یکشنبه ۳۰ شهریور ۱۴۰۴
پنج سال پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و امضای توافق دوحه با طالبان، دونالد ترامپ با تهدیدهای علنی و مذاکرات پشت‌پرده، خواهان بازپس‌گیری پایگاه نظامی بگرام شده است. این چرخش آشکار در سیاست واشنگتن، نه‌تنها نقض تعهدات پیشین آمریکا محسوب می‌شود، بلکه با واکنش‌های تند طالبان و مخالفت گسترده در افغانستان روبه‌رو شده است.
به گزارش سرمایه فردا، «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا درست ۵ سال پیش روبروی درب ورودی کاخ سفید ایستاد و به خبرنگاران در یک جمله گفت: « پس از ۱۹ سال زمانش رسیده که سربازان ما از افغانستان به خانه‌ها خود بازگردند.» در آن زمان ترامپ تاکید زیادی بر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان داشت و مشخص بود که کاخ سفید از تلفات و هزینه‌های هنگفت نظامی و بی نتیجه در افغانستان خسته شده بود.
۵ سال پیش حتی روزنامه نیویورک تایمز و شماری دیگر از رسانه‌های آمریکایی گزارش داده بودند که دونالد ترامپ به فرماندهان ارشد نظامی آمریکا بارها تاکید کرده که نیروهای آمریکایی زودتر از موعد ذکر شده در توافقنامه میان آمریکا و طالبان، هرچه زودتر افغانستان را ترک کنند. براساس این توافقنامه آمریکا متعهد شده بود که تمام نیروهای خود و نیروهای ائتلاف از جمله کارمندان غیرنظامی و غیردیپلماتیک، پیمانکاران نظامی، آموزگاران، مشاوران و نیروهای حمایتی خود را ظرف ۱۴ ماه از افغانستان خارج کند. این توافق به معنای آن بود که افغانستان دیگر جایی برای نیروهای آمریکایی نخواهد بود، اما اکنون پس از ۵ سال به نظر می‌رسد که ترامپ بدنبال پشت پا زدن به توافق قبلی با طالبان است.
اظهارنظرهای جدید ترامپ حاکی از تهدید کردن افغانستان با هدف موافقت طالبان با بازگشت آمریکاست. رئیس جمهور آمریکا خواهان بازپس‌گیری پایگاه بگرام از طالبان شده و هشدار داده است که در غیراین صورت اتفاقات بدی خواهد افتاد. ترامپ در این ارتباط نوشته است که اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به سازندگانش، یعنی ایالات متحده آمریکا، بازنگرداند، اتفاقات بدی خواهد افتاد.
اگرچه ترامپ برای نخستن‌بار روز پنجشنبه هفته گذشته در جریان سفر رسمی خود به انگلیس به‌طور علنی اعلام کرد که دولتش خواهان بازپس‌گیری پایگاه بگرام است و به تازگی نیز همین درخواست را با تهدید تند علیه طالبان مطرح کرده است، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که رئیس جمهور جنجالی آمریکا ماه‌هاست به صورت پشت پرده مشغول مذاکره با طالبان برای بازگشت به افغانستان است.
سه منبع آگاه به خبرگزاری آمریکایی سی‌ان‌ان گفته‌اند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ماه‌هاست که بی‌سروصدا مقامات امنیت ملی خود را تحت فشار قرار می‌دهد تا راهی برای بازپس‌گیری پایگاه هوایی بگرام در افغانستان از طالبان پیدا کنند. این منابع به سی‌ان‌ان گفتند که گفتگوها با طالبان در مورد بازگرداندن کنترل پایگاه نظامی بگرام به دست آمریکا حداقل به ماه مارس یعنی حدود ۶ ماه پیش برمی‌گردد. به نظر می‌رسد مذاکرات پشت پرده ترامپ با طالبان برای بازگشت نظامی آمریکا به پایگاه بگرام در چند ماه گذشته به نتیجه نرسیده و این مذاکرات تا کنون بی فایده بوده است، تا آن جا که ترامپ پس از چند ماه این مذاکرات بی نتیجه را علنی کرده و با شدیدترین کلمات طالبان را تهدید کرده است.
ترامپ که در سال ۲۰۲۰ توافق خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان را امضا کرده بود، اکنون با تهدید طالبان و طرح ادعاهایی درباره حضور چین در بگرام، خواهان بازگشت نظامی به این پایگاه استراتژیک شده است. این اقدام، نقض آشکار توافق دوحه و نشانه‌ای از تغییر اولویت‌های ژئوپلیتیکی واشنگتن در منطقه است
این که ترامپ طالبان را تهدید می‌کند تا آنها به زور با بازگشت نظامیان آمریکایی به پایگاه نظامی بگرام موافقت کنند، یک عهدشکنی و نقض کامل توافقات قبلی دولت آمریکا با طالبان است. موافقتنامه دولت اول ترامپ و طالبان به توافقنامه دوحه معروف است و در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ بین نماینده دولت ترامپ و گروه طالبان در دوحه قطر امضا شد. این توافق به جنگ طولانی مدت آمریکا در افغانستان در حد فاصل۲۰۲۱–۲۰۰۱ پایان داد و شامل «خروج تمام نیروهای آمریکایی (اعم از نظامی و سیاسی) و ناتو از افغانستان» بود.
برمبنای این توافق، آمریکا مکلف شد تا در طی ۱۴ ماه تمام نیروهای نظامی و سیاسی خود را از سراسر خاک افغانستان خارج کند و متعهد به بستن پنج پایگاه نظامی از جمله پایگاه بگرام طی ۱۳۵ روز و پایان تحریم‌های اقتصادی علیه طالبان تا ۲۷ اوت سال ۲۰۲۰ شد.
با وجود خروج کامل آمریکا از افغانستان، اما مفاد توافق با طالبان به طور کامل از سوی آمریکا اجرا نشد، چون افغانستان تا به امروز برخلاف توافق دوحه همچنان درگیر تحریم‌های سخت اقتصادی آمریکاست و فراتر از آن دولت ترامپ اکنون بدنبال زیرپاگذاشتن کامل تعهدات و وعده‌های مکتوب خود و بازگشت نظامی به افغانستان است. این بازگشت نظامی و بازگشایی پایگاه نظامی آمریکا در افغانستان به صورت روشنی به معنای بی معنا بودن توافق دوحه برای کاخ سفید است.
بگرام، یکی از قطب‌های کلیدی نظامی آمریکا در طول اشغال ۲۰ سالهٔ افغانستان، به دلیل موقعیت مکانی نزدیک به چین و اهمیت تاریخی از اهمیت ژئوپلیتیکی برخوردار است. پایگاه بگرام که حدود ۴۰ کیلومتر با کابل فاصله دارد، برای مدت ۲۰ سال نقش مهمی در عملیات نظامی آمریکا و متحدانش در افغانستان ایفا کرده بود.
آن گونه که پولیتیکو گزارش داده است، ترامپ و مقامات ارشد امنیت ملی او معتقدند که در اختیار گرفتن پایگاه بگرام در افغانستان به دلایل مختلفی برای آمریکا ضروری است، از جمله برای نظارت بر چین که مرز آن کمتر از ۵۰۰ مایل (۸۰۴ کیلومتر) با بگرام فاصله دارد. پیشتر در پائیز ۲۰۲۳ نیز رئیس‌جمهور آمریکا در جریان مبارزات انتخاباتی خود ادعا کرده بود که پایگاه بگرام تحت کنترل ارتش آزادی‌بخش خلق چین است.
این در حالی است که طالبان این ادعاها را رد کرده و افزوده است که چین هیچ ردپای نظامی در بگرام ندارد. در عین حال به نظر می‌رسد که اظهارات ترامپ در مورد نزدیکی پایگاه بگرام به تأسیسات هسته‌ای چین به میدان آزمایش هسته‌ای قدیمی لوپ نوروکلئار، در حدود ۲۰۰۰ کیلومتری آن سوی مرز افغانستان در منطقهٔ شمال غربی سین‌کیانگ، اشاره دارد. این تأسیسات جایی است که چین نزدیک به ۶۰ سال پیش اولین بمب هسته‌ای خود را در آن جا آزمایش کرد، اما مشخص نیست که در حال حاضر این سایت محل فعالیت هسته‌ای باشد، زیرا گمان می‌رود تاسیسات هسته‌ای چین در مرکز این کشور متمرکز شده باشد. بنابراین شاید تاکید ترامپ مبنی بر نزدیکی بگرام به تاسیسات هسته‌ای چین بیش از آن که یک دلیل واقعی باشد، یک بهانه بافی باشد.
همچنین براساس گزارش سی.ان.ان پایگاه بگرام از نظر دسترسی به عناصر خاکی کمیاب و استخراج معادن در افغانستان، ایجاد یک پایگاه نظامی و احتمالاً بازگشایی یک مرکز دیپلماتیک آمریکا در افغانستان برای کاخ سفید ضروری توصیف شده است.
پایگاه بگرام همچنین دارای یک باند دو مایلی (۳.۲ کیلومتری) برای برخاستن و فرود انواع هواپیماهاست و در زمان حضور آمریکا در افغانستان نقطه شروع عملیات نظامی در سراسر این کشور بود. فضای مناسب این پایگاه برای هواپیماهای باری، جت‌های جنگنده و هلیکوپترهای تهاجمی مزیت مهم این پایگاه برای حضور پنتاگون در غرب آسیاست. روسای جمهور آمریکا از «جورج دبلیو بوش»، «باراک اوباما» و «دونالد ترامپ» همگی در دوران ریاست جمهوری خود بارها از بگرام بازدید کردند. این پایگاه همچنین در طول سال‌ها هدف حملات متعدد طالبان، از جمله بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات موشکی قرار گرفته بود و در زمان فعالیت دارای سیستم‌های پدافندی متنوع بود.
براساس گزارش فرماندهی مرکزی ایالات متحده(سنتکام)، وقتی نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۲۱ این پایگاه نظامی را ترک کردند، معادل تقریباً ۹۰۰ محموله هواپیمای باربری و غول پیکرC-17 (Boeing C-17 Globemaster III) از این پایگاه خارج کرده و نزدیک به ۱۶ هزار قطعه تجهیزات نظامی را در آن نابود کردند.
طالبان با انتشار بیانیه‌ها و واکنش‌های تند، مخالفت خود را با بازگشت نظامی آمریکا به افغانستان اعلام کرده‌اند. پایگاه بگرام، که نماد اشغال ۲۰ ساله آمریکا بود، اکنون به نقطه‌ای حساس در روابط واشنگتن-کابل تبدیل شده و تلاش ترامپ برای بازگشایی آن، با مقاومت شدید و یادآوری خاطرات تلخ دوران اشغال مواجه شده است
روزنامه «وال استریت ژورنال» در تازه ترین گزارش خود درباره تمرکز آمریکا روی پایگاه نظامی بگرام افغانستان به نقل از منابع آگاه خود گزارش داد که واشنگتن در حال مذاکره با طالبان در مورد بازگشت به بگرام است، اما جزئیات بیشتری از این مذاکرات اعلام نشده است. این روزنامه همچنین گزارش داده است که مذاکرات با طالبان تحت ریاست «آدام بوهلر»، نماینده ویژه آمریکا در امور گروگان‌گیری انجام می‌شود.
در عین حال به نظر می‌رسد که پذیرش حضور نظامی آمریکا برای طالبان سنگین و غیرقابل قبول است، چون به تازگی «ذاکر جلالی»، از مقام‌های وزارت خارجه طالبان در فضای مجازی نوشته است: «افغان‌ها در طول تاریخ هرگز حضور نظامی هیچ‌کس را نپذیرفته‌اند. اما برای انواع دیگر تعامل، همه راه‌ها باز است.»
همچنین «مهاجر فراهی»، معاون وزیر طالبان در واکنش به ادعاهای ترامپ درباره بازپس گیری بگرام، بخشی از یک شعر را به صورت کنایه آمیزی خطاب به جنایات نظامی آمریکا در زمان حضور در افغانستان منتشر کرد و نوشت: «هنوز خاطرش آرام نگرفته است/ همان که سر ما را به سنگ می‌کوبید.» براساس گزارش الجزیره، هزاران نفر از مردم افغانستان، سال‌ها بدون اتهام یا محاکمه توسط نیروهای آمریکایی در جریان به جنگ اصطلاح «ضد تروریسم» در پایگاه بگرام زندانی شدند و بسیاری از آنها مورد آزار و اذیت یا شکنجه قرار گرفتند. چه بسا بخشی از افرادی که در زمان حضور نظامی آمریکا در بگرام بازداشت و شکنجه شدند، همان افرادی باشند که اکنون در افغانستان قدرت را بدست گرفته‌اند.
نه تنها تا کنون اظهارنظر موافقی از سوی اعضای طالبان برای پذیرش بازگشت نظامی آمریکا به بگرام اعلام نشده، بلکه واکنش‌ها از مخالفت گسترده با بازگشت نظامی آمریکا حکایت دارد. این مخالفت‌ها البته جای تعجب ندارد و شاید رهبران طالبان به آسانی حاضر نباشند اعتبار و آبروی سال‌ها مبارزه با اشغالگری آمریکا را با یک تهدید کلامی رئیس جمهور آمریکا بر باد دهند.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا