در دنیای ادبیات و فلسفه، تعاریف و تمایزهای میان عناوینی همچون دانشور و متفکر همیشه مورد بحث بوده است. آیا تفاوت این کلمات تنها به تفاوت‌هایی در نام‌گذاری برمی‌گردد یا هرکدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند؟ محمدسعید حنایی کاشانی به بررسی این پرسش‌ها می‌پردازد و تأملی بر نحوه استفاده از این عبارات در زبان فارسی دارد.

به گزارش سرمایه فردا، محمدسعید حنایی کاشانی: اگر تفاوت کلمات «نمک» و «شکر» را نفهمیم و هریک را به جای دیگری به کار بریم، چه اتفاقی می‌افتد؟ همین موضوع برای «نفت» و «بنزین»، «شتر» و «گاو»، یا «سگ» و «گربه» هم صدق می‌کند. حال اگر تفاوت «دانشمند»، «دانشور»، «متفکر»، «فیلسوف»، «نویسنده»، «شاعر»، «پزشک» و «مهندس» را ندانیم، چه می‌شود؟

ما از کودکی یاد می‌گیریم که چگونه چیزهای مختلف را ببینیم و نام و خصوصیات متفاوت‌شان را به خاطر بسپاریم.

بنابراین، هرکس که شیر، پلنگ، اسب، گاو، سگ و گربه را به نوعی دیده باشد، چه در تصویر و چه در واقعیت، با شنیدن کلماتی که در زبان مادری‌اش بر این چیزها دلالت دارند، به راحتی و بدون بدفهمی متوجه می‌شود که صحبت از چیست. اما در مورد مفاهیم انتزاعی‌تر، این کار ساده نیست و بدفهمی و شیادی فراوان است.

به‌طور نمونه، دیروز دو تصویر از سه نامدار اهل ادب دیدم که زیر آنها نوشته شده بود: سه دانشور ایرانی / سه متفکر ایرانی. نفهمیدم این سه نفر به چه معنایی می‌توانند هر سه دانشور و متفکر باشند. در زبان ما، «دانشور» یا «متفکر» به چه کسی گفته می‌شود؟ آیا برای «دانشور» یا «متفکر» تعریفی و خصوصیاتی وجود دارد، همان‌طور که برای «پزشک» و «مهندس» تعریفی و خصوصیاتی مشخص است؟

اکنون از خود بپرسیم، آیا اشتباه می‌کنم یا اکنون «بازار زبان» هم مانند هر چیز دیگر آشفته و دلبخواهی شده است؟ کلمات همان‌گونه که اسکناس بدون پشتوانه ضرب می‌شوند یا همان‌گونه که کالاها قیمت‌گذاری می‌شوند، جعل و قیمت‌گذاری می‌شوند؟ آیا ما دچار «تورم زبان» شده‌ایم یا «گسیختگی و آشوب و آشفتگی زبان»؟ به سه شخصیت زیر نگاه کنید:

۱) محمود دولت‌آبادی: رمان‌نویس معروف و بازیگر تئاتر و سینما

او را «رمان‌نویس»، «داستان‌نویس» و «نویسنده» می‌توان نامید، اما آیا «دانشور» یا «متفکر» هم هست؟ ۲) استاد محمدعلی موحد: مترجم و نویسنده و پژوهشگر ادب، تصوف و عرفان، متون کهن، تاریخ و علم حقوق. او را می‌توان «دانشور» گفت، اما آیا «متفکر» هم هست؟ ۳) زنده‌یاد داریوش شایگان: نویسنده در زمینه‌های مختلف از ادیان و مکتب‌های فلسفی هند تا فرهنگ و ادب ایرانی و ادبیات اروپایی. آیا او را «دانشور» یا بیشتر «متفکر» یا حتی «مرد فرهنگ» می‌توان نامید؟

اکنون از کجا می‌توانیم بفهمیم که «دانشور» کیست و «متفکر» کیست و هر یک چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارند؟ مدلول راستین این کلمات کجاست؟ یا چه کسی می‌تواند آنها را به ما نشان دهد؟ معنای این کلمات را چگونه باید فهمید اگر تصویری مطابق با آنها وجود ندارد؟

کلیدواژه‌ها: تفاوت دانشور و متفکر، تعریف دانشور، تعریف متفکر، محمود دولت‌آبادی، محمدعلی موحد، داریوش شایگان، فرهنگ و ادب ایرانی، مفاهیم انتزاعی، تورم زبان، آشفتگی زبان.

این بهینه‌سازی شامل استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط و تغییراتی در ساختار جملات برای بهتر کردن فهم و جذابیت برای موتورهای جستجو است.