سفر رئیس‌جمهور ایران به بلاروس پس از ۱۸ سال، نقطه عطفی در روابط تهران و مینسک محسوب می‌شود؛ روابطی که با اشتراک در درد تحریم و عضویت در ائتلاف‌های غیرغربی، ظرفیت‌های تازه‌ای برای همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و راهبردی فراهم کرده است. با وجود حجم پایین تجارت دوجانبه، امضای ۸ سند همکاری، لغو روادید و تأکید بر تبدیل توافق‌ها به برنامه‌های اجرایی، نشان از اراده مشترک برای عبور از تعاملات نمادین و ورود به مرحله‌ای عملیاتی دارد. اکنون ایران و بلاروس در مسیر هم‌افزایی اقتصادی و دیپلماتیک، به دنبال تثبیت جایگاه خود در نظم نوین جهانی هستند.

به گزارش سرمایه فردا، سمندی که از آبان ۱۳۸۵ در بلاروس مونتاژ می‌شود و باخت تلخ به بلاروس در یک چهارم نهایی رقابت‌های جام جهانی فوتبال ساحلی ۲۰۲۵. چیز بیشتری از این کشور اروپایی با کمتر از ده میلیون نفر جمعیت نمی‌دانیم. تبادل تجاری ایران و بلاروس در شش ماهه اول سال ۲۰۲۵ به ۱۴۰ میلیون دلار رسیده که رقم بسیار پایینی در یک تبادل تجاری محسوب می‌شود. بلاروس یا روسیه سفید از سال ۱۹۹۲ از اتحادیه جماهیر شوروی مستقل شده و از همان روزهای اول رابطه دیپلماتیک با ایران برقرار کرده. رفت و آمدهای سیاسیون در ۳۳ سال عمر حکومت بلاروس در بالاترین سطح به موازات پیش رفته. تا اسفندماه ۱۴۰۱ که رئیس‌جمهور بلاروس به دعوت رسمی شهید سید ابراهیم رئیسی از ایران بازدید کرد و به دیدار رهبر معظم انقلاب نیز رفت. در نظر رهبر انقلاب، دو طرف ایران و روس، روحیه و اراده تعمیق روابط را دارند و بالاترین اشتراکی که این دو کشور را کنار هم نگه می‌دارد، این است که هر دو مورد تحریم قلدرمآبانه آمریکا قرار گرفته‌اند. حالا یک سال پس از آغاز دولت چهاردهم و پس از ۱۸ سال، بالاترین مقام اجرایی ایران یعنی رئیس‌جمهور به بلاروس سفر کرده. سفری در خور توجه به دلایل گوناگون. صرف نظر از امضای سندهای همکاری میان تهران و مینسک، برای ایران گشودن صفحات جدید دیپلماسی برای تحصیل منافع سیاسی و مزایای اقتصادی در جهان پرسرعت امروز که در پی تغییرات پویاست، اهمیت نمادین دارد.

پویایی دیپلماتیک و تحرکات فزاینده برای به هم زدن دوگانه تحریم/مذاکره با غرب، برای ایران راه‌های جایگزینی فراهم خواهد ساخت. ضمن آنکه عضویت هر دو کشور در سازمان‌ها و ائتلاف‌های غیر غربی مانند بریکس و شانگهای، برای این ارتباطات، تضمین‌های محکم‌تری می‌سازد. هر بستر و بازاری که محصولات و تولیدات ایرانی را خریداری کند و به ویژه برای ایران در مناطقی مانند اوراسیا رد پا باز کند، حتماً تضمین‌بخش مزایای اقتصادی قابل اتکاء برای ایران خواهد بود. چرا که بلاروس نیز از تیغ تحریم غرب در امان نبوده و مبتنی بر راه‌های گریز و سازوکارهای تولید صنعتی قادر خواهد بود نقشی فراتر از یک بازیگر معمولی در اروپا بازی کند. فراتر از ارتباطات و تعاملات معمول تجاری، توجه به این نکته مهم است که اقتصاد ایران و بلاروس مکمل یکدیگرند. ایران تولیدکننده محصولات کشاورزی و مواد خام است و بلاروس در زمینه تولید تجهیزات کشاورزی و ماشین‌آلات صنعتی دست بالایی را داراست. روی‌هم‌رفته باید گفت درد مشترک، همراهی و همکاری بالاتری را ایجاد خواهد کرد. با این حال، ناشناخته بودن اقتصاد دو کشور برای طرفین، دولتی بودن اقتصاد دو کشور و به ویژه نبود تعاملات فرهنگی، ورزشی یا دانشجویی ممکن است تحصیل منافع تقریبی را با مشکلاتی روبرو کند یا به شکلی به تأخیر بیندازد که ارتباط از یک وجه استراتژیک به شکلی معمولی و حتی ضعیف، آنچنان که در همه سه دهه گذشته دنبال شده؛ تبدیل شود.

سندهای همکاری به برنامه‌های اجرایی تضمینی تبدیل شود

به منظور مقابله با چنین رخدادی، آنچنان که رهبر انقلاب بارها و بارها تأکید کرده‌اند باید سندهای همکاری به برنامه‌های اجرایی تضمینی تبدیل شود. از جمله در همان دیدار با الکساندر لوکاشنو، رئیس جمهور بلاروس تصریح کردند: «توافق‌ها و حرف‌ها نباید در جلسات به پایان برسد بلکه باید با پیگیری ویژه و زمان‌بندی مشخص، به مرحله اجرا برسد.» همان چیزی که مسعود پزشکیان در نشست هیأت‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران و جمهوری بلاروس نیز بدان اشاره داشت: «نمایندگان ایران و بلاروس همواره در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی همکاری و رایزنی‌های نزدیکی داشته‌اند و تهران آمادگی دارد این همکاری‌ها را بیش از پیش تقویت کند. همان‌گونه که ایران با فدراسیون روسیه معاهده همکاری‌های راهبردی امضا کرده است، آمادگی داریم چنین الگویی را در چارچوب روابط دوستانه و برادرانه با بلاروس نیز دنبال نماییم.» راهکار رئیس‌جمهور برای عملیاتی شدن ۸ سند همکاری امضاء شده میان دو کشور آن است که ارتباطات مردمی نیز هم‌سطح روابط دولت‌ها گسترش یابد. در همین نشست، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه نکته قابل توجهی گفت که می‌تواند اهمیت آنچه در سفر آخر مردادماه هیئت ایرانی به مینسک را نشان دهد: « تنها در یک سال اخیر حجم تجارت دوجانبه ۱۴ درصد افزایش یافته و امکان رشد بیش‌تر آن نیز وجود دارد.

لغو روادید می‌تواند نقشی کلیدی در ارتقای همکاری‌های دو جانبه ایفا کند.» لوکاشنو در سفر به ایران در اسفندماه ۱۴۰۱ گفته بود «هدف من از سفر به ایران آشنایی نزدیک با دستاوردهای ایران است» و حالا در نخستین لحظات حضور دکتر پزشکیان در بلاروس گفته است «در سفر به ایران همیشه مهمان رهبر معظم انقلاب اسلامی بودم؛ از جنابعالی خواهش می‌کنم از جانب ما بهترین آرزو‌ها را خدمت ایشان برسانید». لوکاشنو در واکنش به حملات تجاوزکارانه اسرائیل به ایران در خردادماهی که گذشت، در نشست سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا گفته بود «حمله به تأسیسات هسته‌ای تحت کنترل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به خطرناک‌ترین شکل ممکن، مفاد حقوق بین‌الملل، از جمله معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای و کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹ را نقض می‌کند». او ۲۳ شهریور ۱۴۰۳، در دیدار با دبیر شورای عالی امنیت ملی، گفته بود جهان به سمت چندقطبی حرکت می‌کند و ایران و بلاروس با توجه به شرایطی که دارند، نیاز به مشورت‌ها و اقدامات مشترک دارند. از نظر او امنیت وقتی تضمین می‌شود که اقتصاد قدرت بگیرد. بنا براین لازم است که ایران و بلاروس، روابط اقتصادی خود را بیش از گذشته توسعه دهند. گویی همه چیز برای سرعت گرفتن سمند ایرانی در بلاروس فراهم است.

طاها سهراب‌پور