چهارشنبه ۲۶ آذر ۱۴۰۴
مستند «بازگشت گور ایرانی» نه فقط داستان یک پروژه محیطزیستی، بلکه بازتاب سالها تلاش گمنام محیطبانان و پژوهشگرانی است که در دل بیابانهای ایران برای احیای گونهای در آستانه فراموشی جنگیدهاند؛ تلاشی که با شکست آغاز شد اما امروز به تثبیت جمعیت گور در توران انجامیده است.
بازگشت گور ایرانی به زیستگاه توران، بیش از آنکه یک پروژه حفاظتی باشد، روایتی از امید و ریسک در دل طبیعت ایران است. این مستند ۹ ساله نشان میدهد چگونه شکستهای اولیه، تلف شدن نیمی از گله و خطر نابودی کامل، به نقطهای برای تصمیمهای جسورانه بدل شد؛ تصمیمهایی که با رهاسازی در طبیعت و پذیرش خطر، مسیر تازهای برای بقای این گونه گشود. «بازگشت گور ایرانی» در حقیقت یادآور این نکته است که حفاظت از حیاتوحش تنها با برنامهریزی علمی ممکن نیست، بلکه نیازمند ایمان، صبوری و جسارت کسانی است که در سکوت بیابان، آینده زیستبوم ایران را میسازند.
پروژه بازگشت گور ایرانی به توران موضوع یکی از مستندهای جشنواره سینما حقیقت بود که در این دوره اگرچه کاندید دریافت جایزه در بخشهای مختلف جشنواره بود اما در نهایت از سوی دبیر این مراسم مورد تقدیر قرار گفت. فتح الله امیری هدف از ساخت این مستند را به تصویر کشیدن زحمات افرادی در عمق بیابانها اعلام میکند که کارهایشان هیچ وقت دیده نمیشود
آخرین اکران «بازگشت گور ایرانی» ۲۴ آذرماه در پردیس سینمایی ملت انجام شد. این مستند که ساخت آن ۹ سالی به طول انجامید، به موضوع بازگشت گور پس از بیش از سه دهه به زیستگاه توران اشاره میکند.
پروژه معرفی مجدد گور به این زیستگاه از آن جهت مورد توجه رسانهها قرار گرفت که نخستین تلاش برای احیای این گونه با شکستی بزرگ همراه شد. ۵۰ درصد از کل گله انتقالی به توران تلف شدند و حذف تنها نر گله که میتوانست مجریان پروژه را به آینده این انتقال امیدوار کند، از بین رفت. طبق این مستند، وقوع معجزه و پذیرش گور ماده باقی مانده در جمعیت انتقالی برای شیر دادن به کرههایی که مادرشان تلف شده به همراه اجرای یک پروژه انتقال دیگر، امیدها برای احیای گور ایرانی را بار دیگر در دل مجریان این طرح زنده میکند. اما کشته شدن مکرر بچههای به دنیا آمده در اسارت توسط نر گله، مسئولان محیط زیست را وادار میکند که تصمیمی شجاعانه گرفته و با پذیرش ریسک احتمال بازگشت گورها به زیستگاه اولیه، در قفسها را باز کرده و گورخرهای باردار را در طبیعت رها کنند تا شاید بچهها از گزند حمله نر گله در امان بمانند. پذیرش این ریسک باعث میشود که جمعیت گله افزایش یابد و گامهای بعدی برای اصلاح ژنی گورها با انتقال از دیگر زیستگاهها در دستور کار پروژه قرار گیرد. امروز ۵۰ راس گور در زیستگاه توران داریم که حاصل آزمون و خطاها و تلاش جمعی از نیروهای سازمان محیط زیست است و به نظر میرسد که جمعیت گور در زیستگاه توران تثبیت شده باشد.
مستند بازگشت گور ایرانی در بخشهای مختلف جشنواره حقیقت کاندید دریافت جایزه بود اما در نهایت در مراسم اختتامیه دبیر جشنواره از این مستند به کارگردانی فتحالله امیری و نیما عسگری تقدیر کرد. مستندی که به اعتقاد تماشاگران، مستند خوبی بود و سالن جشنواره در زمان اکران آن مملو از جمعیت شد.
