التهابات بازار ارز و طلا در ایران به همراه نوسانات نرخ دلار، تأثیرات عمیقی بر سایر بخش‌های اقتصادی داشته و نگرانی‌های زیادی را برای سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی به وجود آورده است.

به گزارش سرمایه فردا، به تازگی وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است که سیاست‌هایی در راستای کاهش صادرات نفت ایران را در دستور کار قرار خواهند داد. به نظر می‌رسد با توجه به چنین اظهاراتی چارچوب سیاست‌های آمریکا در زمینه تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی علیه ایران تقویت شود. اما اثر آن چیست؟ به باور برخی از کارشناسان اقتصادی، اینگونه اقدامات معمولاً در راستای فشار به کشور برای تغییر سیاست‌ها دربرای پیوستن به مذاکره است. با توجه به اینکه مسئولان نسبت به این موضوع شفاف سازی کرده اند که به آمریکا اعتماد نمی کنند. در نتیجه بسیاری از سرمایه گذاران پیش بینی کرده اند در ادامه با افزایش فشارها بحران بازار ارز و طلا بالا می گیرد. چراکه بسیاری از مردم برای اینکه بتوانند از نوسانات در امان بمانند سرمایه های خود را وارد بازار طلا می کنند.

فاکتور اول: قیمت دلار در بازار آزاد

نخستین فاکتور تاثیرگذار در تشدید نوسانات بازار طلا، قیمت دلار بازار آزاد است. این مورد همیشه محرک و تعیین‌کننده برای نرخ های رسمی مانند دلار توافقی بوده است. هرگاه اختلاف بین دلار توافقی و دلار بازار آزاد زیاد شده، مسئولان مربوطه دلار توافقی را بالاتر برده‌اند. بنابراین قیمت طلا در بازار نیز بالا می رود.
هرچند سایر بازارها نیز همیشه با قیمت دلار بازار توافقی واکنش نشان داده و این واکنش‌ها در گذشته بارها دیده شده است. با این حال بازار طلا به دلیل اینکه درگیر تقاضای بین المللی اونس نیز  هست بیشتر از سایر بازارها در رشد قیمت ارز واکنش نشان می دهد.

فاکتور دوم: نرخ سپرده‌های خاص

شرایط بازار طلا وقتی بحرانی تر شد که نرخ سپرده‌های خاص همچنان بالا ماند و این سیگنال به سرمایه گذاران داده شد که انتظارات تورمی باقی می ماند. به عبارت دیگر رییس کل بانک مرکزی سیاست کاهش نرخ سپرده‌های خاص را به گونه‌ای اعلام کرد که عملا تغییری در بازار ایجاد نکرد.
به نظر می‌رسد سیگنالی که از این سیاست فرستاده می‌شود، بیشتر به افزایش رکود در بازار های مالی دامن زد. این مساله نشان دهنده سیاست های تورمی دولت است.
به طور کلی وقتی نرخ بهره برای تولید و بورس بالاتر رفته و به حدود ۳۵ درصد رسیده است. این نرخ بهره بالاتر تأثیرات منفی بر اقتصاد داشته و نشان می دهد دولت توان کنترل تورم را ندارد. بنابراین سرمایه گذاران به بازار طلا به عنوان پناه گاه امن هجوم برده اند.

از طرف دیگر در ماه‌های اخیر، بازار ارز و طلا در ایران تحت تأثیر عوامل گوناگون اقتصادی و سیاسی دچار التهاب و نوسان شدیدی شده است. این وضعیت باعث تأثیرگذاری بر دیگر بازارهای اقتصادی نیز شده و نگرانی‌های فراوانی را برای سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی به همراه داشته است. در این مقاله به بررسی وضعیت فعلی بازار ارز و طلا، تأثیرات آن بر دیگر بخش‌های اقتصادی و واکنش‌های مختلف به این شرایط پرداخته می‌شود.

کاهش تمایل سرمایه‌گذاران به خرید سهام

این مسئله می‌تواند منجر به کاهش تمایل سرمایه‌گذاران به خرید سهام در بورس و انتقال سرمایه به بازار طلا و سکه شود. طبق اعلام سخنگوی مرکز، هر فرد ایرانی بالای ۱۸ سال می‌تواند تا یک سکه تمام، دو نیم‌سکه و سه ربع‌سکه بهار آزادی پیش خرید کند. این سکه‌ها که مربوط به سال ۱۳۸۶ هستند، در تاریخ ۳۱ خرداد تحویل داده خواهند شد.

این پیش‌فروش با هدف تنظیم بازار طلا و سکه انجام شده است. اما به نظر می‌رسد پیش‌فروش سکه می‌تواند به طور غیرمستقیم بر بازار سهام و سایر بازارهای مالی تأثیر بگذارد و ادامه این روند می‌تواند نوسانات مقطعی در بخش مولد اقتصاد کشور ایجاد کند.

از سوی دیگر، آغاز پیش‌فروش سکه در مرکز مبادله ارز و طلا می‌تواند تأثیرات متنوعی بر بورس داشته باشد. این پیش‌فروش ممکن است موجب افزایش تقاضا برای سکه‌های طلا شود و در نتیجه آن، قیمت سکه و طلا در بازار آزاد افزایش یابد. همچنین نباید فراموش کرد که چندی پیش مدیرعامل بورس کالا به معاونت حقوقی رئیس‌جمهوری نامه‌ای نوشت و اعلام کرد که انتشار گواهی سکه توسط بانک مرکزی با قانون بازار اوراق بهادار مغایرت دارد.

عرضه گواهی سکه بدون رعایت الزامات قانونی

در حقیقت، بانک مرکزی و مرکز مبادله ارز و طلا برای اجرای این طرح نیازمند دریافت مجوزهای لازم برای ایجاد بسترهای معاملاتی در قالب بورس هستند. در غیر این صورت، این طرح ممکن است از نظر قانونی به چالش کشیده شود.

در عین حال به باور برخی از کارشناسان بازار سرمایه اگر عرضه گواهی سکه بدون رعایت الزامات قانونی و ساختار مناسب بورس انجام شود، ممکن است باعث کاهش شفافیت در بازار شود و منجر به نوسانات بیشتر در قیمت‌ها و ایجاد ابهام برای سرمایه‌گذاران شود.

عدم تطابق این طرح با قوانین ممکن است به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازارهای مالی و بورس منجر شود. این موضوع می‌تواند روند جریان نقدینگی به بورس را تحت تأثیر قرار دهد و حتی برخی از سرمایه‌گذاران را به سمت بازارهای غیررسمی یا دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری سوق دهد.

تاثیر التهاب بازار ارز و طلا بر وضعیت رکودی سایر بازارها

التهاب در بازار ارز و طلا عملاً در وضعیت رکودی سایر بازارها نیز تأثیر گذاشت. هرچند این مسأله در کوتاه مدت می‌تواند دوام داشته باشد اما در همین بازه زمانی نیز تبعاتی برای اقتصاد کشور دارد.

افزایش نرخ دلار در بازار آزاد نگرانی سیاست گذار در مورد بوجود آمدن تورم انتظاری را افزایش می‌دهد. با افزایش نرخ دلار، به نوعی تقاضا برای پول در بازار سهام چند وقت اخیر افزایش پیدا کرد. این دو باعث می‌شود هم سیاست گذاری به نوعی باعث افزایش نرخ بهره بشود و هم تقاضای پول نیز آنرا تشدید می‌کند. در نتیجه یک رقابتی بین دلار و نرخ بهره شکل گرفته است. حالا ممکن است بسیاری مثلاً به صندوق‌های درآمد ثابت یا غیره انتقاد کنند که سود بدون ریسک بالایی پرداخت می‌کنند. در واقع منشأ این سود بدون ریسک بالا، دو دلیل ذکر شده است و سود صندوق‌های درآمد ثابت معلول است و نه علت.

