصمیم می گیرد با خودش ماشین ببرد، وقت رزو کردن ندارد یا فرصت آن گذشته است. برای همین می گوید؛ اللهی به امید تو و ماشین را برمی دارد و می رود داخل طرح! پیش بینی اش هم این بود که تقریبا معادل پول اسنپ، جریمه خواهد شد و تمام! اما اینبار برای وی هم پیامک جریمه ۵/۵ میلیونی آمده است. وی در این مورد به «هفت صبح » می گوید: اگر می دونستم اینقدر جریمه می شوم، مگر مریض بودم طرح نخرم یا با ماشین وارد طرح شوم! ؟

رخساره در پاسخ  سوال ما که آیا از طریق اخبار و اطلاعیه ها از افزایش نرخ جریمه ها مطلع نشده بودید؟ می گوید: دلتون خوشه خانوم! من اصلا وقت نمی کنم به کارهام برسم چه برسه به اینکه بخوام بشینم پای اخبار. ضمن اینکه از اونجاییکه معتقدم اخبار رسانه های ما چندان مورد اعتماد نیستند؛ معمولا علاقه ای برای گوش دادن به آنها ندارم.

از عصبانیت، دستش را روی سرش می گذارد و می گوید: خب چرا یه اس ام اس ندادن؟ چطور الان اس ام اس جریمه رو می تونن بفرستن ولی پیامک زیاد شدن جریمه را نمی توانند ارسال کنن؟

حق اعتراض برای شهروندان

اما آیا شهروندان می توانند از شیوه اجرای این طرح شکایت کنند؟ سوالی که مهدی شجاعی‌راد، کارشناس حوزه مدیریت شهری، در پاسخ به آن به «هفت صبح» می‌گوید: در چنین مواردی، وقتی تغییری بدون اطلاع‌رسانی قبلی اجرا می‌شود، شهروندان باید از حق خود برای پیگیری استفاده کنند. نخستین مسیر، ثبت اعتراض در سامانه تهران من یا تماس با شماره‌های ۱۳۷ و ۱۸۸۸ است. در صورت بی‌پاسخ ماندن، باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک شهر درخواست بازبینی جریمه را ثبت کنند تا پرونده به کمیسیون مربوط ارجاع شود.

وی ادامه می‌دهد: تصور عمومی این است که این پیگیری‌ها بی‌نتیجه است، اما تجربه نشان داده وقتی تعداد اعتراض‌ها زیاد باشد، شوراهای شهری و نهادهای نظارتی به موضوع ورود می‌کنند. مهم این است که اعتراض، مستند و از مسیر قانونی انجام شود.

شجاعی‌راد تأکید می‌کند: در کنار اعتراض به جریمه، مردم باید از شهرداری مطالبه شفافیت کنند. اطلاع‌رسانی درباره تصمیم‌هایی که بر زندگی مالی شهروندان اثر دارد، یک لطف نیست، وظیفه است. وقتی اطلاع‌رسانی به‌موقع انجام نشود، حتی تصمیم درست هم می‌تواند ناعادلانه به نظر برسد.

شهرداری؛ اطلاع رسانی کرده بودیم!

با تمام این تفاصیل، آرش رساء ایزدی، معاون بهره برداری از سیستم ها و محدوده های ترافیکی سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران اما معتقد است که هیچ اهمالی در مورد اطلاع رسانی در خصوص افزایش مبلغ جریمه ورود به طرح ترافیک صورت نگرفته است. وی در گفت و گو با «هفت صبح» می گوید: اولا که افزایش نرخ جریمه ها دست ما نیست و شورای شهر آنها را تصویب می کند و تا زمان اجرا هم معمولا چندین ماه زمان می برد. در طول این بازه ما اطلاع رسانی خوبی داشتیم و از شهروندان درخواست کردیم تا برای ورد به طرح ترافیک حتما از طریق سایت شهرزاد، رزو داشته باشند تا بتوانند با ۲۲۱ هزار تومان طرح بخرند و مشمول جریمه ۴۹ هزار و ۲۰۰ تومانی نشوند. با این حال به نظر می رسد از آنجاییکه مردم دیگر اخبار را چندان دنبال نمی کنند، به هوای اینکه هنوز نرخ جریمه ها همان نرخ سال گذشته است راحت وارد طرح شده اند و حالا که پیامک جریمه های ۷- ۸ میلیونی  برایشان ارسال شده، مدعی اند که شهرداری اطلاع رسانی نکرده است!

وی در پاسخ به این سوال که چرا برای اطلاع رسانی به شهروندان، برایشان پیامک ارسال نشده است؟ نیز می گوید: آن زمان بستر ارسال پیامک برای مالکان خودروها آماده نبود ولی ما باید مصوبه شورای شهر را اجرا می کردیم. اما سیستمی نداشتیم که بدانیم شماره مالکان خودرو چیست تا برایشان پیامک اطلاع رسانی یا جریمه شدن ورود به طرح را ارسال کنیم اما با رایزنی هایی که با پلیس و سایر نهادهای مرتبط داشتیم، خوشبختانه الان این امر میسر شده و برای همین هم هست که پیامک های جریمه تازه برای مالکان ارسال می شود. ضمن اینکه به زودی می توانیم به صورت آنلاین پیامک های جریمه ورود به طرح را برای مالکان خودروها ارسال کنیم.

رساء ایزدی همچنین با تاکید براینکه تقریبا همه کسانیکه در محدوده طرح ترافیک  تردد دارند، طی سالهای گذشته به خوبی می دانند که باید برای ورد به این محدوده، از طریق سایت تهران من یا شهرزاد، طرح خود را رزو کنند می گوید: بنابراین اینکه گفته می شود چرا به شهروندان اطلاع داده نشده تا باید از طریق سایت، طرح خود را رزو کنند چندان توجیهی ندارد.

معاون سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری  همچنین در پاسخ به مطالبه شهروندان برای حذف جریمه های طرح ترافیک، به خاطر ضعف اطلاع رسانی شهرداری نیز آب پاکی را روی دست شهروندان می ریزد و می گوید: چنین چیزی امکان ندارد. همه چیز طبق مصوبه شورای شهر تهران پیش رفته و خطایی نیز در این زمینه رخ نداده است. بنابراین شهروندانی که جریمه شده اند، باید آنها را بپردازند!

سوالی که همچنان باقی است

در ادامه پیگیری های خبرنگار «هفت صبح» تلاش زیادی کردیم تا گفت و گویی با هاشمی تشکری، رئیس  کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر کردیم که البته بی‌نتیجه ماند!.

با این حال هنوز این سوال باقی است که چرا شهرداری و شورای شهر به جای اجرای طرح افزایش جریمه ها از خرداد، کمی آن را به تعویق نیانداختند تا از آگاه شدن شهروندان از این خبر، اطمینان حاصل کنند؟

امروز، پس از گذشت چند ماه، ضعف اطلاع رسانی در سامانه‌های شهرداری کاملا مشهود است و در این میان شهروندانی که تلویزیون یا رادیو را دنبال نمی‌کنند، همچنان در تاریکی  اطلاع رسانی هستند و اغلب در جریان تغییرات ترافیکی قرار نمی‌گیرند.

سکوتی که در خرداد آغاز شد، هنوز ادامه دارد. سکوتی که می‌تواند هر روز، شهروند دیگری را غافلگیر کند.

به نظر می رسد، برای پیشگیری از تضییع حق مردم، لازم است شهرداری تهران علاوه بر رسانه‌های سنتی، از ابزار پیامک و نوتیفیکیشن سامانه به نحو منظم و سیستماتیک استفاده کند. مردم باید بدانند که وقتی قرار است تصمیمی مالی یا ترافیکی بر زندگی‌شان اثر بگذارد، قرار نیست در تاریکی بمانند و اگر چنین شد، حق دارند مطالبه کنند. و اینکه آیا اینها فقط نتیجه سوء مدیریت بوده یا برنامه ای برای کسب درآمد بیشتر برای شهرداری که این روزها بدجور برای درمان هزینه های خود و پروژه هایی که وعده آنها را داده، مانده است؟!