دوشنبه ۱۷ آذر ۱۴۰۴
مقامات شهرداری تهران گفته اند که برای کاهش آلودگی هوا خودرو برقی در تهران افزایش می یابد. اما چرا مردم استقبال نکردند وقتی منافعی جمعی دارد؟
به گزارش سرمایه فردا، در هفتههای اخیر ایران بارها در میان کشورهایی با بالاترین سطح آلودگی هوا قرار گرفته و تهران حتی بهعنوان آلودهترین شهر جهان معرفی شده است. این شرایط نه تنها سلامت عمومی را به شدت تهدید میکند، بلکه هزینههای سنگینی بر اقتصاد و نظام درمانی کشور تحمیل کرده است. در حالی که بسیاری از کشورها برای مقابله با بحران آلودگی هوا به سمت توسعه حملونقل پاک و استفاده گسترده از خودروهای برقی حرکت کردهاند، ایران همچنان در این حوزه عقبمانده و سهم خودروهای برقی در ناوگان حملونقل کشور بسیار ناچیز است.
در کشورهای توسعهیافته و حتی بسیاری از اقتصادهای نوظهور، خودروهای برقی بهعنوان یکی از ابزارهای اصلی کاهش آلایندهها جایگاهی ویژه یافتهاند. دولتها با ارائه مشوقهای مالیاتی، یارانه خرید، توسعه زیرساختهای شارژ و اعمال محدودیت برای خودروهای بنزینی، زمینه رشد سریع این صنعت را فراهم کردهاند. بهعنوان نمونه، در چین و اتحادیه اروپا سهم خودروهای برقی از بازار خودرو به بیش از ۲۰ درصد رسیده و در برخی شهرها ورود خودروهای بنزینی به مناطق مرکزی ممنوع شده است. در مقابل، ایران با وجود بحران آلودگی هوا هنوز نتوانسته سیاستهای مؤثر برای توسعه این فناوری را اجرا کند و تعداد خودروهای برقی در کشور به چند هزار دستگاه محدود میشود.
یکی از مهمترین دلایل عقبماندگی ایران در این حوزه، فقدان زیرساختهای شارژ و شبکه توزیع انرژی پاک است. در تهران و دیگر کلانشهرها ایستگاههای شارژ خودروهای برقی تقریباً وجود ندارند و همین امر باعث شده تقاضا برای خرید این خودروها شکل نگیرد. علاوه بر آن، هزینه بالای واردات و تولید خودروهای برقی در شرایط تحریم و محدودیتهای ارزی، مانع جدی برای توسعه بازار داخلی شده است. سیاستهای حمایتی نیز بسیار محدود بوده و برخلاف کشورهای دیگر، مشوقهای مالیاتی یا یارانهای برای مصرفکنندگان در نظر گرفته نشده است.
از سوی دیگر، تمرکز صنعت خودروسازی ایران بر تولید خودروهای بنزینی و گازسوز موجب شده سرمایهگذاری در حوزه خودروهای برقی به حاشیه رانده شود. در حالی که بسیاری از شرکتهای جهانی به سمت تولید انبوه خودروهای برقی حرکت کردهاند، خودروسازان داخلی همچنان درگیر مشکلات کیفی و کمّی تولید خودروهای سنتی هستند و عملاً از رقابت جهانی در حوزه حملونقل پاک عقب ماندهاند.
نبود خودروهای برقی در ایران پیامدهای متعددی به همراه دارد. نخست آنکه بار بیماریهای تنفسی و قلبی در نتیجه آلودگی هوا افزایش یافته و هزینههای سنگینی بر نظام سلامت تحمیل میشود. دوم، بهرهوری نیروی کار کاهش مییابد زیرا بیماریها و تعطیلیهای مکرر ناشی از شرایط اضطراری آلودگی هوا، فعالیت اقتصادی را مختل میکند. سوم، مصرف سوختهای فسیلی افزایش یافته و فشار بیشتری بر منابع انرژی کشور وارد میشود؛ روندی که نه تنها به اقتصاد ملی آسیب میزند بلکه ایران را در مسیر افزایش انتشار گازهای گلخانهای قرار میدهد.کارشناسان معتقدند ایران برای خروج از این وضعیت نیازمند یک برنامه جامع حملونقل پاک است. این برنامه باید شامل سرمایهگذاری در زیرساختهای شارژ خودروهای برقی در کلانشهرها، ارائه مشوقهای مالیاتی و یارانهای برای خرید خودروهای برقی، باشد. همچنین اعمال محدودیت برای خودروهای بنزینی در مناطق پرتراکم شهری و توسعه ناوگان حملونقل عمومی برقی شامل اتوبوسها و تاکسیها میتواند نقش مهمی در کاهش آلودگی ایفا کند.
چالش ناترازی بنزین و آلودگی هوا به دلیل مصرف بالای خودروهای داخلی باعث شده است تا موضوع استفاده از خودروهای برقی در کشور به صورت جدی دنبال شود. هرچند این مساله نیز با مشکلات زیادی مواجه است. چراکه ایستگاههای شارژ خودرو برقی به عنوان زیرساخت استفاده از خودروهای برقی به اندازه کافی ایجاد نشده است. در حال حاضر تهران حدود ۲۰ ایستگاه شارژ خودرو الکتریکی فعال دارد. این بسیار کمتر از تعداد استاندارد به نسبت پیش بینیهایی است که برای تعداد خودروهای برقی انجام شده است.
در شرایط کنونی برنامه ریزی شده که در تهران ۱۲۷ ایستگاه شارژ خودرو الکتریکی ایجاد شود، اما فعلاً این برنامه اجرایی نشده است. در حالی که شهرداری تهران قصد دارد تا پایان سال ۱۴۰۳ حدود ۵ هزار خودرو برقی به ناوگان حمل و نقل عمومی کشور اضافه کند. هرچند نباید نادیده گرفت که علاوه بر ضعف زیرساخت مربوط به ایستگاه شارژ، موضوع قیمت بالای برق نیز برای خریداران خودرو برقی یک چالش بزرگ است.
پیش از این مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق گفته بود که قیمت برق به ازای هر کیلووات ساعت ۵۰۰ تومان خواهد بود. در قیمت گذاری جدید به ۷۰۰ هزار تومان افزایش یافته است. این قیمت هم اکنون برای مصرف کنندگان گران است. چراکه یک خودرو برقی به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر ۱۳ تا ۱۵ کیلووات ساعت برق نیاز دارد.
قیمت برق برای ۱۰۰ کیلومتر حدود ۱۰ هزار ۵۰۰ تومان خواهد بود. این میزان هزینه باتری خودرو الکتریکی برابر با هزینه سوخت خودروهای بنزینی است که ۷ لیتر بنزین با قیمت ۱,۵۰۰ تومان در ۱۰۰ کیلومتر مصرف میکنند. بنابراین در مقطع کنونی هزینه خودروهای برقی با هزینه خودروهای بنزینی تفاوتی ندارد. از طرف دیگر هزینه تعمیرات در خودروهای برقی بالاست. بسیاری از مکانیکهای ایرانی هنوز با تعمیرات خودروهای برقی آشنایی پیدا نکرده اند.
مدیرعامل شرکت مهندسی و کنترل برق مپنا به عنوان تولیدکننده ایستگاه شارژ خودرو برقی در گفتگو با خبرنگار ایمنا درباره مشکل عدم فعال سازی ایستگاههای شارژ در سطح تهران گفت: در حال حاضر زیرساخت لازم برای فعال سازی ۱۲۷ ایستگاه شارژ برقی وجود دارد. به صورت تدریجی و بر مبنای افزایش تعداد خودروهای برقی در سطح شهر فعال خواهند شد. براساس توافقی که با توانیر شده میزان برق رسانی به این ایستگاهها انجام خواهد شد.
محمدحسین رفان درباره قیمت برق برای خودروهای الکتریکی گفت: در حال حاضر توافق شده که قیمت برق برای خودروهای عمومی مانند تاکسیها و اتوبوس قیمت خرید است؛ یعنی ۵۷۰ تومان. اما برای بخش خصوصی این قیمت متفاوت است. برای نمونه ایستگاه شارژ خودرو برقی که در جاده چالوس راه اندازی شرکت برق را با قیمت ۱,۴۰۰ تومان عرضه میکند. حالا ممکن است ایستگاه دیگری قیمت برق خود را تا ۲۵۰ تومان افزایش دهد. این مساله به میزان هزینهای که فرد برای ایستگاه شارژ انجام داده تعیین میشود. به طور قطع سرمایه گذار بخش خصوصی باید بتواند هزینههای خود را جبران کند تا زمینه توسعه ایستگاههای شارژ فراهم شود.
او با اشاره به اینکه مپنا توان تولید ایستگاه شارژ برق خودرو برای کل کشور را دارد، اظهار کرد: ما قرارداد ساخت ۱۴۰ ایستگاه شارژ خودرو با شهرداری تهران داریم که در فاز نخست باید ۲۰ دستگاه تحویل می دادیم، اما به دلیل نیاز شهرداری خواسته اند که یک ماهه این میزان تجهیزات ایستگاه را تحویل دهیم. با توجه به اینکه ظرفیت تولید را توسعه داده ایم از تأمین کنندگان قطعات به صورت گسترده استفاده میکنیم زمینه تولید و تحویل سریعتر این میزان ایستگاه شارژ خودرو فراهم است.
رفان با تاکید بر اینکه ۵ سالن برای ساخت ایستگاه شارژ خودرو الکتریکی ایجاد کرده ایم، گفت: ۲ سالن از مجموعه ۵ سالن شارژر خانگی برای خودروهای الکتریکی تولید خواهند کرد. سه سالن ایستگاه شارژ بزرگ برای نصب در سطح شهر و بین شهرها اختصاص داده شده است.
مدیرعامل شرکت دلفان مپنا درباره قیمت شارژر خودرو گفت: شارژر خانگی خودروهای برقی از ۷ میلیون تومان به بالا قیمت دارند. این شارژرها نسبت به مدلهایی که در سطح شهر نصب میشوند کندتر هستند. بنابراین در مدلهای خانگی هرچقدر سرعت شارژ آن بالاتر باشد قیمت شارژر گرانتر خواهد بود.
او تصریح کرد: هم اکنون حدود ۳ هزار خودرو الکتریکی در کشور وجود دارد به همین دلیل تأثیری در ناترازی برق ندارند. به طور قطع متناسب با افزایش تولید برق خودرو بیشتری به کشور وارد میشود. به همین دلیل موضوع عدم استقبال مردم از خودروهای برقی ناشی از قیمت کنونی برق، عدم فرهنگ سازی و همچنین عدم سودآوری این خودرو به نسبت سایر خودروهاست. به عبارت دیگر خودرو در ایران تاکنون به عنوان یک کالای سرمایه بوده و مردم با این نگاه خودرو می خرند. اما درباره بازار خودروهای برقی این مساله وجود ندارد.
مدیرعامل شرکت توزیع برق تهران در گفتگو با خبرنگار ایمنا گفت: در حال حاضر ۱۴ ایستگاه شارژ خودرو برق رسانی شده است. هم اکنون مطالعاتی درباره توسعه ایستگاه شارژ خودروهای الکتریکی در تهران در دست انجام است. به همین دلیل قیمت گذاری خاص برق خودرو انجام نشده است و قیمتی که هم اکنون تعیین شده بر مبنای تعرفه برق برای صنایع است.
او افزود: هم اکنون توافقاتی با شهرداری انجام داده ایم که برای عرضه خانگی برق یا اشتراک جدیدی برای دارندگان خودرو الکتریکی تعیین میشود یا اینکه از همان اشتراک قبلی با تعرفه دیگر استفاده میشود. پس از تکمیل مطالعات این موضوع به صورت شفاف اطلاع رسانی خواهد شد.
براساس این گزارش فعلاً موضوع برقی سازی خودرو در شهر تهران به مساله برق گره خورده است. از آنجایی که موضوع آلودگی هوا در شهر تهران یک چالش جدی است دولت برای اینکه رانندگان خودروهای بنزینی را به سمت خودروهای برقی ترغیب کند باید در تعیین قیمت برق ایستگاههای شارژ خودرو الکتریکی نگاه حمایتی داشته باشد.
چراکه به گفته مقامات دولت و مجلس فعلاً قیمت بنزین افزایش نمییابد. به همین دلیل این ادعا که خودرو برقی بعد از افزایش قیمت بنزین صرفه اقتصادی پیدا میکنند عملی نشده است. حالا باید دید با شرایط موجود ۵ هزر خودرو برقی که قرار شده از سوی شهرداری تهران واردات شود با چه تسهیلاتی به مالکان داده خواهد شد که استقبال صورت بگیرد.
چین امروز با بیش از ۲۰ میلیون خودروی برقی، بزرگترین بازار این صنعت در جهان است و پس از آن ایالات متحده، آلمان، فرانسه و انگلیس قرار دارند. این آمار نشان میدهد که جهان در حال تجربه یک تحول بنیادین در حوزه حملونقل است؛ تحولی که طی آن خودروهای برقی بهطور پیوسته جایگزین خودروهای سوخت فسیلی میشوند و به یک استاندارد جهانی بدل خواهند شد.
بر اساس چشمانداز آژانس بینالمللی انرژی، تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۷ میلیون خودروی برقی در جهان فروخته شد که معادل ۲۰ درصد کل فروش خودروهای جدید است. این روند باعث شد ناوگان جهانی خودروهای برقی از مرز ۵۸ میلیون دستگاه عبور کند. پیشبینیها نشان میدهد تا پایان سال ۲۰۲۵ فروش خودروهای برقی از ۲۰ میلیون دستگاه فراتر خواهد رفت و سهم این خودروها از بازار جهانی به حدود ۲۵ درصد خواهد رسید.
البته این تغییر در همه کشورها با سرعت یکسان رخ نمیدهد. چین از نظر تعداد خودروهای برقی پیشتاز است، اما نروژ از نظر سرانه پذیرش رکورددار محسوب میشود. اروپا نیز با سیاستهای سختگیرانه برای حذف تدریجی خودروهای بنزینی و دیزلی تا سالهای ۲۰۳۰ و ۲۰۳۵، بهطور مداوم در حال حرکت به سمت حملونقل پاک است. در آمریکا نیز مشوقهای فدرال و سیاستهای ایالتی در کنار چالشهای پذیرش مصرفکنندگان، مسیر رشد خودروهای برقی را شکل دادهاند.
در میان کشورهای پیشرو، چین با بیش از ۲۰.۴ میلیون خودروی برقی تا پایان سال ۲۰۲۴، جایگاه نخست را دارد و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۸۰ درصد فروش خودروهای جدید در این کشور برقی باشد. آمریکا با حدود هفت میلیون خودروی برقی در رتبه دوم قرار گرفته و انتظار میرود تا سال ۲۰۳۰ تعداد خودروهای برقی آن به ۲۰ تا ۲۷ میلیون دستگاه برسد. آلمان با ۱.۴ میلیون خودرو، فرانسه با حدود ۱.۳ میلیون و انگلیس با ۱.۳ میلیون دستگاه دیگر کشورهای بزرگ اروپایی هستند که با سیاستهای حمایتی و یارانهای، رشد این صنعت را سرعت بخشیدهاند.
نروژ اما از نظر سرانه پذیرش بیرقیب است؛ در سال ۲۰۲۴ نزدیک به ۹۰۰ هزار خودروی برقی در این کشور تردد داشتند و نزدیک به ۹۰ درصد خودروهای جدید فروخته شده برقی بودند. پیشبینی میشود نروژ نخستین کشوری باشد که تا سال ۲۰۲۵ به فروش ۱۰۰ درصدی خودروهای برقی دست یابد. هلند، سوئد، کانادا و کره جنوبی نیز با صدها هزار دستگاه خودروهای برقی در حال گسترش سریع بازار خود هستند.
بازارهای نوظهور مانند هند و کشورهای جنوب شرق آسیا نیز به سرعت در حال ورود به این عرصهاند و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۰ سهم خودروهای برقی در این کشورها به ۲۵ تا ۳۰ درصد از فروش خودروهای جدید برسد. در مجموع، بر اساس گزارشهای بینالمللی، تا سال ۲۰۳۰ خودروهای برقی دیگر یک کالای خاص نخواهند بود، بلکه به یک استاندارد جهانی تبدیل میشوند و صنعت خودرو را برای همیشه دگرگون خواهند کرد.
این روند جهانی نشان میدهد که در حالی که ایران همچنان با بحران آلودگی هوا و کمبود خودروهای برقی دستوپنجه نرم میکند، کشورهای دیگر با سرعتی چشمگیر در حال تغییر چهره حملونقل هستند. اگر سیاستگذاران داخلی نتوانند بهسرعت زیرساختها و مشوقهای لازم را فراهم کنند، شکاف میان ایران و جهان در حوزه حملونقل پاک بیش از پیش عمیق خواهد شد.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا