سه شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۴
در روزهایی که نفس کشیدن در تهران به چالشی جدی بدل شده، بازار محصولات بهداشتی و مکملهای ضدآلودگی با قیمتهای نجومی داغتر از همیشه است. از کرمهای چندصدهزار تومانی گرفته تا دستگاههای تصفیه هوای دهها میلیونی، همه در ویترین تبلیغات مجازی و عطاریها عرضه میشوند؛ بازاری که بیش از آنکه تضمینکننده سلامت باشد، اضطراب و فشار اقتصادی را بر دوش خانوادهها سنگینتر کرده است.
به گزارش سرمایه فردا، آلودگی هوا تنها ریهها را نمیسوزاند؛ ذهن و جیب مردم را هم درگیر کرده است. در خیابانهای دودآلود تهران، سلامت به کالایی لوکس تبدیل شده؛ کالایی که هر روز با نام تازهای در شبکههای اجتماعی و داروخانهها عرضه میشود. کرم ضدآلودگی، دمنوش پاککننده ریه، مکمل معجزهگر برای زنان باردار یا دستگاه تصفیه هوای چند ده میلیونی، همه وعده نجات میدهند اما بیشتر به کابوس هزینههای سنگین و بیاعتمادی بدل شدهاند. این بازار پرزرقوبرق، بیش از آنکه راهحل باشد، بازتابی از شکاف عمیق میان اضطراب شهروندان و ضعف اطلاعرسانی نظام سلامت است؛ جایی که ترس از بیماری، بهانهای برای سودجویی و فریبکاری شده است.
درحالی که در هفته های اخیر شاخص آلودگی هوای پایتخت به بالای ۱۸۰ رسیده، بازار فروش محصولات مرتبط با پیشگیری از مشکلات آلودگی هوا با رشد ۳۰۰ درصدی مواجه شده است. بازاری رنگارنگ از کرم ها و ماسک های پاکسازی پوست تا انواع دمنوش های مفید برای آلودگی هوا و دستگاه های تسویه هوا! تبلیغاتی که شهروندان را تشویق می کنند تا با خرید این محصولات، سلامت خود را در روزهای آلوده هوا حفظ کنند. کاسبانی که از هر بهانه ای برای فروش محصولات خود استفاده می کنند. درست مثل اینکه «سلامت» را با «ثروت»طاق می زنند. این گزارش میدانی، روایتی است از زندگی این روزهای شهروندانی که هم با آلودگی هوا، تورم و گرانی و هم با تبلیغات فریبنده این کالاها در فضای مجازی و حقیقی دست و پنجه نرم میکنند.
ساعت ۷:۳۰ صبح است. در ایستگاه مترو تجریش متین نجفی، معلم ۳۵ ساله، در حالی که ماسک N95 بر صورت دارد از همکارانش صحبت میکند که از کرم ضدآلودگی هوای ۴۰۰ هزار تومانی استفاده میکنند. او میپرسد:«آیا واقعاً این اقلام بهداشتی و آرایشی مؤثر است یا فقط به دلیل آلودگی هوا، بازار مکارهای برای زدن جیب مردم درست شده؟ تکلیف آن دسته از مردم که پول ندارند تا این چیزها را بخرند چیست؟»
طاهره، دانشجوی ۲۵ ساله هم که صحبتهای ما را میشنود، میگوید:«هر روز با یک محصول جدید ضد آلودگی در اینستاگرام روبرو میشوم که قیمتهای نامتعارفی هم دارند. یکی میگوید این قرص معجزه میکند، دیگری کرمهای محافظتی خارجی را توصیه میکند. واقعاً سردرگم شدهایم، دیگر هزینهاش آنقدر مهم نیست، راست و دروغ بودنش بیشتر اهمیت دارد و اینکه سلامتمان به خطر نیفتد.»
درحوالی خیابان ولی عصر(عج)، مسعود ناصری، راننده اسنپ، از سوزش و تاری دیدش شکایت دارد:«مدتی قبل جراحی چشم داشتم، الان هم به توصیه چشم پزشک و به دلیل آلودگی هوا، خیلی بیشتر از پماد و قطره استریل چشم استفاده میکنم. من حاضر هستم هر پول و هزینه ای بابت سلامتم پرداخت کنم تا سالم بمانم و کار کنم.»
در نزدیکی همین خیابان، صدای آژیر ممتد یک آمبولانس در نزدیکی یک بیمارستان تخصصی قلب توجه ام را جلب میکند. به سراغ پزشکی در بخش اورژانس میروم و در فرصتی که از اتاق بیرون میآید
از وضعیت مراجعان بیمارستان میپرسم و او میگوید:«اورژانس ما این روزها مملو از بیماران قلبی است که حتی یک پیادهروی ساده در این هوای آلوده و خطرناک برایشان حکم مرگ دارد. البته برخی بیماران قلبی مجبورند در خانه بمانند و خدمات پزشکی بگیرند.»
در راهروی بیمارستان یک بیمار ۶۷ ساله که به دلیل تنگی نفس به دیوار اتاق پزشک اورژانس تکیه داده، به سختی حرف میزند:«دخترم میخواهد دستگاه تصفیه کننده هوا بخرد، اما من به کل مخالفم. آخر با حقوق ناچیز بازنشستگی، خرج زندگی و پول داروهایم هم به زور میرسد چه برسد به خرید دستگاه ۶۰- ۷۰ میلیونی که معلوم نیست واقعا چقدر تاثیر گذار است. اما واقعیتش این است که دخترم بدجور به این تبلیغاتی که در فضای مجازی و ماهواره ها می شود و هر ادعایی را باور می کند. حالا هم مدعی است که دستگاه های تسویه هوا برای من بسیار خوب است و باید یکی بخرم! »
همین طور که در ذهنم حرفهای مردم را مرور میکنم از بیمارستان خارج میشوم. بوی دودآلود تهران باعث شده تا خیلیها ماسک بزنند. معلوم نیست زیر آسمان خاکستری که حتی کلاغ ها را از شهر فراری داده چطور نفس میکشند!
وارد یک عطاری شلوغ در اطراف میدان انقلاب میشوم. مردی با ناامیدی میپرسد:«آقاچیزی دارید که ریه پسرم را پاک کند؟ چند روزی است خیلی سرفه میکند، آنقدر که صورتش سرخ میشود، مادرش هم نگران شده، میدانیم به خاطر این هواست، اما کاری از دستمان بر نمیآید.»
فروشنده هم که وضعیت این مشتری را میبیند شروع به تبلیغ گیاهان دارویی میکند و می گوید:«حتما این دمنوشهای من را امتحان کنید، قیمتی هم ندارد. فقط گرمی ۷۰ هزار تومان ناقابل!» در ادامه
مادری که گویا کودکی مبتلا به آسم دارد هم وقتی این توصیف ها را می شنود ، برای فرزندش دارویی می خواهد ولی توصیه مرد عطار همان توصیه قبلی بود. دمنوشی گرمی ۷۰ هزار تومانی! اینبار اما فروشنده قول میدهد که با این معجون گیاهی، دیگر نیازی به اسپری تنفسی نیست!
متاسفانه در این روزها صفحات اینستاگرام به تبلیغخانهای برای محصولات مخصوص گروههای حساس در زمان آلودگی هوا تبدیل شده است. در این بخش پزشکان و متخصصان در گفت و گو با «هفت صبح» توصیه های خود را با شهروندان به اشتراک میگذارد.
فعالان بیشماری در فضای مجازی مکملهای مخصوص زنان باردار در زمان آلودگی هوا را تبلیغ میکنند.تبلیغاتی که فروشندگان در آن مدعی اند، اگر این مکملها را مصرف نمایند و حتی در این هوا در خیابان تردد کنند هیچ اتفاقی برایشان نمیافتد!
با این حال فاطمه قبادی، متخصص زنان و زایمان با جدیت در این مورد به هفت صبح میگوید:«زنان باردار خیلی مراقب باشند و گول اینگونه تبلیغات دروغین در دنیای مجازی را نخورند و حتما زیر نظر پزشک این ایام را بگذرانند. همه پزشکان عقیده دارند که بانوان باردار در این هوای آلوده با خطر تولد نوزادان کموزن و زایمان زودرس روبرو هستند و علاوه بر این، استشمام این هوای کثیف بر سلامت و رشد جنین هم تأثیر مستقیم دارد. بنابراین بهترین گزینه آن است کمتر در شهر تردد داشته باشند.»
در همین راستا، الهه السادات موسوی، متخصص پوست نیز عنوان میکند:«هیچ مدرک علمی مبنی بر اثربخشی کرمهای ضدآلودگی وجود ندارد. شستوشوی روزانه صحیح دست و صورت بسیار مؤثرتر است.»
شاید در چنین شرایطی یکی از مهمترین سوال های شهروندان آن باشد که در روزهای ترسناک آلودگی هوا، چه باید خورد و چه نباید خورد؟ موضوعی که باعث شده تا بازار مصرف خودسرانه ویتامینها در زمان آلودگی هوا به شکل پرمعنایی افزایش داشته باشد. مرتضی زمانپور، متخصص تغذیه در این زمینه می گوید:«انواع مکملها و ویتامینها باید طبق نظر پزشک متخصص مصرف شود، این در حالی است که یک رژیم غذایی سالم و متعادل همان اثرات مثبت را دارد.»
با این وجود به نظر می رسد برخی از شهروندان «عادت » کرده اند که دل به این تبلیغات خوش کنند. عیسی بیگدلی، روانشناس سلامت با تایید این موضوع از آن به عنوان نوعی وسواس در حوزه سلامت یاد کرده و می گوید:«ما شاهد ایجاد نوعی وسواس سلامت در جامعه هستیم. در حقیقت مردم با خرید این محصولات تبلیغ شده در دنیای مجازی در واقع به دنبال کاهش اضطراب خود هستند، غافل از اینکه خطر در کمین آنهاست.»
در این بازار مکاره اما، حتی خرید و فروش ماسک هم دوباره به بهانه ای بدل شده برای کسب «ثروت» توسط برخی سودجویان. حسین سید حسینی، متخصص بیماریهای عفونی هشدار در همین خصوص توصیه می کند که شهروندان به دور از هر گونه تبلیغاتی ، نباید از هر ماسکی استفاده کنند. وی در این زمینه می گوید:«ماسکهای معمولی در برابر ذرات ریز ۲.۵ میکرون کارایی ندارند. تنها ماسکهای استاندارد N95 و FFP2 میتوانند محافظت نسبی ایجاد کنند.»
حسین نمازی، پزشک طب سنتی نیز توصیه ای برای کسانیکه به انواع دمنوش های مثلا طبی عطاران دل خوش کرده اند؛ دارد و می گوید:« شهروندان به جای خرید دمنوشهای گرانقیمت، مردم میتوانند از نوشیدنیهای ساده و در دسترس برای سلامت ماندن در آلودگی هوا استفاده کنند. ترکیب عسل و لیموترش در آب گرم، یا دمنوش زنجبیل و نبات، اثرات بسیار مفیدی در این ایام دارد. همچنین مصرف مایعات فراوان، سوپ جو با سبزیجات میتواند به پاکسازی بدن کمک کند.»
اما چرا شهروندان تا این حد به دنبال نسخه های سلامتی خود در تبلیغات ماهواره ای و فضای مجازی هستند؟ سوسن شریفی، جامعهشناس در این زمینه ابراز می کند:«مردم از ترس سرطان و سکته، حاضرند هر هزینهای بپردازند. این بازار فریبنده و سودجو از نگرانی مردم سواستفاده میکند. در واقع این بازار از شکاف اطلاعاتی بین مردم و متخصصان سود میبرد، وقتی سیستم سلامت نتواند به درستی اطلاعرسانی کند، دلالان این عرصه فعال میشوند و در کمین مردم جولان میدهند.»
این بازار علاوه بر خطراتی که برای سلامت شهروندان به همراه دارد، از بعد اقتصادی نیز می تواند فشارهای مضاعفی را بر سفره خانواده ها وارد کند همانگونه که حسن اکبری، اقتصاددان در مورد نقش بازار فریبنده و پرسود محصولات ضدآلودگی در کوچک شدن سفره خانواده هامی گوید:«با درنظرگرفتن درآمد متوسط ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومانی خانوارهای تهرانی، خرید این محصولات برای بسیاری غیرممکن است. یک دستگاه تصفیه هوای استاندارد حدود ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان قیمت دارد، مکملهای مثلا! ضد آلودگی هم ماهانه چیزی حدود ۱ تا ۲ میلیون تومان خرج روی دست خانواده ها می گذارد. در کنار اینها شما هزینه ماسکهای فیلترداری که ماهیانه حدود ۵۰۰ هزار تومان هزینه از جیب سرپرستاران خانواده ها کم می کنند را هم اضافه کنید».
وی ادامه می دهد: «تازه اینها منهای میوه ها و غذاها و نوشیدنی هایی است که یک خانواده مجبورند در روزهای آلوده مصرف کنند. که اگر بخواهیم آنها را نیز محاسبه کنیم، دخل و خرج سرپرستان خانواده سر به فلک می زند!».
در داروخانههای لوکس تهران، قفسهها مملو از محصولاتی است که ادعای معجزه برای روزهای آلودگی را دارند: کرم آبرسان و محافظ پوست در برابر آلودگی هوا : ۸۰۰ هزار تومان.ماسک مخصوص کودکان : ۳۰۰ هزار تومان. ویتامین مخصوص سالمندان : ۵۵۰ هزار تومان.قطرههای چشمی با عنوان (ضدسوزش) : ۱۵۰-۱۰۰ هزار تومان. مکملهای ویتامین ضد آلودگی : ۵۰۰-۱۰۰ هزار تومان و…
اما در چنین شرایطی شهروندان چه غذایی باید بخورند تا هم با هزینه ای بسیار پایین تر بدنشان را در برابر آلودگی هوا مقاوم کنند و هم جیب سودجویان را پر نکنند؟ کارشناسان توصیه های در این میان دارند که شاید بتوان آنها را به طور خلاصه اینچنین توصیف کرد:
تغذیه: مصرف سبزیجات محلی و میوههای فصل به جای محصولات وارداتی گران
تصفیه هوا: استفاده از گیاهان آپارتمانی تصفیهکننده هوا مانند آلوئه ورا
پیشگیری : محدود کردن تردد غیرضروری و استفاده از وسایل حملونقل عمومی
کودکان : استفاده از ماسک استاندارد مخصوص کودکان
سالمندان: پرهیز مطلق از خروج از خانه
بیماران قلبی : استفاده از دستگاه تصفیه هوا در اتاق خواب
زنان باردار: مصرف میوه و سبزیجات حاوی آنتیاکسیدان
آمارها بازارهای مکاره عرضه محصولات واقعا تعجب آور هستند. رشد ۳۰۰ درصدی فروش دستگاههای تصفیه هوا. افزایش ۴۰ درصدی قیمت ماسکهای استاندارد.رشد ۲۵۰ درصدی فروش مکملهای ویتامین. افزایش ۳۵ درصدی قیمت میوههای ضدآلودگی.افزایش ۴۰ درصدی مراجعه بیماران ریوی به اورژانس و… آمارهایی که مهر تاییدی هستند بر اینکه استقبال مردم از این تبلیغات تا چه حد می باشد؟
مردم در دوراهی عجیبی گرفتار شده اند؛ از یک سو شهروندانی که به دنبال راه نجات هستند و از سوی دیگر بازارهای فریبنده و مکاری که از این بحران سود میبرد. به نظر میرسد تنها راه برونرفت از این وضعیت، افزایش آگاهی عمومی و اجرای سیاستهای کلان برای کاهش آلودگی هواست. باید پذیرفت تهران امروز برای گروههای آسیبپذیر به شهری ناامن تبدیل شده است. کودکانی که حق بازی در فضای باز ندارند، سالمندانی که محبوس خانههایشان شدهاند و بیمارانی که هر نفسشان به مولکولهای هوا بند است.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا