در شرایطی که تورم افسارگسیخته و کاهش درآمد خانوارها خرید پوشاک نو را به اولویت سوم خانواده‌ها تبدیل کرده، بازار لباس‌های دست‌دوم و استوک در ایران رونق گرفته است. پدیده‌ای که از مرزهای غربی و جنوبی آغاز شد و حالا به خیابان‌های مرکزی شهرهای بزرگ رسیده؛ نشانه‌ای از تغییر الگوی مصرف و بحران اقتصادی پنهان در سبد خانوار.

به گزارش سرمایه فردا، پوشاک، فراتر از یک نیاز روزمره، بازتابی از وضعیت اقتصادی، فرهنگی و روانی جامعه است. در ایران، این کالا که زمانی با تنوع و تکرار در سبد خرید خانوارها جا داشت، حالا به کالایی لوکس برای بسیاری تبدیل شده است. افزایش تورم، کاهش قدرت خرید و بلاتکلیفی در سیاست‌های حمایتی، باعث شده خانواده‌ها به‌جای خرید لباس نو، به سمت گزینه‌های ارزان‌تر و دست‌دوم سوق پیدا کنند.

بازار تاناکورا—لباس‌های وارداتی دست‌دوم—که زمانی مختص مناطق مرزی بود، حالا در قلب شهرهای بزرگ جا باز کرده است. این تغییر، نه‌تنها نشان‌دهنده تحول در رفتار مصرفی مردم، بلکه هشداری درباره وضعیت معیشتی و سلامت عمومی است. در حالی که نهادهای مسئول هنوز واکنش مؤثری نشان نداده‌اند، بازار پوشاک ایران در تسخیر لباس‌هایی است که بوی بحران اقتصادی می‌دهند.

پوشاک و یا البسه، یکی از نیازهای اساسی انسان و بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی محسوب می‌شود. اهمیت پوشاک علاوه بر جنبه‌های کاربردی آن، در ارتباط با فرهنگ، اجتماع، روان‌شناسی و حتی هویت شخصی انسان قابل ‌بررسی است.

در ایران نیز مانند سایر نقاط دنیا، خرید پوشاک در میان کالاهای پرتکرار قرار دارد و به همین دلیل بازار بزرگی برای آن تشکیل شده است. بنا به آمارها، نزدیک ۱۰۰ هزار تولیدکننده ایرانی پوشاک و در کنار آن بیش از ۲۵۰ هزار فروشگاه پوشاک در ایران وجود دارد.

اما در سال‌های اخیر، افزایش تورم، کاهش شدید ارزش و قدرت خرید دستمزدها و در پی آن فقیرتر شدن مردم در ایران، باعث شده برخی از افراد که پیش از این هر سال ۳ تا ۵ بار اقدام به خرید پوشاک می‌کردند حالا هر سال ۲ و شاید یک بار و در صورت ضرورت به سمت خرید این کالا می‌روند.

حالا خرید پوشاک به اولویت دوم و یا حتی سوم خانواده‌ها تبدیل شده و اغلب کودکان هستند که به‌واسطه مهر والدین می‌توانند چند بار در طول سال لباس‌های نو را تجربه کنند.

گسترش بازار پوشاک دست دوم

به همین دلایل برخی از خانواده‌ها به اجبار در سال‌های اخیر به سمت خرید پوشاک دست دوم که در ایران به اصطلاح «تاناکورا» نامیده می‌شوند می‌روند.

پوشاک دست دوم وارداتی تاناکورا از دهه ۱۳۶۰ در ایران رایج‌تر شدند. این نوع پوشاک به‌ویژه پس از پایان جنگ ایران و عراق و در دوران دشواری اقتصادی به دلیل تحریم‌ها و کمبود منابع، وارد بازار ایران شده و مورد توجه قرار گرفتند.

این لباس‌ها که عمدتا از کشورهای غربی یا آسیای شرقی وارد می‌شدند، به دلیل قیمت پایین و کیفیت نسبتا خوب، به‌سرعت در میان مردم محبوب شدند.

نخستین‌بار فروشگاه‌های تاناکورا در مناطق مرزی ایران، به ‌ویژه در شهرهایی مانند مهاباد، سنندج، بانه و مناطق غربی کشور و همچنین خیابان رسولی در زاهدان، فعالیت خود را آغاز کردند. اما به سرعت و با افزایش تقاضا، این نوع پوشاک به شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد، تبریز و اصفهان نیز وارد شد. بنابراین تاناکورا  فورا به یک نام شناخته‌شده در ایران تبدیل شد.

در اواخر دهه ۸۰ و دهه ۹۰ خورشیدی به دنبال بهبود نسبی فضای اقتصادی ایران، استفاده از پوشاک دست دوم تاناکورا کاهش چشمگیری داشت اما حالا و دست کم در دو سال اخیر به دلیل مشکلات متعدد اقتصادی از جمله رکود تورمی و کاهش سرانه درآمد خانوار، نگاه خانواده‌ها به سوی این پوشاک بیشتر و قوی‌تر شده است.

بازار در تسخیر پوشاک استوک و تاناکورا

سعید جلالی قدیری، دبیر اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران، در گفت‌وگو با هفت صبح، ابتدا با ارائه آماری از گردش مالی در حوزه پوشاک گفت:«بیش از ۳ میلیارد دلار از گردش سالانه ۱۰ میلیارد دلاری فروش البسه و پوشاک در ایران، مربوط به بخش قاچاق است. متاسفانه ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از سال گذشته فعالیت خاصی برای جلوگیری از ورود این حجم پوشاک و یا البسه قاچاق انجام نداده است. بنابراین با وجود ممنوعیت واردات، بازار پوشاک روز به روز برای تولیدکنندگان ایرانی کوچک‌تر می‌شود.»

وی با توضیح در خصوص ورود پوشاک استوک به ایران نیز گفت:« پوشاک استوک اصولا به معنای البسه دست دوم نیست و بخشی از پوشاک مازاد تولید که از سال‌های قبل به فروش نرفته و آن را به شکل‌های مختلف و البته به صورت کیلویی در بازار پخش و به فروش می‌رسانند را استوک می‌گویند. در دنیا به دلیل بحث مالکیت معنوی، برندها مانع فروش البسه و پوشاک استوک و یا دست دوم می‌شوند. اما در ایران که متاسفانه درها و مبادی ورود قاچاق به خوبی کنترل نمی‌شود، این پوشاک در حجم‌های بالا وارد کشور می‌شوند که اغلب این قبیل البسه مشکلات بهداشتی نیز دارند.»

دبیر اتحادیه تولید و صادرات نساجی و پوشاک ایران ادامه داد:«پوشاک دست دوم که در ایران با نام «تاناکورا» معروف شده، بازار گسترده‌ای در کشورهای مختلف دارد. حجم این بازار در ایران رو به گسترش است اما نسبت به قاچاق، بازار کوچکتری دارد. قبلا فروش لباس‌های تاناکورا مختص به چند استان بود ولی حالا در بیشتر شهرهای کشور این قبیل لباس‌ها فروخته می‌شوند. این نوع پوشاک عمدتا از مرزهای جنوبی و غربی وارد کشور می‌شوند که فروش این نوع پوشاک نشان دهنده کاهش قدرت خرید مصرف کننده است.»

سعید جلالی قدیری با اشاره به تاثیر افزایش تورم و کاهش قدرت خرید جامعه در خصوص استقبال از خرید لباس‌های دست‌دوم در کشور گفت: «در بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۹۵ سرانه مصرف پوشاک کشور ۱۵۰ دلار بوده است که اگر جمعیت در آن سال‌ها را ۸۰ میلیون نفر در نظر بگیریم، رقمی حدود ۱۲ میلیارد دلار خواهد شد. ولی از سال ۹۷ به بعد که شرایط اقتصادی کشور رو به سقوط بوده، این سرانه مصرف پوشاک به عدد هر سال ۱۰۰ دلار کاهش داشته است. بنابراین به نظر می‌رسد مردم به نوعی مجبور به خرید پوشاک هستند ولی ترجیح داده‌اند در سال‌های اخیر به دلایل افزایش تورم و همچنین مشکلات اقتصادی، خرید پوشاک را به اولویت چندم خود منتقل کنند. بنابراین در چنین شرایطی بازار فروش البسه و پوشاک استوک و تاناکورا در ایران داغ‌تر از گذشته شده است.»

وی در پایان در خصوص چالش‌ها و به‌خصوص ایجاد بیماری‌های مختلف به دلیل استفاده از پوشاک دست دوم و یا تاناکورا گفت:« با اینکه این قبیل لباس‌ها سلامت عمومی جامعه را با خطر مواجه می‌کنند، وزارت بهداشت تا به حال تلاش و حرکتی برای جلوگیری از ورود لباس دست دوم تاناکورا به کشور نداشته است و بنابراین نیاز است که نهادهای مربوط در این خصوص تحرک بیشتری داشته باشند.»

نام «تاناکورا» برگرفته از یک شخصیت سریال

نام «تاناکورا» برگرفته از یک شخصیت سریال ژاپنی به نام «سال‌های دور از خانه» است که در دهه ۱۳۶۰ از تلویزیون ایران پخش می‌شد و محور آن سریال شخصیت اوشین بود. در این سریال، شخصیت تاناکورا یک فرد فقیر بود که لباس‌های دست‌دوم می‌فروخت. این نام به‌طور طنزآمیز به فروشگاه‌های لباس دست‌دوم در ایران اطلاق و به‌مرور به یک اصطلاح عمومی تبدیل شد.

همان طور که گفته شد، خرید و استفاده از لباس‌های وارداتی دست دوم زیاد شده است. اما چرا این پوشاک مورد توجه قرار گرفتند؟ مهمترین مورد قیمت پایین آنها است. از سوی دیگر برخی از افراد به دنبال لباس‌های برند هستند و تاناکورا گزینه‌ای ارزان‌تر برای دستیابی به برندهای مشهور خارجی است.

اما باید در نظر داشت با اینکه گفته می‌شود این لباس‌های دست دوم، گندزدایی و یا میکروب کشی می‌شوند، با این حال ریسک درگیر شدن به بیماری‌های پوستی با خرید آنها زیاد است. و در نهایت اینکه این لباس‌ها به دلیل گندزدایی با مواد شیمیایی، اغلب بوی نامطبوعی دارند.