پنجشنبه ۱۴ فروردین ۱۴۰۴
تاریخ نشان داده است که باورهای تقدیرگرایانه گاه به مبارزات و طغیان‌هایی بزرگ منجر شده‌اند، اما آیا این باورها همچنان می‌توانند در دنیای مدرن و سرنوشت ملت‌ها جایی داشته باشند؟ در این مقاله، به بررسی دو رویداد تاریخی می‌پردازیم که نشان‌دهنده‌ی تقابل میان تقدیرگرایی و تدبیر انسانی هستند و بر سرنوشت ملت‌ها تأثیر گذاشته‌اند.
به گزارش سرمایه فردا، آیا سرنوشت ملت‌ها توسط تقدیر و نیروهای غیبی تعیین می‌شود، یا این انسان‌ها هستند که مسیر آینده خود را می‌سازند؟ تاریخ مملو از وقایعی است که نشان‌دهنده تأثیر باورهای تقدیرگرایانه بر سرنوشت افراد و ملت‌ها بوده‌اند. در این نوشتار به دو رخداد تاریخی بزرگ می‌پردازیم که این تقابل را نمایان می‌سازد.
در بیست و نهم آبان ۱۳۵۸، جهیمان بن محمد بن سیف العتیبی، با اعتقاد بر اینکه دامادش محمد عبدالله القحطانی مهدی منتظر است، به همراه ارتشی ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفره بیت‌الله الحرام را در آخرین روز حج تمتع تصرف کرد. این گروه بر اساس باورهای خود، حتی در برابر حملات نارنجک‌ها واکنش نشان نمی‌دادند، زیرا اعتقاد داشتند با معجزه قحطانی رویین‌تن شده‌اند. پس از دو هفته درگیری و شکست کماندوهای پاکستانی و سعودی، بالاخره با کمک سه کماندوی فرانسوی که برای شرکت در عملیات مسلمان شده بودند، شورش به پایان رسید. سرانجام، جهیمان و پیروانش کشته یا اسیر شدند، اما این واقعه نشانی از ایمان بی‌چون و چرای یک گروه به نقش امور غیبی در سرنوشت آن‌ها بود.
در یازدهم شهریور ۱۲۷۷، نبردی میان نیروهای ژنرال کیچنر از بریتانیا و پیروان محمد احمد المهدی در سودان به وقوع پیوست. مهدی سودانی که خود را مهدی موعود می‌خواند، با بسیج مردم سودان قیامی عظیم علیه استعمار آغاز کرد. با اینکه وی در سال ۱۸۸۵ از دنیا رفت، پیروانش همچنان به مبارزه ادامه دادند. اما در نبرد ام درمان، لشگر مهدویون با شمشیر و نیزه و چماق در برابر ارتش مجهز بریتانیا شکست سنگینی خورد و بیش از یازده هزار تن کشته شدند، در حالی که تلفات نیروهای بریتانیایی بسیار ناچیز بود. این نبرد نمایانگر تقابل آشکار میان باورهای ماورایی و واقعیت تجهیزات مدرن بود.
این دو رویداد تنها بخشی از تاریخچه‌ای هستند که نشان‌دهنده تأثیر باورهای تقدیرگرایانه بر حرکت‌های جمعی است. امروز نیز نمی‌توان نقش شانس، رخدادهای ناگهانی و امور پیش‌بینی‌ناپذیر را به کلی نادیده گرفت. با این حال، ملت‌هایی که طی ۵۰۰ سال اخیر تدبیر انسانی و اراده جمعی را جایگزین باورهای تقدیرگرایانه کرده‌اند، به ساختن دنیای نوین پرداخته‌اند. آن‌ها توانسته‌اند میان امور معنوی و اداره دنیا تعادل ایجاد کرده و مسیر پیشرفت را هموار کنند.
آیا باورهای تقدیرگرایانه، که روزگاری فراگیر بودند، با ظهور انسان‌گرایی و دنیاگرایی جای خود را از دست خواهند داد؟ یا همچنان هیمنه خود را در بخش‌هایی از جهان حفظ خواهند کرد؟ این پرسش، که پاسخ به آن می‌تواند سرنوشت ملت‌هایی همچون ایران را تعیین کند، همچنان باز است.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا