حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی العدید قطر، نه‌تنها قدرت هدف‌گیری دقیق موشک‌های ایرانی را به نمایش گذاشت، بلکه ناکارآمدی سامانه‌های پدافندی پیشرفته آمریکا مانند پاتریوت و AN/TPY-2 را نیز آشکار کرد. با وجود هشدار قبلی ایران، ۶ موشک بالستیک با دقت بالا به اهداف حساس اصابت کردند و خساراتی چندمیلیون‌دلاری به تأسیسات نظامی آمریکا وارد شد. در حالی که دولت آمریکا تلاش کرد با انکار اولیه، از فشار سیاسی و خدشه‌دار شدن اعتبار نظامی خود بکاهد، تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های تحلیلی، روایت رسمی واشنگتن را به چالش کشیدند و نشان دادند که گنبد دفاعی آمریکا در منطقه، آسیب‌پذیرتر از همیشه است.

به گزارش سرمایه فردا،حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی العدید قطر که دوم تیرماه انجام شد و پیش‌تر حمله به پایگاه عین‌الاسد در عراق در سال ۲۰۲۰، دو نمونه بارز از توانایی‌های موشکی ایران در رویارویی با سامانه‌های پدافندی پیشرفته آمریکاست. این حمله نه‌تنها توانایی ایران در هدف قرار دادن دقیق تأسیسات نظامی حساس آمریکا در منطقه را نشان داد، بلکه ناکارآمدی سامانه‌های دفاعی ارتش ایالات متحده در رهگیری کامل موشک‌های ایرانی را نیز آشکار کرد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، بلافاصله مدعی شد که ایران پیش از حمله اطلاع داده و سامانه‌های پدافندی آمریکا تمامی ۱۲ موشک بالستیک شلیک‌شده را رهگیری کرده‌اند. او در سخنرانی خود اظهار داشت: «ایران عمداً اهداف را از دست داد و هیچ خسارتی وارد نشد. ما کاملاً آماده بودیم.» اما تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده توسط Planet Labs و تحلیل‌های آسوشیتدپرس این ادعا را رد کرد. تصاویر نشان‌دهنده تخریب یک رادوم راداری (پوشش محافظ رادار) به ارزش ۱۵ میلیون دلار، خسارات به آشیانه‌های هواپیما و بخش‌های لجستیکی پایگاه بود. پنتاگون که ابتدا سکوت کرده بود، ناچار به صدور بیانیه‌ای شد و تأیید کرد که «یک موشک به پایگاه اصابت کرده و خسارت جزئی وارد شده است.» این تناقض، دروغ بودن ادعای اولیه ترامپ را آشکار کرد و نشان داد که سامانه‌های پدافندی آمریکا در برابر موشک‌های ایرانی ناکارآمد بوده‌اند.

روز گذشته سردار خادمی، رئیس سازمان اطلاعات سپاه، در اظهاراتی، جزئیات عملیات را روشن کرد. او تاکید کرد که ایران ۱۲ موشک بالستیک با سرجنگی ۴۰۰ کیلوگرمی شلیک کرده و ۶ موشک با دقت بالا به اهداف خود در پایگاه العدید اصابت کرده‌اند.

سردار خادمی با اشاره به اطلاع‌رسانی عمدی ایران به مقامات قطری، گفت: «ما پیش از حمله به قطری‌ها اطلاع دادیم و می‌دانستیم که آنها این موضوع را به آمریکایی‌ها منتقل می‌کنند. اما حتی با این هشدار، هیچ‌کدام از سامانه‌های پدافندی پیشرفته آمریکا، از جمله رادار با برد ۵ هزار کیلومتر، نتوانستند موشک‌های ما را رهگیری کنند.»

موفقیت نسبی عملیات ایران

پیش از رییس سازمان اطلاعات شپاه، علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب اسلامی و دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، اولین مقام ایرانی بود که جزئیات حمله را فاش کرد. وی در همان روزهای نخست خبر داد که برخلاف ادعاهای ترامپ مبنی بر عدم موفقیت آمیز بودن حمله، شش موشک با موفقیت به العدید اصابت کرده‌اند.

اظهارات آن زمان لاریجانی، برخلاف روایت اولیه آمریکا، موفقیت نسبی عملیات ایران را تأیید کرد.

رادوم راداری منهدم‌شده در پایگاه العدید، بخشی از سامانه راداری AN/TPY-2 بود که برای شناسایی و رهگیری موشک‌های بالستیک در بردهای طولانی (تا ۵ هزار کیلومتر) طراحی شده است. این رادوم، با ارزش تقریبی ۱۵ میلیون دلار، پوشش محافظتی آنتن رادار بود که ضمن حفاظت از آن در برابر شرایط محیطی، انتقال امواج راداری را ممکن می‌ساخت. تخریب این رادوم نه‌تنها خسارت مالی قابل‌توجهی به آمریکا وارد کرد، بلکه عملکرد سامانه راداری را مختل نمود. سامانه AN/TPY-2 نقش حیاتی در هماهنگی سامانه‌های پدافندی مانند پاتریوت و THAAD دارد و ناتوانی آن در رهگیری موشک‌های ایرانی، شکاف‌های جدی در دفاع موشکی آمریکا را آشکار کرد. تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که اصابت دقیق موشک‌ها به رادوم، نتیجه استفاده از موشک‌های پیشرفته با هدایت نقطه‌ای، احتمالاً از نوع فاتح-۱۱۰ یا ذوالفقار، بوده است.

ناکامی سامانه‌های پدافندی آمریکا در این حمله، یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های عملیات بشارت فتح بود. پایگاه العدید مجهز به سامانه‌های پاتریوت PAC-3 و رادار AN/TPY-2 است که برای مقابله با تهدیدات موشکی طراحی شده‌اند. با این حال، خادمی با صراحت اعلام کرد که این سامانه‌ها در برابر موشک‌های ایرانی کاملاً ناکارآمد بودند.

پاسخ به اقدام نظامی آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای

همانطور که ابتدا ذکر شد، این حمله در پاسخ به اقدام نظامی آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای ایران انجام شد و دومین عملیات مستقیم ایران علیه پایگاه‌های آمریکایی پس از حمله به عین‌الاسد در سال ۲۰۲۰ بود. موفقیت ۶ موشک از ۱۴ موشک طی شلیک‌شده، با وجود هشدار قبلی، نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در فناوری موشکی ایران است. موشک‌های استفاده‌شده، با دقت بالا و کلاهک‌های سنگین، توانایی نفوذ به دفاع موشکی را داشتند.

علاوه بر این، برخی رسانه‌ها از جمله گاردین گزارش دادند آمریکا برای رهگیری ۱۴ موشک ایرانی، ۳۰ موشک پاتریوت شلیک کرده است. پایگاه تحلیلی MilitaryWatch نیز که به طور تخصصی درباره مسائل جنگی و تسلیحاتی کار می‌کند، تعداد موشک‌های پاتریوت شلیک‌شده را بالغ بر ۳۴ فروند ارزیابی می‌کند. به گزارش این رسانه، هر یک از موشک‌های رهگیر شلیک شده از پاتریوت، ۴ میلیون دلار هزینه داشته است. به عبارت ساده، ۱۴ موشک شلیک شده از سوی ایران به پایگاه العدید، ۱۳۶ میلیون دلار هزینه روی دست ارتش آمریکا گذاشته است.

به همین دلیل است که تحلیلگران نظامی معتقدند از بین رفتن گنبد ارتباطی پایگاه العدید، در حاشیه هزینه هنگفتی است که شلیک موشک‌های رهگیر پاتریوت برای آمریکا ایجاد کرده است؛ آن هم در شرایطی که طبق اذعان مقامات ارتش آمریکا، ذخایر موشک‌های پاتریوت به طور نگران‌کننده‌ای کاهش یافته است.

اما چرا دولت آمریکا خسارات را انکار می‌کند؟ سیاست انکار اولیه دولت آمریکا در هر ۲ مورد عین‌الاسد و العدید دلایل مشابهی دارد. اول اینکه اذعان به ناکارآمدی سامانه‌های پیشرفته‌ای مانند پاتریوت و تاد می‌تواند اعتبار نظامی آمریکا را در سطح جهانی خدشه‌دار کند؛ بویژه در برابر رقبایی مانند چین و روسیه. از دیگر سو، اساسا کم‌اهمیت جلوه دادن حملات ایران از فشار سیاسی داخلی و بین‌المللی بر دولت آمریکا می‌کاهد و از ایجاد تصور ضعف در برابر ایران جلوگیری می‌کند. به این موارد باید تلاش آمریکا برای جلوگیری از تشدید تنش را هم اضافه کرد. آمریکا با کم‌اهمیت نشان دادن خسارات وارد شده، از ایجاد مطالبه برای پاسخ شدیدتر به ایران که آنها را وارد یک چرخه زد و خورد با کشورمان می‌کند، جلوگیری می‌کند. همان‌طور که درباره العدید دیدیم و به فاصله چند ساعت، منجر به توقف حملات رژیم صهیونیستی شد.