با پیش‌بینی رسیدن جمعیت سالمندان ایران به ۳۱ درصد تا سال ۱۴۳۰، کشور در آستانه یک تحول جمعیتی قرار دارد که زیرساخت‌های شهری، نظام سلامت و ساختار خانواده برای آن آماده نیستند. از هزینه‌های نجومی مراقبت گرفته تا کمبود متخصصان سالمندی، همه چیز نشان می‌دهد که اگر امروز برای فردای سالخورده تصمیم نگیریم، بحران اجتماعی و اقتصادی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

به گزارش سرمایه فردا، ایران به‌سوی سالمندی می‌رود، اما نه با آمادگی، بلکه با غفلت. در حالی که جمعیت سالمندان کشور تا سال ۱۴۳۰ به بیش از ۳۰ درصد خواهد رسید، زیرساخت‌های شهری، نظام سلامت و حتی فرهنگ خانوادگی هنوز درگیر چالش‌های امروزند. سالمندی دیگر یک مسئله فردی نیست؛ یک بحران ملی در حال شکل‌گیری است بحرانی که اگر امروز دیده نشود، فردا با هزینه‌های سنگین‌تری بازخواهد گشت.

از شکاف نسلی با نسل «زد» تا فشار روانی و مالی بر خانواده‌های کوچک، از تعرفه‌های نجومی مراکز نگهداری تا نبود رمپ و آسانسور در خانه‌ها، همه چیز نشان می‌دهد که سالمندی در ایران، نه با کرامت، بلکه با دشواری همراه است. این گزارش، تصویری از آینده‌ای ترسیم می‌کند که اگر امروز برایش آماده نشویم، فردا را با فرسایش اجتماعی و اقتصادی پاسخ خواهیم داد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور، گفته است براساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۴۳۰ حدود ۳۱ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل خواهند داد.  آماری که هم اینک حدود ۱۲ درصد است که به رقمی معادل حدود ۱۰ میلیون سالمند می رسد.

اما اینها تنها آمار نگران کننده در مورد وضعیت سالمندان کشور نیستند. همین چند روز قبل بود که سید رضا رئیس کرمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، گفت کاهش نرخ رشد جمعیت در سال گذشته برای اولین بار جمعیت زیر یک میلیون نفر را نشان داد و در برخی استان‌ها مانند گیلان رشد جمعیت منفی شده است.

از تعامل با نسل «زد» تا کمبود الزامات سالمندی

چالش های پیش روی جامعه در افزایش آمار سالمندان تنها به کاهش نیروی جوان و نیروی کار محدود نمی شود بلکه شاید مهمتر از آن، معضل مهم افق آینده ادامه این روند، موضوع نگهداری و آماده کردن محیط شهرها و خانه ها برای زندگی سالمندان است. به اعتقاد کارشناسان، یکی از چالش های موجود این است که در حوزه تخصصی سالمندی تعداد متخصصان محدود است و نظام سلامت آمادگی پذیرش حجم بالای سالمندان را ندارد. از سویی حمل‌ونقل و زیرساخت‌های شهری نیزدر شرایط فعلی کشور برای پاسخگویی به نیازهای خاص جمعیت سالمند مناسب‌سازی نشده است. به گفته امان الله قرائی مقدم، جامعه شناس، تفاوت فاحش نسلی سالمندان با نسل سرکش «زد» در کنار بالا بودن هزینه های سنگین زندگی نیز این اجازه را به خانواده ها نمی دهد تا در آپارتمان های اجاره ای کوچک خود، از سالمندانشان نگهداری کنند و یا از پس از هزینه های درمانی و گرفتن پرستار و تامین نیازهای خاص آنها برآیند.

روی دیگر این سکه، وضعیت کانون خانوادگی خانوده هایی است که سالمندی دارند. به گفته علیرضا نمازی، مدیر گروه طب سالمندان دانشگاه علوم پزشکی تهران، ؛ وقتی هر خانواده تنها یک یا دو فرزند دارد، فشار بر والدین میانسال دو برابر می‌شود؛ باید به والدین سالمند خود برسند و همزمان به فرزندان جوان رسیدگی کنند که این فشارها هم مالی است و هم زمانی و روانی.

هزینه‌های نجومی مراکز نگهداری برای «حداقل بگیرها»

مراکز خصوصی نگهداری از سالمندان، که این روزها بخش بزرگی از نیاز جامعه را پوشش می‌دهند، تعرفه‌هایی طبقه‌بندی شده دارند. خدمات پایه شامل مراقبت روزانه، تغذیه و فعالیت‌های اجتماعی محدود، ماهیانه حدود ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان هزینه دارد. خدمات متوسط، که دربرگیرنده مراقبت‌های ویژه، فیزیوتراپی، کاردرمانی، تغذیه بهتر و فعالیت‌های اجتماعی گسترده‌تر است، بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون تومان برآورد می‌شود. در نهایت خدمات لوکس این مراکز، شامل اتاق‌های خصوصی، خدمات پزشکی و پرستاری ۲۴ساعته و حتی تورهای تفریحی و گردشگری، از ۲۵ میلیون تا ۷۵ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده است.

در کنار خانه های سالمندان هزینه حضور ۲۴ساعته یک پرستار  (با یک روز تعطیلی در هفته) بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان یا بیشتر است.

این ارقام در حالی این روزها در جامعه رد و بدل می شود که به هیچ عنوان نمی توان آنها را با حقوق قشر بازنشسته –  به عنوان حداقل بگیرها – و یا فشارهایی که کمر خانواده های دارای سالمند را خم کرده، تطابق و هماهنگی ندارد.

لزوم آماده بودن کشور برای کشوری سالخورده

در چنین شرایطی شاید به طور خلاصه بهترین راهکار همان باشد که قرائی مقدم می گوید. وی معقتد است که دولت باید هر چه سریعتر فکری برای آینده نگران کننده سالمندان جامعه کند. از احداث مراکز نگهداری سالمندان جدید گرفته تا حمایت از خانواده های کم بضاعت برای نگهداری از والدین سالخورده خود.

در عین حال به گفته این جامعه شناس، در عین حال باید پیاده‌روهای مناسب، ساختمان‌ها، رمپ‌ها، آسانسورها، نور مناسب و امکانات کمکی برای حرکت سالمندان نیز جدی گرفته شود تا از آسیب و سقوط آنها جلوگیری شود. این مسائل در خانه، ادارات و فضاهای عمومی اهمیت فراوان دارد.