وضعیت جذب نقدینگی در بازار طلا

پرویز جلیلی کارشناس بازارهای مالی درباره وضعیت جذب نقدینگی در بازار طلا گفت: «اگر ثبت نام یک میلیون سکه یا حراج‌های سکه که تا ۶ میلیون زیر قیمت بازار هم عرضه شده، عامل بخشی از فشار فروش در بازار سهام هستند، باید این فشار فروش کاهش یابد، زیرا هر فردی که می‌خواهد در حراج بزرگ شرکت کند نقد کردند. البته امکان تمدید مثل همیشه وجود دارد و همچنین مشخص نشده است که یک میلیون سکه منظور چه تعداد سکه تمام، چه تعداد نیم و ربع سکه است و اگر یک میلیون شرکت کننده خرید طلا داشته باشیم که نفری هر ۶ قطعه را خریداری کنند تقریباً ۲۰۰ میلیون تومان سرمایه استفاده می‌کنند و در مجموع ۲۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی است از بازار خارج شود. مسأله اصلی اینجاست که حراج‌ها ادامه پیدا می‌کند.»

بررسی فروش سکه توسط بانک مرکزی و تأثیر آن بر نقدینگی

وی افزود: «اگر دو میلیون نفر شرکت کنند و تمام سکه‌ها را انتخاب کنند ۴۰۰ همت تقریباً پول فریز خواهد شد. این سکه‌هایی که دولت در ۷۶ حراج گذشته فروخته است و این یک میلیون سکه هم به همین ترتیب، با انس جهانی ۱۸۰۰ تا ۲۶۰۰ دلار و دلار نیمایی ۳۸,۵۰۰ تومان به شکل رفع تعهد ارزی از صادر کننده ها خریده است، اما با انس ۲۹۰۰ دلار و دلار توافقی که ۶۷۳۰۰ و دلار بازار آزادی که سکه در آن با قیمت دلار ۹۲ هزار تومان قیمت می‌خورد می‌فروشد.»

این ۸۱ تن طلای وارداتی رفع تعهد ارزی با دلار نیمایی ۳۸۵۰۰ خریداری شده است و چون در دی ماه دلار توافقی شد سود عرضه طلا در بانک مرکزی چند برابر بوده است. از طرف دیگر اگر ۲۰ درصد خواب سرمایه تا پایان مهر ماه رو حساب کنیم، سکه با سررسید مهر با قیمت انس ۲۸۸۲ دلار، قیمت دلار سکه ۱۰۳ هزار تومان می‌شود.

دلار ظاهراً می‌خواهد مجدداً سقف اخیر را تست کند و امروز مجدداً به بالاتر از ۹۲ هزار تومان نفوذ کرد. باید دید تست مجدد سقف چه نتیجه‌ای خواهد داشت. فعلاً نگرانی‌ها از آینده باعث می‌شود خریداران به صورت خزنده به خریدشان ادامه دهند و باید دید آیا موفق می‌شود قبل از پایان سقف را به صورت محسوس افزایش دهد یا نه.

چشم انداز بازار جهانی طلا و تأثیرات سیاست‌های خریداران

پرویز خالقی کارشناس اقتصادی  با اشاره به اینکه در هفته اخیر سنگین‌ترین خروج پول همزمان از سهام، صندوقهای سهامی و صندوقهای سپرده گذاری با سود ثابت رخ داده است، گفت:« مقصد این همه منابع سنگین بازار طلاست. بازار طلا که بانک مرکزی بصورت برنامه ریزی شده با بالا کشیدن قیمت دلار داغ کرده است. در همین راستا سکه با حباب سنگین به اصطلاح در حراج با دلار ۱۲۰ هزاری می‌فروشد تا تأمین بودجه انجام شود.»

وی افزود:« شورای عالی بورس هم با سکوت کامل نابودی سرمایه باقی مانده سهامداران را تماشا می‌کند. درواقع عملکرد اخیر باعث آسیب به تولید است. کاهش فاصله ارز رسمی و بازار آزاد دلخوشی موقت بود که سریعاً رو به افول گذاشت. انگار شرکتهای تولیدی محکوم هستند با دهها مصیبت نبود برق و گاز و افزایش متناوب هزینه تولید، دلارهای صادراتی خود را در اختیار اصحاب رانت قرار بدهند.»

وضعیت بازار جهانی طلا

اگر در شرایط بحرانی فعلی که زیربار تحریم کسب دلارهای دولت از صادرات نفت کاهش یافته همین شرکتهای صادرات محور حمایت می‌شدند می‌توانستند کاملاً جای خالی کسر دلارهای حاصل از صادرات نفت رو پر بکنند اما بانک مرکزی ترجیح می‌دهد با بازار دلالی خود را داغ نگهدارد.

از طرف دیگر در بازار جهانی سرمایه گذاران انس جهانی کماکان به ترامپ و سیاست‌های او بدبین هستند و به نظر می‌رسد که ریسک‌های بزرگی را در پیش روی اقتصاد جهان می‌بینند و دست از خرید طلا نمی کشند. به همین دلیل بانک‌ها و مؤسسات مالی برتر جهان سقف انس جهانی را در پیش بینی‌ها خود تا ۳۱۰۰ دلار افزایش داده اند.

از طرف دیگر در بازار جهانی سرمایه گذاران انس جهانی کماکان به ترامپ و سیاست‌های او بدبین هستند و به نظر می‌رسد که ریسک‌های بزرگی را در پیش روی اقتصاد جهان می‌بینند و دست از خرید طلا نمی کشند. به همین دلیل بانک‌ها و مؤسسات مالی برتر جهان سقف انس جهانی را در پیش بینی‌ها خود تا ۳۱۰۰ دلار افزایش داده اند.

تحلیل تکنیکال طلا در بازار جهانی

از نظر تکنیکال نیز طلا در تایم فریم ۴ ساعته زیر محدوده مقاومتی مشخص شده حوالی ۳,۰۰۰ دلار نوسان می‌کند و در اندیکاتور RSI واگرایی می‌سازد. وجود واگرایی در اندیکاتور دلیل محکمی بر اصلاح قیمتی نیست، ولی محدوده ۳,۰۰۰ دلار را محدوده پر پتانسیل اصلاحی است، هرچند از لحاظ قیمتی همچنان در روند صعودی قرار داریم.

به طور کلی، نوسانات و التهابات بازار ارز و طلا نشان از شرایط نامطلوب اقتصادی و بی‌ثباتی در سیاست‌های مالی دارد. این وضعیت علاوه بر ایجاد نگرانی در میان مردم و فعالان اقتصادی، تأثیرات منفی بر تولید و جذب سرمایه‌گذاری نیز داشته است. برای کاهش این التهاب‌ها و بازگشت به ثبات اقتصادی، نیازمند سیاست‌های مناسب و هماهنگ از سوی دولت و سایر نهادهای مربوطه هستیم. همچنین، حمایت از بخش‌های تولیدی و صادراتی می‌تواند نقش مهمی در بهبود شرایط اقتصادی و کاهش تبعات منفی نوسانات بازار ارز و طلا داشته باشد.

منافع دولت در بازار ارز و طلا

گفته شده این پیش فروش از طریق مرکز مبادله ایران به منظور مدیریت بهتر عرضه و تقاضای سکه، کنترل نوسانات بازار و افزایش دسترسی مردم به سکه بهار آزادی است. دولت ممکن است این پیش فروش‌ها را به عنوان یک ابزار برای تنظیم بازار طلا و جلوگیری از سفته‌بازی در این بخش استفاده کند. اما به نظر می‌رسد خود دولت هم وارد بازار نوسانگیری طلا شده‌است‌.

هرچند گفته شده با تعیین محدودیت‌هایی برای خرید (مثل تعداد مشخصی سکه برای هر فرد)، از خریدهای انبوه توسط افراد خاص یا دلالان جلوگیری می‌شود تا تا از افزایش ناگهانی قیمت‌ها جلوگیری شود. اما این اقدام هیچ اثر مثبتی در بازار طلا نداشته است‌. بنابراین مشخص است که منافع دولت در بازار ارز و طلا جبران کسری بودجه است.