یکشنبه ۱۱ آبان ۱۴۰۴
در پی توافق تازه میان فراجا و سازمان محیط زیست، برخی سربازان وظیفه به‌عنوان محیط‌بان در مناطق حفاظت‌شده به کار گرفته می‌شوند؛ تصمیمی که با وجود هدف‌گذاری برای جبران کمبود نیرو، با چالش‌های جدی در حوزه آموزش، امنیت، حقوق قانونی و حتی نشت اطلاعات همراه است. آیا محیط‌بانی با سربازان موقت، راه‌حل بحران مزمن نیروی انسانی است یا باز کردن در به روی مخاطرات تازه؟
به گزارش سرمایه فردا، محیط‌بانی، برخلاف تصویر رمانتیک آن در فضای مجازی، یکی از سخت‌ترین و پرمخاطره‌ترین مشاغل حفاظتی در ایران است؛ شغلی که نه‌تنها با حیات وحش، بلکه با شکارچیان مسلح، شرایط اقلیمی دشوار و فقدان زیرساخت‌های امدادی گره خورده است. در چنین بستری، استفاده از سربازان وظیفه برای پر کردن خلأ نیروی انسانی، تصمیمی است که همواره محل مناقشه بوده است. از یک‌سو، این سیاست می‌تواند فرصتی برای شناسایی نیروهای علاقه‌مند و کاهش بیکاری باشد، و از سوی دیگر، فقدان آموزش تخصصی، موقتی بودن خدمت، و آسیب‌پذیری در مأموریت‌های پرخطر، آن را به انتخابی پرهزینه بدل می‌کند. این گزارش، نگاهی دارد به ابعاد پنهان و آشکار این سیاست حفاظتی؛ از مرال‌هایی که جان سرباز را گرفتند تا اطلاعاتی که ممکن است به دست قانون‌گریزان بیفتد.
سردار رضا رستگار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست از توافق جدید فراجا و یگان حفاظت محیط زیست برای امکان به‌کارگیری سربازان وظیفه در کسوت محیط‌بانی خبر داده و می‌گوید: «با هماهنگی که با نیروی انتظامی کل کشور انجام شده، برخی سربازان وظیفه، خدمت خود را در مناطق حفاظت شده و به عنوان محیط‌بان به انجام می‌رسانند.» این نخستین بار نیست که سازمان حفاظت محیط زیست برای جبران کمبود نیروهای حفاظتی به دنبال استفاده از سربازان وظیفه در عرصه‌های طبیعی کشور است اما محیط بانی آن‌قدرها هم راحت نیست که سربازی اجباری را برای سربازان وظیفه شیرین کند. خطر درگیری با حیات وحش، نیش مار و عقرب و شکارچیانی که هیچ رحمی در دل ندارند، در کمین سربازانی نشسته که باید مدت خدمت زیر پرچم را بگذرانند. استفاده از سربازان وظیفه در ساختار یگان حفاظت همیشه مورد مناقشه بوده و موافقان و مخالفانی دارد.
حمیدرضا خیلدار فرمانده اسبق یگان حفاظت محیط زیست کشور در گفت‌وگو با «هفت صبح» از مزایا و معایب به‌کارگیری سربازان وظیفه در ساختار یگان حفاظت سخن می‌گوید.
به گفته او، بر اساس مصوبه ستاد کل نیروهای مسلح، به برخی سازمان‌ها با هدف تشکیل یگان حفاظت و در راستای جبران کمبود نیرو، سرباز وظیفه اختصاص می‌دهند تا به تدریج برای این ساختار نیرو جذب شود. این بدان معنا نیست که همیشه این سهمیه به سازمان‌های مربوطه اختصاص می‌یابد زیرا ما در واحدهای نظامی کمبود نیرو داریم و به خاطر همین کسری هم حداکثر ۱۰۰ تا ۲۰۰ سهمیه سرباز به سازمان محیط زیست اختصاص می‌یافت و سهمیه‌ها هم دائمی نبود.
خیلدار نبود از نبود تجربه لازم فنی و تخصصی در سربازان وظیفه به‌عنوان معایب به‌کارگیری این نیروها یاد می‌کند و به خاطر می‌آورد که در زمان تصدی پست فرماندهی یگان حفاظت یکی از سربازان وظیفه به‌کارگرفته شده در یگان حفاظت را در فصل گاوبانگی به دلیل آشنا نبودن با رفتار مرال‌ها از دست می‌دهد. این سرباز که تک فرزند بوده، به دلیل عدم آشنایی با رفتار مرال‌ها در فصل گاوبانگی در حالی که هیچ انسانی نباید به آنها نزدیک شود، وارد فنس مرال‌ها می‌شود و با حمله این حیوان، کشته می‌شود.
به گفته فرمانده اسبق یگان حفاظت محیط زیست کشور، چک لیست‌هایی از طرف فرمانده یگان هر استان در اختیار سربازهایی قرار می‌گیرد که وارد این ساختار می‌شود. بعضا پیش آمده سرباز علاقمند بوده است و به دلیل رضایت از عملکردش، جذب یگان حفاظت سازمان محیط زیست شده است و این شناسایی نیروها، یکی از مزایای جذب سربازان وظیفه است.
به اعتقاد او هدف ستاد کل نیروهای مسلح از تخصیص سهمیه سرباز وظیفه، حل معضل بیکاری هم بوده است زیرا محیط‌بانی شغلی سخت و طاقت فرساست و با توجه به اینکه هر کسی دوست ندارد سربازی خود را در این یگان بگذراند، افراد علاقمند وارد این فضا شده و پس از گذران دوره سربازی، به‌عنوان نیروی یگان حفاظت به کار خود ادامه می‌دهند زیرا سهمیه‌هایی که به یگان‌های حفاظت اختصاص می‌یابد، عموما از نیروهای بومی هستند.
امیر عبدوس مدیر کل سابق محیط زیست سمنان به‌طور مشروط با به‌کارگیری سربازان وظیفه در یگان‌های حفاظت موافق است.
او درباره چالش‌های به‌کارگیری سربازان در یگان حفاظت به «هفت صبح» می‌گوید: نیروهای وظیفه موقت هستند و ما اجازه نداریم در همه اموری که محیط‌بانان به‌کار گرفته می‌شوند از نیروهای وظیفه استفاده کنیم. محیط‌بان‌ها ضابط خاص دادگستری هستند و شرایط استخدامی و رابطه استخدامی با سازمان دارند، بنابراین می‌توان اموالی تحویلشان داد اما سربازان وظیفه این شرایط را ندارند. ضمن اینکه خود ستاد کل نیروهای مسلح هم برای سربازان وظیفه آن زمان یک شرایطی به سازمان ابلاغ کرده بود که نمی‌توانستیم سربازان وظیفه را به جز در پست‌های نگهبانی در جای دیگری به‌کارگیری کنیم. به‌عنوان مثال در ماموریت‌هایی که خطر جانی دارد، ما حق نداشتیم سربازان وظیفه را به‌کارگیری کنیم و بیشتر در پست نگهبانی استفاده می شدند.
به گفته عبدوس از آنجا که سربازان وظیفه دیپلمه در طول یک ماه دو شبانه روز مرخصی دارند، ۲۸ روز می‌توان از این نیروها در پست‌های نگهبانی استفاده کرد و خلاء کمبود نگهبان در پست‌ها را جبران کرد، مشروط بر آنکه حتما یک محیط‌بان هم همراه آنها باشد. سازمان محیط زیست به دلیل کمبود نیرو برخی پاسگاه‌های خود را تعطیل کرده است. سربازان می‌توانند در پاسگاه‌های غیر دوردست به کار گرفته شوند. این سازمان ۷۰۰ پاسگاه دارد که با در نظر گرفتن دو نیرو برای هر پاسگاه، ۱۴۰۰ نیروی وظیفه نیاز داریم.
کمبود آموزش سربازان وظیفه مهمترین دغدغه مخالفان به‌کارگیری سربازان است اما عبدوس می‌گوید که قوانین و مقررات محیط زیستی به این نیروها تدریس می‌شود و آموزش‌های لازم در خصوص آشنایی با حیات وحش و رفتار در ماموریت‌ها به آنها داده می‌شود اما از آنجا که این نیروها قرار است دو سال خدمت کنند، جنس و وزن آموزش‌هایشان با نیروهای یگان حفاظت که برای ۳۰ سال خدمت آموزش میبینند، کاملا متفاوت است.
در حال حاضر بر اساس آمار رسمی سازمان حفاظت محیط زیست ۵۰ درصد پست‌های محیط بانی خالی است و این سازمان برای سربازان وظیفه‌ای که خدمت سربازیشان را در یگان حفاظت می‌گذرانند، اولویت استخدامی قرار داده است اما محیط بانی حرفه‌ای بسیار خشن است که با آن تصویری که فضای مجازی از آن به نمایش می‌گذارد، بسیار متفاوت است. محیط‌بان کسی نیست که با حیات وحش ارتباط برقرار می‌کند و حیوانات به او پناه میبرند. محیط بان با محیط سخت و خشنی همزیست می‌شود که هیچ انسانی در آن نیست و حتی یک سکته خفیف و کوچک به دلیل نبود امداد و خدمات اولیه می‌تواند منجر به مرگش شود. در چنین شرایطی شاید حتی سربازان وظیفه هم بعد از دو سال خدمت مایل نباشند در این حرفه باقی بمانند اما همین سربازان، نیروهای مطلعی هستند که تمام چم و خم مناطق حفاظت شده یا گریز از قوانین را یاد گرفته‌اند و این اطلاعات می‌تواند به سهولت در اختیار قانون‌گریزان قرار گیرد. آیا سازمان محیط زیست در به‌کارگیری نیروهای حفاظت به آن سوی سکه استفاده از خدمات سربازان وظیفه هم توجه کرده است؟
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا