پنجشنبه ۶ آذر ۱۴۰۴
نگهداری از حیوانات خانگی در ایران دیگر فقط یک علاقه شخصی نیست؛ حالا به سبک زندگی شهری و یک بازار پررونق تبدیل شده است. از خرید سگ و گربه‌های خاص تا خدمات دامپزشکی، آرایش، خوراک و حتی بیمه، این صنعت نوظهور میلیون‌ها تومان گردش مالی ماهانه دارد و سهم قابل توجهی از درآمد خانوار را به خود اختصاص داده است.
به گزارش سرمایه فردا، در روزگاری که تنهایی به یکی از دغدغه‌های پنهان زندگی مدرن تبدیل شده، حیوانات خانگی به همراهانی بی‌قضاوت و همیشه وفادار بدل شده‌اند. این نیاز عاطفی، حالا در ایران نیز به یک جریان اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است. دیگر نگهداری از سگ و گربه فقط مختص طبقه مرفه نیست؛ در شهرهای کوچک هم خانواده‌هایی هستند که برای فرزندانشان توله‌سگ می‌خرند یا گربه‌ای را به خانه می‌آورند تا گرمایی تازه به زندگی‌شان ببخشند.
اما پشت این رابطه عاطفی، بازاری در حال رشد است؛ بازاری که از خرید حیوانات خاص تا خوراک‌های لوکس، خدمات دامپزشکی، آرایشگاه‌های تخصصی، وسایل جانبی و حتی هتل‌های حیوانات را در بر می‌گیرد. در این میان، بیمه حیوانات نیز به‌عنوان یکی از تازه‌ترین خدمات، نشان می‌دهد که حیوان خانگی دیگر فقط یک موجود زنده نیست، بلکه به دارایی عاطفی و اقتصادی خانواده‌ها تبدیل شده است. این گزارش نگاهی دارد به ابعاد پنهان و آشکار این اقتصاد نوظهور در دل زندگی شهری ایرانی.
در چند سال اخیر، علاقه به داشتن حیوان خانگی در سراسر دنیا رشد خیره‌کننده‌ای داشته است. آمارها نشان می‌دهد بین ۲۰ تا ۲۸ درصد از جمعیت کشورهای توسعه‌یافته مثل آمریکا، کانادا، استرالیا، فرانسه و انگلیس گفته‌اند که در زندگی روزمره احساس تنهایی می‌کنند. نتیجه؟ افزایش تقاضا برای داشتن یک همراه بی‌قضاوت و همیشه وفادار.
در ایران هم طی یک دهه گذشته، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، نگهداری از حیوان خانگی به یک پدیده اجتماعی تبدیل شده است. هرچند آمار رسمی وجود ندارد، اما برآوردهای غیررسمی از وجود حدود ۶ تا ۸ میلیون حیوان خانگی در کشور خبر می‌دهند. یعنی تقریبا از هر ۱۰ ایرانی، یک نفر حیوان خانگی دارد. محبوب‌ترین‌شان هم طبق معمول سگ‌ها و گربه‌ها هستند.
در جهان، این پدیده آن‌قدر گسترده شده که از «اقتصاد نگهداری از حیوان خانگی» حرف می‌زنند؛ صنعتی چندصد میلیارد دلاری شامل خریدوفروش حیوان، خوراک، لوازم مراقبتی، پوشاک، خدمات دامپزشکی و حتی بیمه سلامت حیوانات! در ایران هم حالا ردپای این اقتصاد به‌وضوح دیده می‌شود. پت‌شاپ‌ها و کلینیک‌های دامپزشکی در هر محله سر برآورده‌اند و شبکه‌ای غیررسمی از خریدوفروش حیوان در فضای مجازی فعال است.
در بازار حیوانات خانگی، معیارهای قیمت‌گذاری معمولاً شامل نژاد، سن، سلامت، ظاهر و کاربرد حیوان (نگهبان یا خانگی) است. اما در کنار خریدوفروش‌های معمول، گاهی آگهی‌هایی منتشر می‌شود که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. مثلا در یکی از آگهی‌های اخیر برای سگی از نژاد غول‌پیکر «سرابی»، رقم ۳۰۰ میلیون تومان درج شده بود! برخی گربه‌های خاص و پرنده‌های زینتی هم با قیمت‌هایی از ۳۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان معامله می‌شوند.
در میان نژادهای رایج، سگ پامرانین – با آن پوزه روباهی و موهای پف‌دار – بین ۱۵ تا ۱۱۰ میلیون تومان قیمت دارد. سگ سیبرین هاسکی بین ۵ تا ۳۰ میلیون تومان و پودل عروسکی بین ۲۵ تا ۶۰ میلیون تومان خریدوفروش می‌شود. ژرمن شپرد، محبوب قدیمی نگهبان‌ها، بین ۱۵ تا ۸۰ میلیون تومان قیمت دارد.
در میان گربه‌ها هم گربه پرشین از ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان، اسکاتیش فولد از ۴ تا ۱۲ میلیون تومان، چین‌چلا از ۳ تا ۹ میلیون تومان و رگ‌دال از ۲ تا ۶ میلیون تومان قیمت دارد.
اما خرید حیوان تازه آغاز ماجراست. خوراک حیوانات خانگی حالا خودش تبدیل به بازار جداگانه‌ای شده است. در پت‌شاپ‌های تهران، قیمت بسته‌های غذای برند «ونپی» برای سگ‌ها سر به فلک می‌کشد؛ بسته ۴ عددی پوچ مخلوط ۴۴۰ هزار تومان، بسته ۱۰ عددی مرغ و سبزیجات ۱ میلیون و ۶۳۰ هزار تومان و کنسروهای برند رویال کنین مخصوص سگ‌های عقیم‌شده هر عدد ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارند.
برای گربه‌ها هم وضع چندان بهتر نیست: غذای خشک بچه گربه مفید ۲ کیلویی ۵۳۵ هزار تومان، غذای خشک گربه بالغ ۵۳۰ هزار تومان و کنسروهای برند یو.اس.پت بین ۹۰ تا ۱۴۳ هزار تومان هستند.
در کنار خوراک، خدمات دامپزشکی بخش پرهزینه دیگری از این ماجراست. ویزیت معمولی سگ یا گربه در کلینیک‌ها حدود ۵۲۰ هزار تومان است و اگر پای متخصص وسط باشد، هزینه به ۶۵۰ هزار تومان می‌رسد. دامپزشک سیار که برای معاینه به منزل می‌آید، تا ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان می‌گیرد.
واکسن هاری حدود ۵۵۰ هزار تومان، ضدانگل تزریقی ۳۲۵ هزار تومان، شناسنامه حیوان ۶۵۰ هزار تومان و گواهی سلامت با معاینه ۷۸۰ هزار تومان هزینه دارد. این یعنی فقط برای خدمات پایه‌ی درمانی، ماهیانه باید نزدیک به یک تا دو میلیون تومان کنار گذاشت.
شاید برای بسیاری عجیب باشد، اما سالن‌های آرایش حیوانات خانگی در ایران به‌شدت پرطرفدار شده‌اند. خدماتی مثل اصلاح ناخن ۳۹۰ هزار تومان، شست‌وشوی گربه ۳۷۰ هزار تومان، آرایش با قیچی ۶۰۰ هزار تومان، برس‌کشی و باز کردن گره مو ۱۷۰ هزار تومان و نظافت دهان ۱۲۰ هزار تومان هزینه دارد.
اصلاح کامل موهای حیوان در بعضی کلینیک‌ها تا ۲ میلیون تومان هم می‌رسد. در واقع، هزینه آراستن سگ یا گربه می‌تواند به‌اندازه یک سالن زیبایی انسانی تمام‌عیار باشد!
برای نگهداری حیوان خانگی در خانه باید به فکر وسایل لازم هم بود: کیف حمل حیوانات بزرگ ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، ظرف دوقلو آب و غذا ۴۰۰ تا ۴۲۰ هزار تومان، ظرف خاک گربه همراه کیسه خاک ۴۰۰ هزار تومان و کوله‌پشتی مخصوص سگ و گربه بین ۱ تا ۳ میلیون تومان قیمت دارد.
اگر خانه کوچک باشد و قرار باشد حیوان را به پیاده‌روی ببرید، احتمالاً به بند، قلاده، لباس مخصوص، کفش یا حتی عینک سگ نیاز خواهید داشت و هرکدام از این‌ها هم داستان قیمتی جداگانه‌ای دارند.
اگر همه‌ی این هزینه‌ها را کنار هم بگذاریم، رقم نهایی تکان‌دهنده است. نگهداری از یک حیوان خانگی معمولی (مثلاً گربه یا سگ کوچک) با احتساب غذا، خدمات دامپزشکی و لوازم ضروری، ماهانه بین ۲ تا ۷ میلیون تومان خرج دارد.
این یعنی اگر خانواده‌ای با درآمد ۲۵ میلیون تومان در ماه زندگی می‌کند، دست‌کم ۲۰ تا ۳۰ درصد درآمدش باید صرف حیوان خانگی شود! برای حیوانات خاص‌تر یا نژادهای گران‌تر، این رقم به‌مراتب بالاتر است.
برای کسانی که سفر زیاد دارند، مراکز نگهداری حیوانات خانگی راه‌حل جایگزین شده‌اند. «هتل حیوانات» حالا در تهران و چند شهر بزرگ دیگر فعالیت دارند و هر شب اقامت حیوان بین ۲۰۰ هزار تا یک میلیون تومان هزینه دارد.
برخی از این مراکز حتی امکانات ویژه‌ای مثل استخر کوچک، بازی گروهی، اتاق اختصاصی و دوربین آنلاین دارند تا صاحب حیوان بتواند از راه دور او را ببیند.
در نهایت، نگهداری از حیوان خانگی در ایران دیگر تفریح ساده‌ای نیست بلکه تصمیمی اقتصادی است. در روزگاری که بسیاری از خانواده‌ها برای هزینه‌های ضروری تحت فشار هستند، گروهی حاضرند بخش قابل توجهی از درآمدشان را صرف رفاه و آرامش حیوان محبوب‌شان کنند.
در مقابل، عده‌ای این روند را نشانه شکاف طبقاتی می‌دانند؛ وقتی یک خانواده برای خوراک ماهانه مشکل دارد، خانواده‌ای دیگر برای گربه‌اش پوچ خارجی و خدمات آرایش رزرو می‌کند.
اما واقعیت این است که پشت این تب حیوان‌دوستی، نوعی نیاز عاطفی پنهان هم وجود دارد؛ میل انسان مدرن به داشتن دوستی بی‌قضاوت، ساکت و همیشه حاضر. شاید همین است که حتی گرانی، تورم و هزینه‌های سنگین هم هنوز نتوانسته مانع این رابطه شود. رابطه‌ای که حالا بخشی از زندگی شهری و اقتصاد خانوار ایرانی شده است.
نگهداری حیوانات در ایران به پدیده‌ای فرهنگی بدل شده است. پدیده‌ای که هم نشانه تنهایی است و هم مولد یک اقتصاد جدید با هزاران شغل کوچک و هزینه‌های بزرگ تبدیل شده است
به رغم بحران اقتصادی، میلیون‌ها ایرانی بخشی از درآمد خود را صرف نگهداری از حیوانات می‌کنند. بازاری که از پت‌سیتر و مربی تا بیمه و آرایشگاه حیوان را در بر گرفته است.
در سال‌های اخیر، داشتن حیوان خانگی در ایران از یک علاقه شخصی به یک سبک زندگی شهری تبدیل شده است. دیگر فقط طبقه مرفه شمال شهر نیست که سگ‌های مینیاتوری یا گربه‌های پرشین نگه می‌دارد؛ حالا در شهرهای کوچک هم می‌توان خانواده‌هایی را دید که برای بچه‌هاشان توله‌سگی می‌خرند یا برای دلخوشیِ روزهای تنهایی، گربه‌ای به خانه می‌آورند. اما آن‌چه کمتر دیده می‌شود، رشد آرام و بی‌سروصدای بازار جانبی حیوانات خانگی است؛ بازاری که از آموزش تا بیمه حیوان را دربر می‌گیرد و حالا میلیون‌ها تومان در ماه گردش مالی دارد.
یکی از تازه‌ترین پدیده‌های این سال‌ها، بیمه حیوانات خانگی است. چند شرکت بیمه خصوصی، در قالب طرح‌های خاص، خدماتی چون پرداخت خسارت در صورت بیماری یا مرگ حیوان را ارائه می‌کنند. در برخی طرح‌ها، سقف تعهدات تا ۲۰ میلیون تومان است و حق بیمه سالانه حدود ۲ تا ۵ میلیون تومان محاسبه می‌شود. البته هنوز این طرح‌ها بیشتر در تهران و چند کلان‌شهر دیگر در دسترس‌اند، ولی نشان از شکل‌گیری یک نگاه جدید دارد؛ نگاهی که حیوان خانگی را نه فقط به عنوان موجودی زنده، بلکه به عنوان «دارایی عاطفی و اقتصادی» می‌بیند.
با گسترش نگهداری حیوانات، شغل‌هایی به وجود آمده که چند سال پیش حتی نامی از آن‌ها نبود. آرایشگر حیوانات (Pet Groomer)، رفتاردرمانگر حیوانات (Animal Behaviorist)، مربی توله‌سگ‌ها، پت‌سیتر یا نگهبان حیوان در خانه صاحبش، و حتی عکاس حیوانات حالا مشتری‌های ثابت دارند.
برخی از این افراد در شبکه‌های اجتماعی ده‌ها هزار دنبال‌کننده دارند و ویدیوهای آموزش مراقبت یا اصلاح حیوانات را منتشر می‌کنند. در پلتفرم‌های کاریابی نیز آگهی‌های متعددی برای «پرستار گربه در منزل» یا «مربی سگ با تجربه» به چشم می‌خورد، با دستمزدهایی بین ۳۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان در هر ساعت.
در کنار هزینه‌های مالی، نگهداری حیوان خانگی گاهی بار روانی سنگینی هم دارد. گزارش روان‌درمانگران نشان می‌دهد که بسیاری از صاحبان حیوانات، به‌ویژه افراد تنها، پس از مرگ یا بیماری حیوان‌شان دچار نوعی سوگ مشابه از دست دادن عضو خانواده می‌شوند. از همین رو برخی کلینیک‌های روان‌درمانی در تهران، جلسات مشاوره ویژه «داغ حیوان خانگی» برگزار می‌کنند. این مسئله در عین حال نشان‌دهنده‌ی عمق پیوند عاطفی میان انسان و حیوان است؛ پیوندی که در زندگی شهریِ پر استرس امروز، گاهی جای روابط انسانی را پر می‌کند.
در کنار بازار رسمی، بازار غیرقانونی خرید و فروش حیوانات خاص نیز وجود دارد. در شبکه‌های اجتماعی یا کانال‌های تلگرامی، حیواناتی چون میمون، راکون، روباه فنک و انواع پرندگان کمیاب معامله می‌شوند. این بازار خاکستری، علاوه بر خطرات زیست‌محیطی، هزینه‌های سنگینی برای نگهداری این گونه‌ها به همراه دارد. واردکنندگان غیرمجاز، حیوانات را بدون مجوز دامپزشکی وارد کشور می‌کنند و در بسیاری موارد، حیوان‌ها پس از مدتی تلف می‌شوند. با این حال، میل به متفاوت بودن و نمایش در فضای مجازی، همچنان این تجارت را زنده نگه داشته است.
افزایش هزینه‌های نگهداری باعث شده برخی صاحبان حیوانات در ماه‌های اخیر به فروش یا واگذاری حیوان‌شان فکر کنند. شبکه‌هایی در اینستاگرام و تلگرام برای «واگذاری حیوان به خانواده جدید» شکل گرفته‌اند. برخی از این موارد از سر دلسوزی است، اما در عمل به نوعی بازار ثانویه تبدیل شده‌اند که در آن حیوانات دست‌به‌دست می‌شوند.
در عین حال، عده‌ای دیگر برای کاهش هزینه‌ها به ساخت غذای خانگی برای حیوانات روی آورده‌اند؛ ترکیبی از مرغ، برنج و سبزیجات که جایگزین غذای خشک آماده می‌شود. با وجود این صرفه‌جویی‌ها، هزینه‌های دامپزشکی و واکسن همچنان فشار زیادی بر بودجه خانوار دارد. البته در مقابل خانواده های هستند که هزینه های بیش از یک خانواده را خرج حیواناتشان می کنند.
تجارت در دنیای حیوانات خانگی هر روز ابعاد جدیدتری پیدا می‌کند. شاید اگر ۳۰ هزار سال پیش اولین دستکاری ژنتیکی در سگ‌ها رخ نمی‌داد امروز شاهد این نبودیم که رفتار چوپان‌ها با سگ‌های گله، سنگ بنای تجارت پرسود جراحی زیبایی در سگ‌های خانگی شود. گفته می‌شود در دعوای میان سگ گله با گرگ‌ها، دو عضو درگیر، گوش و دم هستند که با قیچی باغبانی بدون استفاده از ابزار بی‌هوشی توسط چوپان‌ها بریده می‌شوند تا سگ‌ها را به پیروز نبردها تبدیل کند. همین رفتار تبدیل به سنگ بنای ایجاد تغییر در ظاهر سگ‌ها می‌شود و حالا جراحی زیبایی جایگاه خاصی در میان دارندگان حیوانات خانگی دارد. در شرایطی که بخشی از گروه‌های طرفدار حقوق حیوانات نگهداری پت را هم اقدامی غیراخلاقی تلقی می‌کنند آیا جراحی زیبایی اقدامی اخلاقی است؟
ایجاد تغییر در گوش یا دم حیوانات خانگی که این روزها با عنوان جراحی زیبایی مطرح می‌شود، یکی از کارهای غیراخلاقی افرادی است که مایلند یک حیوان در کنار خود داشته باشند. تغییر در ظاهر حیوان از مسیر جراحی از منظر اخلاقی پسندیده نیست اما درباره مرزهای این اقدام غیر اخلاقی اختلاف نظر وجود دارد. برخی دامپزشکان تغییر در دم برای حفظ سلامت حیوان را در گروه جراحی زیبایی قرار نمی‌دهند
عبدالرضا باقری فعال محیط زیست درباره نگهداری از حیوانات در منزل رجوع به واقعیات را ضروری می‌داند زیرا با وجود یک و نیم میلیارد سگ و گربه در جهان دیگر نمی‌توان کاری کرد و مجبوریم این حیوانات را نگه داریم چون امکان دور ریختنشان نیست اما او جراحی زیبایی را عملی غیر اخلاقی می‌داند.
باقری درباره انواع دخالت‌های صاحبان سگ در چهره حیوان می‌گوید: بریدن گوش یکی از اشکال جراحی زیبایی است. به‌خصوص در نژاد ژرمن شپرد گوش حیوان را بریده و داخل آن فنر می‌گذارند تا گوش صاف بایستد. این موضوع حیوان را اذیت می‌کند زیرا نمی‌تواند احساساتش را در حالت‌های خاص بروز دهد. عموما سگ‌ها با گوش و دم واکنش نشان می‌دهند و وقتی احساس خطر می‌کنند، گوش‌هایشان را می‌خوابانند. با جراحی، این قابلیت‌ها در حیوان از دست می‌رود.
به گفته او، حذف تارهای صوتی یکی دیگر از جراحی‌هایی است که به شدت در سطح جهان با آن مقابله شده است. این جراحی ابتدا در میان سگ‌های آزمایشگاهی رایج بوده بعد صاحبان سگ‌های خانگی هم برای اینکه صدای سگ‌هایشان آزار دهنده نباشد، تارهای صوتی حیوان را قطع می‌کنند.
باقری جراحی‌های زیبایی حیوانات خانگی را غیرقانونی می‌داند اما بر این باور است که گران بودن این نوع جراحی‌ها و گردش مالی بالای آن باعث می‌شود که چنین تجارتی جریان داشته باشد و منشا تمایل صاحبان حیوانات به انجام این جراحی‌ها را هم جشنواره‌های زیبایی آن سوی مرزها معرفی می‌کند.
باقری کوتاه کردن دم و گوش حیوانات را در گروه جراحی‌های زیبایی دسته‌بندی می‌کند اما پیام محبی با استفاده از عبارت جراحی زیبایی برای حیوانات مخالف است و دخالت در شکل گوش را غیر اخلاقی می‌داند اما درباره کوتاه کردن دم، نظر دیگری دارد.
به گفته او، دخالت در شکل دم جراحی زیبایی نیست. برخی نژادها با دمشان یا به خودشان و یا محیط آسیب می‌زنند. برخی دم‌ها وقتی کوتاه می‌شود، حیوان سالم‌تر می‌ماند. زیرا وقتی حیوان را در خانه نگه می‌دارند، دمش را به اطراف می‌زند و دم زخم شده و می‌شکند.
محبی که در بیمارستانش هیچ دخالتی در ظاهر حیوانات انجام نداده، دستکاری در لب و چشم حیوانات خانگی را کلا رد می‌کند زیرا معتقد است که برخی نژادهای سگ از زشتی جذاب می‌شوند.
این دامپزشک جراحی حنجره را ظلم در حق حیوان می‌داند زیرا حیوان با هدف جلوگیری از شکایت همسایه لال می‌شود، در حالی که می‌توان با تربیت این معضل را رفع کرد و در صورت حل نشدن مشکل، باید حیوان به مکان دیگری منتقل شود تا صدایش کسی را اذیت نکند اما صاحبان سگ‌ها حیوان را لال می‌کنند که نوعی خودخواهی است و حیوانی که لال شده چون این موضوع را درک نمی‌کند، دائما در حال تولید صدایی شبیه سرفه از خود است و عصبی می‌شود.
البته او تاکید دارد که یک دهه قبل بیشتر از امروز می‌دیده که کسی صدای حیوانش را با بریدن تارهای صوتی خفه کند.
محبی از این نظر جراحی زیبایی حیوانات را غیر اخلاقی می‌داند که حیوان در تصمیم‌سازی برای درد کشیدن و زیبا به نظر رسیدن، حق انتخاب ندارد. البته او معتقد است که حتی اگر برای یک انسان پدر یا همسرش تصمیم بگیرد که بینی‌اش را عمل کند هم اقدامی غیر اخلاقی رخ داده است.
جراحی زیبایی حیوانات خانگی اقدام غیر اخلاقی رو به توسعه‌ای است که به دلیل نبود مرجع رسمی برای رسیدگی به حقوق حیوانات، در رابطه با کنترل این پدیده نمی‌توان چندان امیدوار بود.
در محله‌های شهری، حضور حیوانات خانگی چهره‌ی زندگی را تغییر داده است. پارک‌هایی که حالا محل تجمع صاحبان سگ‌هاست، مجتمع‌هایی که تابلو «ورود حیوانات ممنوع» نصب کرده‌اند، یا حتی کشمکش‌های همسایگی بر سر سر و صدا و بهداشت، همگی بخشی از واقعیت اجتماعی امروز ایران‌اند. نگهداری حیوان خانگی دیگر یک تصمیم فردی نیست. نوعی انتخاب سبک زندگی است که پیامدهای جمعی دارد.
افزایش هزینه‌های نگهداری حیوانات خانگی، صرفاً یک مشکل اقتصادی نیست؛ نشانه‌ای است از تحول فرهنگی و اجتماعی در سبک زندگی ایرانی‌ها. از بیمه و پت‌سیتر گرفته تا مشاوره روانی و بازار سیاه حیوانات خاص، دنیایی شکل گرفته که نه در قوانین دیده می‌شود و نه در آمار رسمی. اما در دل خانه‌های ایرانی، این موجودات کوچک بخشی از عواطف، هزینه‌ها و حتی اقتصاد خانوار شده‌اند اقتصادی تازه که هنوز هیچ وزارتخانه‌ای آن را به رسمیت نشناخته است.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا