بازگشت چین به نفت ایران

به گزارش سرمایه فردا، گزارش‌های تازه نشان می‌دهد صادرات نفت ایران به چین بار دیگر افزایش یافته است. منابع آگاه به بلومبرگ گفته‌اند که چندین پالایشگاه مستقر در استان شاندونگ طی هفته جاری محموله‌های نفت خام را از مخازن ضمانتی در بنادر و پالایشگاه‌ها دریافت کرده‌اند. بخش زیادی از این نفت پیش از سهمیه جدید خریداری شده بود و اکنون در حال تخلیه و مصرف است.

پالایشگاه‌های خصوصی چین، موسوم به «تی‌پات»، همچنان مشتریان اصلی نفت ایران و روسیه هستند. هرچند در سه‌ماهه چهارم سال به دلیل محدودیت سهمیه‌ها خرید خود را کاهش داده بودند، اما داده‌های ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد دو ابرنفتکش حامل نفت ایران در هفته جاری محموله‌های خود را در بنادر مختلف چین تخلیه کرده‌اند. این نشانه‌ای روشن از تداوم و حتی افزایش صادرات ایران به چین است.

پکن سیستم سهمیه‌بندی واردات نفت را برای پالایشگاه‌های غیردولتی اجرا می‌کند و در آخرین دور تخصیص، حدود ۲۰ شرکت پالایش نفت مستقل بین هفت تا هشت میلیون تن سهمیه واردات دریافت کردند. هرچند حاشیه سود پالایش نفت در چین پایین مانده و تقاضای کلی «تی‌پات‌ها» تا پایان سال احتمالاً محدود خواهد بود، اما حضور نفت ایران در این بازار همچنان پررنگ است. چین بعد از اینکه میزان واردات نفت خود در ماه گذشته را از حدود دو میلیون بشکه به ۱ میلیون دویست هزار بشکه کاهش داده بود دوباره روند واردا را تسریع کرد و هفته اخیر ۲ میلیون بشکه نفت از ایران واردات کرد.

در حالی که، ایالات متحده اخیراً برخی بنادر چین را به بهانه خرید نفت از ایران تحریم کرده است. واشنگتن مدعی است این بنادر در تسهیل واردات نفت ایران نقش داشته‌اند و با اعمال محدودیت‌های جدید تلاش داشت جریان تجارت انرژی میان تهران و پکن را مختل کند. با این وجود، شواهد نشان می‌دهد که این تحریم‌ها نتوانسته مانع جدی برای ورود نفت ایران به چین ایجاد کند و پالایشگاه‌های خصوصی همچنان به خرید ادامه می‌دهند.

افزایش صادرات نفت ایران به چین

افزایش صادرات نفت ایران به چین در شرایطی رخ می‌دهد که فشارهای آمریکا بر بازار انرژی جهانی رو به افزایش است. اما واقعیت این است که چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان، نیازمند تنوع منابع تأمین انرژی است و نفت ایران با قیمت رقابتی و شرایط ویژه، جایگاه خود را در این بازار تثبیت کرده است. این روند نشان می‌دهد که حتی با وجود تحریم بنادر چین، همکاری انرژی میان تهران و پکن ادامه دارد.

بهطور کلی می توان ادعا کرد کهدر یک سال گذشته، صادرات نفت ایران به چین نه تنها پایدار مانده بلکه روندی صعودی و قابل توجه داشته است. داده‌های ردیابی نفتکش‌ها و گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که حجم صادرات ایران به چین به بالاترین سطح از سال ۲۰۱۸ رسیده و رکورد تازه‌ای را ثبت کرده است.

در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، جریان صادرات نفت ایران به چین با شتاب بیشتری ادامه یافته است. گزارش‌های بلومبرگ و TankerTrackers تأیید می‌کنند که محموله‌های نفت ایران در ماه‌های اخیر به شکل مستمر وارد بنادر چین شده و این کشور همچنان بزرگ‌ترین مقصد نفت ایران باقی مانده است.

ایران برای رساندن نفت خود به چین از مسیرهای متنوعی بهره برده است. داده‌های تجاری نشان می‌دهد که چین در سال گذشته حجم زیادی از بنادر مختلف آسیایی وارد کرده که در واقع نفت ایران بوده این ابتکار به ایران امکان داده تا علی‌رغم محدودیت‌ها، جریان صادرات خود را حفظ کند و حتی افزایش دهد. این موضوع نشان می‌دهد که تحریم‌ها تنها پیچیدگی‌های تجاری را افزایش داده و نتوانسته جریان صادرات را متوقف کند.

مروری بر روند یک‌ساله نشان می‌دهد که در اوایل ۲۰۲۴ صادرات ایران به چین در سطح بالایی تثبیت شد. در میانه سال، با افزایش فشار تحریم‌ها، ایران مسیرهای غیرمستقیم را فعال کرد. در پاییز همان سال، TankerTrackers از رسیدن صادرات ایران به رکورد جدید خبر داد و در پاییز و زمستان ۲۰۲۵ نیز با وجود تحریم بنادر چین، صادرات همچنان ادامه یافت و حتی رشد بیشتری را تجربه کرد.

بنابراین صادرات نفت ایران به چین در یک سال گذشته روندی باثبات و صعودی داشته است. ایران با استفاده از روش‌های خلاقانه توانسته جایگاه خود را در بازار انرژی چین تثبیت کند و تحریم‌های آمریکا علیه بنادر چین عملاً نتوانسته مانع جدی ایجاد کند. در نتیجه، چین همچنان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران باقی مانده و این همکاری انرژی به یکی از ستون‌های اصلی روابط تهران–پکن تبدیل شده است؛ روابطی که در سال‌های اخیر بیش از پیش تقویت شده و چشم‌انداز آن همچنان رو به رشد است.

آمریکا در ارزیابی نتایج تحریم‌ها به نقطه سردرگمی رسیده

در همین رابطه محمد کاظمی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل، بر تغییرات بنیادین در نظم جهانی تأکید می‌کند و توضیح می‌دهد که در گذشته، قدرت تحریم عمدتاً از انحصارهایی چون نظام مالی بین‌المللی و سازوکارهای بانکی جهانی ناشی می‌شد؛ ابزارهایی که به کشورهای غربی، به‌ویژه آمریکا، امکان می‌داد تا با اجماع‌سازی بین‌المللی، کشور هدف را تحت فشار قرار دهند. اما امروز این انحصارها به‌تدریج در حال فروپاشی‌اند و زیرساخت‌های مالی و تجاری جدیدی در حال شکل‌گیری است که دامنه اثرگذاری تحریم‌ها را محدود کرده است.

کاظمی یادآور می‌شود که بخش مهمی از کارآمدی تحریم‌ها وابسته به همراهی سایر کشورها با آمریکا بود؛  چه در قالب سازمان ملل و چه در چارچوب‌های همکاری‌های چندجانبه. اما در نظم جدید، این اجماع‌سازی با دشواری جدی روبه‌رو شده و هزینه اعمال تحریم برای واشنگتن و متحدانش به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. به باور او، همین کاهش کارایی تحریم‌ها امروز برای کشورهایی مانند ایران یک فرصت راهبردی محسوب می‌شود.

او تأکید می‌کند که تحریم‌های آمریکا علیه ایران، روسیه و دیگر کشورها نتوانسته‌اند به اهداف طراحی‌شده دست یابند و حتی برخی تحلیلگران آمریکایی نسبت به اثربخشی این ابزار دچار تردید جدی شده‌اند. در مورد ایران، بسیاری از صاحب‌نظران دوحزبی آمریکا در ارزیابی نتایج تحریم‌ها به نقطه سردرگمی رسیده‌اند؛ فشار حداکثری ادامه دارد اما هیچ مدل جایگزینی برای آن ارائه نشده است.

کاظمی در ادامه می‌گوید ایران باید نخست «سد ذهنی» در برابر تحولات نظم جهانی را کنار بگذارد. ابهت تحریم‌ها فرو ریخته و این ابزار دیگر توانایی منزوی کردن اقتصاد کشورها را ندارد. حتی محافل فکری غرب اذعان دارند که «تیغ تحریم کند شده است». از سوی دیگر، همکاری اقتصادی با ایران برای بسیاری از کشورها به یک فرصت تبدیل شده و همین امر کارایی تحریم‌ها را بیش از پیش کاهش داده است.

در پایان، او تأکید می‌کند که دوران انتظار برای رفع تحریم‌ها سپری شده و اکنون «خنثی‌سازی تحریم» یک ضرورت عملیاتی و فنی است، نه صرفاً یک شعار سیاسی. ایران با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، ظرفیت‌های ذاتی و جایگاه جغرافیایی خود می‌تواند به یک بازیگر مهم در نظم جدید جهانی بدل شود، به شرط آنکه با رویکردی فعال و ابتکاری از فرصت کاهش اثرگذاری تحریم‌ها بهره گیرد و راهبردی متناسب با واقعیت‌های نوین طراحی کند.

اهمیت صادرات نفت ایران برای بازار جهانی

افزایش صادرات نفت ایران به چین در یک سال گذشته تنها یک موفقیت اقتصادی برای تهران نیست، بلکه نشانه‌ای از نقش حیاتی ایران در تأمین انرژی جهان و حفظ ثبات بازارهای بین‌المللی است. در شرایطی که فشارهای آمریکا و تحریم برخی بنادر چین نتوانسته مانع جریان صادرات شود، حضور پایدار نفت ایران در بازار شرق آسیا به‌ویژه چین، به معنای تقویت امنیت انرژی جهانی است.

بازار جهانی نفت در سال‌های اخیر با نوسانات شدید، بحران‌های ژئوپلیتیک و کاهش عرضه برخی تولیدکنندگان مواجه بوده است. در چنین فضایی، صادرات باثبات ایران به چین توانسته بخشی از نیازهای بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان را تأمین کند و از شدت بی‌ثباتی در بازار انرژی بکاهد. این روند نشان می‌دهد که ایران نه‌تنها برای اقتصاد داخلی خود، بلکه برای تعادل و ثبات اقتصاد جهانی نیز نقش‌آفرین است.

از این منظر، صادرات نفت ایران به چین فراتر از یک همکاری دوجانبه است؛ این جریان انرژی به‌عنوان یک ستون مهم در نظم اقتصادی جدید عمل می‌کند و نشان می‌دهد که بدون مشارکت ایران، بازار جهانی نفت نمی‌تواند مسیر پایدار و قابل اتکایی داشته باشد. بنابراین، اهمیت صادرات نفت ایران امروز در سطحی قرار گرفته که نه‌تنها برای روابط تهران–پکن حیاتی است، بلکه برای ثبات اقتصادی بین‌المللی نیز نقشی کلیدی ایفا می‌کند.