در حالی که پیش از این دبیر شورای عالی مناطق آزاد اعلام کرده بود که منطقه آزاد انزلی به هابی برای توسعه تجارت با روسیه و کشورهای حوزه اوراسیا خواهد بود. اما در شرایط کنونی

در حالی که پیش از این دبیر شورای عالی مناطق آزاد اعلام کرده بود که منطقه آزاد انزلی به هابی برای توسعه تجارت با روسیه و کشورهای حوزه اوراسیا خواهد بود. اما در شرایط کنونی آمارها حکایت از این دارد که بندر این منطقه به هابی برای واردات کالا تبدیل شده است.

در واقع برپایه عملکرد بندری منطقه آزاد انزلی در ۹ ماهه ۱۴۰۲ نشان می دهد که ۱۴۱ کشتی به این بندر وارد و ۴۷۸ هزار و ۳۰۸ تن محصول تخلیه کردند. همچنین ۳۹ کشتی به بنادر منطقه آزاد انزلی وارد شده که در مجموع ۵۶ هزار و ۹۹۵ تن کالا بارگیری کرده اند. هرچند در این گزارش اشاره شده که میزان بارگیری کالا از بندر انزلی رشدی ۳۱ درصدی و تخلیه کالا از بندر انزلی رشدی ۲۸ درصدی داشته است. اما با توجه به تراز منفی ۴۲۱ هزار تن کالا در ۹ ماهه سال ۱۴۰۲ وجود داشته نتیجه این است که عملا وعده توسعه صنعتی منطقه آزاد انزلی محقق نشده و صادرات از این منطقه محدود به کالاهای کشاورزی و غذایی بوده است.

از طرف دیگر تعداد ۳۹ کشتی در ایران ۵۶ هزار تن صادرات داشته اند که نشان می دهد ک هر کشتی کمتر از ۱۵۰۰ تن کالا بارگیری کرده است. در مقابل ۱۴۱ کشور به بندر انزلی وارد شده و ۴۷۰ هزار تن بار تخلیه کرده اند و این یعنی به طور میانگین هر کشتی وارد شده به بندر انزلی بیش از ۳ هزار تن بار داشته اند.

آمار کالای سفارش صادرات ایران از بندر انزلی

این اعداد گویای این است که آمار کالای سفارش صادرات ایران از بندر انزلی بسیار جزئی بوده یا مقصد بازار کوچکی بودن که از شناورها کوچک برای حمل بار استفاده شده است. 

باید توجه داشت که در حال حاضر عمده صادرات ایران به منطقه اوراسیا شامل پسته، محصولات شیمیایی، فولادی و صنایع غذایی است. از این رو حجم کم صادرات ایران از بندر انزلی نکته دیگری را نمایان می کند که از این بندر بیشتر برای صادرات صنایع غذایی و محصولات کشاورزی استفاده شده است.

در سال های اخیر که بحث فعال سازی کریدور شمال- جنوب مطرح بوده، همواره مقامات ایرانی از عدم آمادگی اسکله های روسیه برای پذیرش کشتی های قول پیکر انتقاد کرده اند.

همچنین بر عدم تمایل هندی ها برای انتقال کالا از این کریدور و استفاده از بنادر شمالی ایران برای واردات و صادرات کالا از این کشور به روسیه و بالعکس گلایه مند بوده اند. در شرایط کنونی  وضعیت واردات و صادرات از بندر منطقه انزلی نشان می دهد که نه تنها موضوع ترانزیت کالا مطرح نیست، بلکه ایران بیشتر از این بندر برای واردات کالاهایی مانند گندم استفاده می کند.

ارزیابی تراز تجاری منطقه آزاد انزلی

چرا تراز تجاری منطقه آزاد انزلی منفی است؟ در حال حاضر ارزیابی فعالیت منطقه آزاد انزلی نشان می دهد که در مقطع کنونی صادرات کالا از این منطقه و حتی صادرات مجدد آن اصلا قابل دفاع نیست. هرچند این منطقه در چند وقت اخیر تلاش کرده با تقویت گردشگری خلا ناشی از ضعف عملکرد صنعتی را بپوشاند.

با این حال در صورتی که در این منطقه سرمایه گذاری مناسب برای توسعه زیرساخت ها و تقویت سرمایه گذاری انجام نشود نمی تواند در مقابل سایر مناطق آزاد که به صورت تخصصی روی یک یا چند حوزه فعالیت می کنند حرفی برای گفت داشته باشد.

ظرفیت های منطقه آزاد انزلی

به طور قطع یکی از ظرفیت های منطقه آزاد انزلی می تواند تولید و تامین کالاهای مورد نیاز روسیه باشد که شامل مجموعه از کالاهای صنعتی از صنایع غذایی یا تجهیزات خودرو و … است. در سال های اخیر با وجود اینکه مزیت تجارت با روسیه برای ایران و به ویژه برای شهرهای شمالی کشور از جمله منطقه آزاد انزلی نمایان بوده است.

اما برنامه ریزی برای جذب سرمایه گذاری در این منطقه آزاد شکل نگرفته است. به همین دلیل تراز تجاری آنجا بسیار ضعیف است. از این رو تا زمانی که سرمایه گذاری مولد در این منطقه شکل نگیرد و در کنار آن تجارت دریایی تقویت نشود این عملکرد منفی مثبت نخواهد شد. 

بنابراین می توان نتیجه گرفت در سال های اخیر با وجود تاکید بر مزیت صادرات کالا به روسیه و منطقه اورآسیا، گزارش عملکرد ۹ ماهه بندرانزلی نشان می دهد که بیشتر وارد کننده کالا بوده که ناشی از ضعف سرمایه گذاری و بی توجهی به تجارت در منطقه آزاد انزلی بوده است.