فتحالله امیری کارگردان این مستند در گفتوگو با «هفت صبح» درباره دلیل ساخت مستند درباره پروژه احیای گور در زیستگاه توران توضیح میدهد: این مستند باعث میشود که یکسری زحماتی که واقعا هیچ کس از آن خبر ندارد و کسی نمیداند چه زحمتهایی در عمق بیابانهای ایران کشیده میشود، به تصویر کشیده شوند. آدمهایی هستند که برای حفظ طبیعت ایران تلاش میکنند. برای من، گور ایرانی مثل دماوند و خلیج فارس است. یوز هم به همین شکل است. یکسری افراد به صورت گمنام فعالیت میکنند و ما یک بخش کوچکی از این زحمات را دیدیم.
آشنایی با آقای شاه حسینی محیط بان منطقه توران در جریان نمایش فیلم تنهاوش که درباره یوزپلنگهای آسیایی بوده باعث میشود که امیری با پروژه انتقال گور آشنا شود.
گویا محیط بان منطقه از آرزویش برای احیای گورخر ایرانی با این کارگردان صبحت میکند. شاه حسینی که شخصیت اول مستند است، در دفتر یادداشت روزانه محیط بانان دیده بود که آخرین بار گورخر ایرانی در زیستگاه توران طی سال ۶۰ گزارش شده است.
فتحالله امیری به این محیطبان میگوید که اگر رویایش را عملی کند، او هم همراهش میشود تا مستند مربوط به احیای مجدد گور ایرانی در توران را بسازد و این آغاز یک همکاری ۹ ساله بین تیم مستندساز و شاه حسینی محیط بان منطقه توران میشود.
امیری میگوید که فکر میکردیم ساخت مستند دو تا سه سال طول بکشد ولی این کار، ۹ سال به طول انجامید. اگر پروژه شکست میخورد، فیلم را کنار میگذاشتیم زیرا نمیخواستیم تحقیرشان کنیم.
به اعتقاد او، اگرچه یکسری اشتباهات هم در جریان اجرای پروژه رخ داده اما افرادی که در این پروژه مشارکت داشتند، قهرمانان واقعی کشورمان هستند.
او با وجود ناکامیهای مکرر در سه سال ابتدای پروژه، آن را ۱۰۰ درصد موفق اعلام میکند. زیرا تمام پروژههای دنیا با چالش مواجه هستند و اگر بخواهیم همه چیز خیلی شسته و رفته پیش برود، کاری رخ نمیدهد.
به گفته این تهیه کننده، پروژههای انتقال گور دیگری هم در دنیا انجام شده که بین ۴۰ تا ۵۰ درصد تلفات داشتهاند و آنچه درباره گورخر ایرانی در توران رخ داده، موفقترین پروژه تاریخ سازمان محیط زیست ایران قبل و بعد از انقلاب است. زیرا ما پروژه تکثیر گوزن زرد ایرانی را داریم که هنوز در طبیعت نیستند ولی گورها در طبیعت بوده و زادآوری هم دارند.
امیری سابقه ساخت دو مستند درباره یوز را در کارنامه دارد. «تنهاوش» و «در گرداب انقراض» دو مستند او درباره یوزپلنگ آسیایی است اما در گرداب انقراض هرگز شانس اکران پیدا نمیکند. از او میپرسم که دوست دارد درباره پروژه تکثیر یوز در توران مستندی بسازد؟ امیری پاسخ میدهد: اگر از من بخواهند حتما مایلم که مستندش را بسازم.
این کارگردان تاکید میکند که قرار نیست در این رابطه مستندی بسازد اما او معتقد است که اگر بخواهیم به نتیجه برسیم، حتما باید ریسک کنیم.
امیری تاکید میکند که داستان یوز متفاوت است و او دانشی دربارهاش ندارد اما باید یوز هم بعد از تکثیر به طبیعت باز گردد و اگر قرار باشد که ما در یک فضای بسته، همواره یکسری یوز داشته باشیم، مناسب نیست. ضمن اینکه پروژه یوز زادآوری موفقی هم نداشته است.
او ادامه میدهد: من عاشق یوز هستم. دو فیلم تنهاوش و در گرداب انقراض را ساختم و سومی را هم قرار است بسازیم.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا