به گزارش سرمایه فردا، اولین روز پس از روز شکرگزاری، که خود یک جشن و تعطیلات رسمی در ایالات متحده است، به عنوان روز خرید برای کریسمس تلقی می‌شود که امروزه با عنوان «بلک فرایدی» یا جمعه سیاه شهرت جهانی یافته است.
هرچند آمریکای شمالی محل اصلی این سنت است؛ اما همچون بسیاری از سنت‌های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده و حتی به ایران هم رسیده است.
از سال ۱۹۵۲ میلادی، هر سال در ایالات متحده امریکا یک روز پس از روز شکرگزاری (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر) رویدادی به همین نام برگزار می‌شود. اصطلاح جمعه سیاه تا حدود دهه هشتاد میلادی و پس از آن در ایالات متحده امریکا یا سایر نقاط جهان زیاد شناخته شده نبوده و چندان به کار برده نمی‌شده است.
در طی این رویداد که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان برگزار می‌شود، فروشگاه‌های آنلاین و آفلاین اجناس خود را با تخفیف‌های بسیار زیاد به حراج می‌گذارند. معمولاً در این روز مشتریان بسیار زیادی برای خریدن اجناس تخفیف خورده به فروشگاه‌ها هجوم می‌برند.
فروشگاه‌داران و کمپانی‌ها در این روز شگفت‌انگیز، رقابت فوق‌العاده‌ای را با یکدیگر تجربه می‌کنند و با کاهش قیمت محصولات خود، حتی فروش چندین ماهشان را در طول یک روز تجربه می‌کنند. همین قضیه موجب شد تا نام حراج جمعه سیاه بیش از پیش شنیده شود و مغازه‌داران مختلف این روز را پا به پای خریداران، با تخفیف‌های فوق‌العاده عالی به شب برسانند.
این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها پیش از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا پیش از آغاز شب خرید کرده باشند.
فلسفه حراج جمعه سیاه ارائه تخفیف‌های گسترده همراه با تمامی محصولات و کالاها، فارغ از دسته‌بندی و نوع آن‌ها است. بعضاً این تخفیف‌ها به حدی می‌رسند که باعث تحریک هرچه بیشتر مشتریان برای خرید محصولات مورد نظرشان شده و آن‌ها را هر جوری که هست مجاب به خریداری آن‌ها می‌کند.
برای درک بهتر این موضوع، بد نیست بدانید که بسیاری از کالاهای گران قیمت نظیر تلویزیون‌ها، کنسول‌های بازی و انواع مختلف لوازم الکترونیکی، که در این روز با تخفیف‌های فوق‌العاده بالا (حتی برخی تا ۷۰ درصد) به فروش می‌رسند، صفوف طولانی از مردم را جلوی فروشگاه‌ها تشکیل می‌دهند که حتی در بسیاری از موارد موجب شکسته شدن درب فروشگاه‌ها نیز می‌شود. به همین خاطر این کالاهای با ارزش را «Doorbuster» نام گذاری کرده‌اند.
در سال‌های اخیر، رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفته که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمده است. همانطور که می‌دانید، کلمه Door به معنای «در» و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل، کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.
حراج بزرگ جمعه سیاه که به عنوان “بلک فرایدی” شناخته می‌شود، از دهه ۹۰ به ایران راه یافت و در سال‌های اخیر رواج بیشتری پیدا کرده است. در این ایام، بسیاری از فروشگاه‌ها به ویژه فروشگاه‌های اینترنتی، محصولات خود را تحت عنوان تخفیف بلک فرایدی ارائه می‌دهند.
به دلیل تازگی این رویداد در ایران، تاریخ بلک فرایدی ثابت نشده است و بسیاری از برندها، تاریخ خاص خودشان را برای حراج طوفانی اعلام می‌کنند. تاریخ حراج جمعه سیاه، یک روز پس از جشن شکرگزاری که در آخرین پنجشنبه ماه نوامبر برگزار می‌شود، آغاز می‌گردد. بر این اساس، تاریخ حراج جمعه سیاه ۲۰۲۴ در ایران برابر با جمعه ۹ آذر است. البته فروشگاه‌ها از یک هفته قبل به پیشواز بلک فرایدی می‌روند و طوفان تبلیغاتی در این بخش راه می‌اندازند.
حراج بزرگ جمعه سیاه در اروپا و آمریکا یک روز است، هرچند اخیراً برخی از شرکت‌های بزرگ برای کاهش ازدحام جمعیت، از چند روز قبل بلک فرایدی را آغاز می‌کنند. در ایران، تبلیغات جمعه سیاه از یک هفته تا ده روز قبل از بلک فرایدی شروع می‌شود و فروشگاه‌ها با روش‌های مختلف تبلیغاتی رقابت را آغاز می‌کنند.
در کشورهای خارجی، حراج جمعه سیاه پیش از سال نو برگزار می‌شود و فروشگاه‌ها و برندها محصولات خود را با تخفیف‌های قابل توجهی به فروش می‌رسانند. بسیاری از مردم دنیا سعی می‌کنند خرید سال نو و هدایای خود را در روز حراج سیاه تهیه کنند تا هزینه‌های خود را به صورت قابل توجهی کاهش دهند.
اگرچه بلک فرایدی در ایران در آذرماه قرار دارد و عملاً مناسبتی برای افزایش خریدهای مردم و بازارگردانی فروشگاه‌ها وجود ندارد، اما تبلیغات فروشگاه‌های آنلاین و حضوری از چند روز قبل شدت می‌گیرد و فروشگاه‌ها تلاش می‌کنند با تبلیغات اغواکننده مردم را به خرید همراه با تخفیف ترغیب کنند.
بلک فرایدی یا همان جمعه سیاه یکی از کپی‌برداری‌های ایرانی‌ها از غرب است که در اجرا نشان داده‌اند نه تنها کپی ناقصی صورت گرفته بلکه اساساً درک درستی هم از مفهوم واقعی بلک فرایدی در میان فروشندگان و فروشگاه‌های ایرانی وجود ندارد.
بلک فرایدی چند سالی است که به واژگان فروشگاه‌های ایرانی هم اضافه شده است؛ اما برخلاف فروشگاه‌های خارجی که تخفیفات واقعی روی اجناسشان دارند و بعضاً این تخفیفات به بیش از ۹۰ درصد هم می‌رسد، بررسی‌ها نشان می‌دهد در ایران نه تنها خبری از این نرخ‌ها نیست بلکه شاهد سیاه‌بازی‌هایی هم از سوی برخی از فروشگاه‌ها هستیم.
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد از تخفیف‌هایی که در بلک‌فرایدی ایرانی روی کالاها می‌زنند، رسماً “الکی” هستند و همان کالاها را قبل از بلک فرایدی می‌توان با قیمت ارزان‌تر یا نهایتاً همان قیمت خرید. در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توان گفت، تخفیفات بلک فرایدی ایرانی‌ها نهایتاً به ۱۰ درصد می‌رسد، آن‌هم به شرطی که قبل از آن قیمت‌ها را بالا نبرده باشند.
نگاهی به مستنداتی از قیمت‌های قبلی برخی از فروشگاه‌های معروف اینترنتی نشان می‌دهد، این فروشگاه‌ها قیمت اجناس خود را در ایام بلک فرایدی نسبت به قبل بالا برده‌اند و صرفاً با درج تخفیف ۲۰-۳۰ درصدی سعی می‌کنند مخاطب را فریب دهند که روی اجناسشان تخفیف گذاشته‌اند و اکنون وقت خرید مقرون به‌صرفه است.
انتظار می‌رود که فروشگاه‌های ایرانی با ارائه تخفیفات واقعی و شفافیت بیشتر در قیمت‌گذاری، اعتماد مشتریان را جلب کنند و تجربه خریدی بهتری را برای آن‌ها فراهم آورند.
تخفیف‌های بلک فرایدی در ایران به عنوان یک استراتژی جدید فروش به شمار می‌روند و هر ساله بر تعداد فروشگاه‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند افزوده می‌شود. بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی مانند بانی‌مد، دیجی کالا، خانومی، شاواز، اسنپ، باسلام و… برنامه‌های بلک فرایدی را برای حراج محصولات خود به کار گرفته‌اند.
همانطور که بارها گفته شده، برندها و آنلاین‌شاپ‌ها چند روز پیش از شروع بلک‌فرایدی، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و سپس ناگهان در آستانه جمعه سیاه، روزشمار تخفیف‌ها را برای مشتری‌ها آغاز می‌کنند. این امر باعث می‌شود که خریداران با تأثیر روانی یک خرید ارزان، ترغیب به خرید شوند و تصور کنند که یک خرید پرسود داشته‌اند.
دیجی کالا و اسنپ شاپ جزو بزرگترین فروشگاه‌هایی هستند که به استقبال «بلک فرایدی» رفته‌اند. قیاس قیمت محصولات مندرج در فهرست کالاهای «جمعه سیاه» شامل لوازم خانگی، لوازم دیجیتال، کیف و کفش، ساعت و زیورآلات، پوشاک، لوازم ورزشی و سفری و لوازم آرایشی و بهداشتی نشان می‌دهد که نه تنها نسبت به قبل کاهش نیافته بلکه بعضاً با افزایش هم همراه بوده است.
در نگاه نخست، محصولاتی که با عنوان حراج در جمعه سیاه این سایت‌ها به فروش می‌رسند دارای تخفیف‌های قابل توجهی به نظر می‌رسند و تصور در مشتری به وجود می‌آید که سود زیادی از تخفیف‌های ارائه شده نصیبشان خواهد شد. اما بررسی قیمت کالاها نشان می‌دهد که در مواردی، کالاها حتی از قیمت‌های قبل از جمعه سیاه گران‌تر یا هم قیمت قبل از اعمال تخفیف هستند.
در بلک فرایدی، برخی از مردم به دنبال خرید کالاهای دیجیتال هستند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین در ظاهر با تخفیف و در واقع گران‌تر این کالاها را می‌فروشند. به عنوان مثال، کنسول بازی PS5 در اسنپ‌شاپ با تخفیف ۱ درصدی ۳۴ میلیون و ۵۹۲ هزار تومان فروخته می‌شود، اما این کالا در دیجی‌کالا قبل از تخفیف ۳۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و با تخفیف ۶ درصدی ۳۲ میلیون و ۴۹۹ هزار تومان قیمت خورده است. این یعنی اسنپ‌شاپ PS5 را دو میلیون تومان گران‌تر می‌فروشد، آن هم در بلک فرایدی!
این نرخ‌گذاری‌های عجیب در حالی انجام می‌شود که قبل از ایام بلک فرایدی، PS5 در فروش حضوری با قیمت ۲۹ میلیون تومان خریداری شده بود.
در بالا اشاره کردیم که بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی در ایام بلک فرایدی قیمت اجناس را بالا می‌برند و سپس با درج تخفیف، سعی می‌کنند مشتری را ترغیب به خرید کنند. مصداق بارز این موضوع را به‌راحتی می‌توان در قیمت اسپرسوساز مشاهده کرد. این فروشگاه قیمت اسپرسوساز را ۱۳ میلیون تومان درج کرده و با تخفیف ۵۳ درصدی به ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسانده است.
عجیب اینجاست که حتی با تخفیف ۵۳ درصدی هم باز قیمت این محصول گران‌تر از قیمت واقعی‌اش است. اسپرسوساز با همین مدل و مشخصات در سایت دیگری با قیمت ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای فروش قیمت‌گذاری شده است.
یکی دیگر از مواردی که نشان می‌دهد این فروشگاه‌ها تخفیف‌های الکی با قیمت‌گذاری‌های کاذب در بلک فرایدی دارند، به قیمت‌گذاری گوشی موبایل برمی‌گردد. قبل از بلک فرایدی، گوشی سامسونگ با مدل مشخص ۵ میلیون و ۱۷۵ هزار تومان قیمت‌خورده بود، اما همین گوشی با همین مدل در بلک فرایدی با تخفیف ۳۶ درصدی ۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان قیمت‌خورده، یعنی گران‌تر از قیمت قبل از بلک فرایدی! فروشگاه قیمت این کالا را ۸ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درج کرده و با تخفیف ۳۶ درصدی به ۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان رسانده است.
این موارد نشان می‌دهد که برخی از فروشگاه‌ها با استفاده از ترفندهای تبلیغاتی سعی در فریب مشتریان دارند. بنابراین، همیشه توصیه می‌شود قبل از خرید در ایام بلک فرایدی، قیمت‌گذاری‌ها را با دقت بررسی کنید و به تخفیف‌های واقعی توجه کنید.
در نمونه دیگری از این تخفیف های کاذب می بینیم، قیمت کیبورد و ماوس بی سیم در دیجی کالا قبل از بلک فرایدی یک میلیون و ۳۸۰ هزار تومان بود. اما در بلک فرایدی، قیمت این کالا به یک میلیون و ۵۵۰ هزار تومان افزایش یافت که با تخفیف ۱۴ درصدی به یک میلیون و ۳۲۹ هزار تومان کاهش یافت. این روش نشان‌دهنده افزایش قیمت قبل از تخفیف است.
این موارد نشان می‌دهد که بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی در ایام بلک فرایدی، با استفاده از تخفیف‌های الکی و افزایش قیمت‌های کاذب، سعی در فریب مشتریان دارند. بنابراین، توصیه می‌شود قبل از خرید در ایام بلک فرایدی، قیمت‌گذاری‌ها را با دقت بررسی کنید و به تخفیف‌های واقعی توجه داشته باشید.
یکی از روش‌های رایج که برخی فروشگاه‌ها همزمان با بلک فرایدی در پیش می‌گیرند، فروش کالاهای تاریخ مصرف گذشته و بی‌کیفیت و بعضاً مشابه دست دوم است. کالاهایی که در بلک فرایدی خارجی‌ها رایگان به مردم داده می‌شود، در بلک فرایدی ایرانی با تخفیف‌های پر رنگ و لعاب به مشتریان فروخته می‌شود.
فروش کالاهای بی‌کیفیت یا تاریخ مصرف گذشته به اسم تخفیف ویژه ترفند فروشگاه‌های ایرانی برای رهایی از اجناس بنجلی است که روی دستشان مانده است. این فروشندگان کالاهایی که در انبارهایشان مانده و قابل فروش نیستند را به بهانه تخفیف در این روزها عرضه می‌کنند. مشتریان نیز به دلیل جذابیت تخفیف‌ها، این کالاها را خریداری می‌کنند، اما پس از خرید متوجه کیفیت پایین یا تاریخ مصرف گذشته آن‌ها می‌شوند.
یکی دیگر از روش‌های فریب مشتریان، اعلام تخفیف‌های محدود با زمان کوتاه است. فروشندگان با اعلام اینکه تخفیف‌ها تنها برای مدت کوتاهی در دسترس هستند، مشتریان را تحت فشار قرار می‌دهند تا خرید کنند. این تاکتیک باعث می‌شود مشتریان فرصت کافی برای بررسی کیفیت و قیمت واقعی کالا نداشته باشند و به‌سرعت اقدام به خرید کنند. این روش البته محدود به بلک فرایدی نیست و در برخی از مقاطع سال شاهد هستیم که برخی فروشگاه‌ها در فضای مجازی یا شعب حضوری با آغاز روزشمار و… مشتریان خود را ترغیب به خرید فوری می‌کنند.
داغ شدن بازار بلک فرایدی در فضای مجازی و به‌خصوص اینستاگرام موجب شده تا کلاهبرداران هم دست به کار شوند تا از این آب گل‌آلود ماهی‌گیری کرده و جیب مردم را خالی کنند. افرادی با سوءاستفاده از این فرصت و ایجاد صفحات فروشگاهی جعلی، در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یا ایجاد سایت‌های جعلی با ارائه تبلیغات فریبنده و وعده تخفیف ویژه از خریداران کلاهبرداری می‌کنند.
این موضوع باعث شده تا پلیس فتا به عموم مردم هشدار دهد و تأکید کند: براساس رصدهای انجام شده، در روزهای منتهی به جمعه سیاه، پرونده‌های قضائی ارجاع شده به پلیس فتا و همچنین گزارشات دریافتی از هموطنان، و کلاهبرداری با استفاده از این ترفند در حال افزایش است.
دلایل اصلی موفقیت کلاهبرداری‌های بلک فرایدی در ایران به عواملی همچون تخفیف‌های محدود در زمان کوتاه، عدم شفافیت در شرایط فروش، آگاهی پایین مشتری‌ها نسبت به حقوق خود و روش‌های تشخیص تخفیف واقعی از جعلی برمی‌گردد. بسیاری از خریداران بدون تحقیق کافی و تنها به دلیل تبلیغات اقدام به خرید می‌کنند و این امر باعث می‌شود که آن‌ها به‌راحتی قربانی کلاهبرداری‌های مختلف شوند.
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که فروشگاه‌های ایرانی در ایام پایانی سال مشابه غربی‌ها یک روز را به تخفیف واقعی روی اجناسشان اختصاص دهند تا همزمان با خریدهای نوروزی مردم، هم کام مردم شیرین شود و هم این فروشگاه‌ها، رکورد فروش خود را بزنند.
مقایسه سوناتا و مزدا ۲۰۲۵ حکایت از این دارد که هر دو خودرو از نظر…
داستان ایران خانم و فرزندانش سه رویکرد متفاوت داشت؛ فرار از خانه و غربت، فرار…
تنظیم بازار کالاهای اساسی در سال های اخیر که کشور برای دولت اهمین زیادی داشته…
مردمی‌سازی در حوزه فرهنگ سیاستی موفق برای حفظ سرمایه اجتماعی و اثربخش کردن این سیاست…
امیر حسین کاوه کارشناس اقتصادی معتقد است که به نظر تا موضوع نهضت سواد آموزی…
نمایندگان مجلس در دولت چهاردهم تلاش کرده اند که به دولت را یابند یا پست…