در میان ترندهای مختلف، طرح‌های سه‌بعدی بیشترین توجه و کاربرد را دارند. سپس ترکیب بتن با سایر متریال‌ها مثل چوب یا فلز، که حس مدرن و گرم را هم‌زمان القا می‌کنند.

در حال حاضر پررنگ‌ترین ترند در زمینه طراحی تایل بتن اکسپوز، طرح‌های سه‌بعدی هستند. این طراحی‌ها که شامل الگوهایی مانند منشور (پریسما)، رامبو، فازی، یا برجسته‌سازی هندسی هستند، نه‌تنها به فضا عمق می‌دهند بلکه پویایی و حرکت بصری ایجاد می‌کنند. این ترند جهانی است و همچنان در نمایشگاه‌های بین‌المللی مانند Cersaie برجسته می‌شود—جایی که طراحی‌های سه‌بعدی با سطوح برجسته به‌عنوان مد سال به‌وفور دیده می‌شوند.

در بازار ایران هم، بسیاری از تولیدکنندگان، تایل های سه بعدی اکسپوز را به‌صورت برجسته عرضه می‌کنند. به‌عنوان مثال، طرح‌هایی مانند پریسما و چوکو در میان انبوه گزینه‌ها بسیار محبوب‌اند.

چرا این ترند محبوب است؟ چون نورپردازی هوشمند در کنار این تایل‌ها، سایه و روشنی را به سطح اضافه می‌کند؛ احساس فیزیکی و بصری‌ای از ساختار را در فضا ایجاد می‌کند که در دکورهای صاف امکان‌پذیر نیست.

ترکیب بتن اکسپوز با متریال‌های طبیعی و صنعتی برای افزایش جذابیت و کارایی

ترکیب بتن با چوب یا فلز در سال‌های اخیر به‌صورت چشمگیری افزایش یافته است. این ترکیب، «کنتراستِ سرد و گرم»، «سطوح صاف و دارای بافت»، «صنعتی و طبیعی» را به شکلی متعادل در فضا پدید می‌آورد. مثلاً سقف یا دیواری بتنی اما با بخش‌هایی از چوبِ برجسته یا قاب فلزی، هم مدرن به نظر می‌رسد و هم به محیط حس گرما و راحتی می‌دهد.

این سبک در فضای داخلی—مثل سالن پذیرایی یا پشت تلویزیون—و همچنین در نمای بیرونی لوکس یا دفاتر مدرن زیاد دیده می‌شود. استفاده از چوب در بتن، بافت‌گرایی[۱] و گرمای بصری اضافه می‌کند، در حالی که فلز یا شیشه جلوه‌ای معاصرتر و ساختارمند می‌افزاید.

کاربرد در فضاهای مختلف: از دیوار تا دکور

تایل بتن اکسپوز امروز دیگر تنها به عنوان دیوارپوش استفاده نمی شود. کاربردهای گسترده آن عبارتند از:

• دیوارپوش داخلیدر فضاهایی مانند آشپزخانه، اتاق خواب، سالن، حمام.
• کف‌پوش مقاومبرای محیط‌های پر تردد مانند فروشگاه‌ها یا حتی فضاهای مسکونی به‌واسطه دوام و مقاومت بالا.
• کاربردهای دکوراتیو: مثل قفسه‌ها، پشت‌تلویزیون‌ها، چراغ‌ها یا آباژورها که با بافت بتن یا ترکیب آن با چوب یا شیشه جلوه‌ای خاص دارند.

این تنوع استفاده باعث محبوبیت آن در پروژه‌های مدرن و مینیمال شده است.

چرا مدرن و محبوب است: زیبایی، پایداری، کارایی

دلایل محبوبیت و مدرن‌بودن تایل بتن اکسپوز عبارتند از:

ظاهر مینیمال و صنعتی: سطح بکر، صاف، خاکستری و خام – فضایی مدرن و امروزی را در اذهان تداعی می‌کند.

مقاومت و دوام بالا: امکان مقاوم‌سازی در برابر رطوبت، ضربه و فرسایش، به‌ویژه در کف و نما.

سفارشی‌سازی گسترده: طرح‌ها و رنگ‌ها قابل تغییر بوده و می‌توان هنگام سفارش، متناسب با پروژه، طراحی را انتخاب کرد.

اقتصادی در بلندمدت: اجزای با دوام و نیاز پایین به نگهداری، هزینه‌های کلی را کاهش می‌دهد.

سازگاری محیطی: امکان استفاده از مواد بازیافتی و تولید با روش‌های کم‌مصرف، آن را به گزینه‌ای دوستدار طبیعت تبدیل می‌کند.

دسته‌بندی کاربردی و بازه‌های ابعاد/ضخامت

• تایل/پنل GFRC (بتن مسلح به الیاف شیشه): برای نما و دیوار داخلی/خارجی؛ وزن مخصوص خشک معمولاً حدود ۱۸۰۰–۲۰۰۰ kg/m³. ضخامت‌های رایج ۱۰–۱۵ mm (نمونه صنعتی: پنل‌های GFRC «concrete skin» رییدر با ضخامت اسمی ۱۳ mm). ابعاد بزرگ تا حدود ۱۲۰۰×۳۰۰۰ mm متداول است.
• پنل UHPC (بتن توانمند فوق‌العاده): برای نما با پانل‌های باریک اما مقاوم؛ ضخامت معمول ۱۰–۲۵ mm (در عمل ۲۰–۲۵ mm متداول‌تر) و نصب تماماً مکانیکی. نمونه صنعتی: TAKTL با بازه‌ٔ ضخامت ۱۰–۲۵ mm.
• بتن پیش‌ساخته تر-ریخته (Wet-Cast) برای دیوار داخلی: برای بافت اکسپوز سنگین‌تر؛ ضخامت‌های مطمئن ۲۰–۴۰ mm بسته به اندازه تایل. ابعاد رایج ۶۰×۱۲۰، ۱۰۰×۶۰، ۱۲۰×۲۴۰ cm در کاتالوگ‌های تولیدکنندگان داخلی هم ذکر شده است.
• کف‌پوش بتنی (Dry-Cast/Vibro-Press) برای فضاهای باز: برای بارگذاری پیاده/خودرو؛ ضخامت ۶۰ mm برای پیاده‌رو و ۸۰ mm برای مسیرهای سواره توصیه رایج صنعت (راهنمای ICPI).
• برای برآورد وزن: چگالی بتن معمولی حدود ۲۲۴۰–۲۴۰۰ kg/m³ است؛ GFRC معمولاً سبک‌تر (حدود ۱۸۰۰–۱۹۰۰ kg/m³). این عددها برای محاسبه بار مرده و انتخاب زیرسازه/چسب اهمیت دارند.

نصب در دیوار داخلی (چسبی)

این روش برای تایل‌های نازک (به‌ویژه GFRC یا بتن سبک/نازک) و فضاهای داخلی خشک مناسب است.

زیرسازی و آماده‌سازی

• تختی سطح:طبق راهنمای TCNA برای «لاجرم‌ـبزرگ»‌ها، سطوح باید تختی بالایی داشته باشند (حداکثر ناصافی در حدود ۱/۸ اینچ در ۱۰ فوت و ۱/۱۶ اینچ در ۲ فوت). هرگونه موج‌دار بودن منجر به کم‌پوشی ملات و شکست زودرس می‌شود.
• پرایمر بَنددهنده:روی بتن صیقلی/کم‌جذب یا زیرلایه‌های دشوار، استفاده از پرایمرهای اکریلیک سیلیکا‌دار مثل Mapei ECO Prim Grip یا Weber PR۳۶۰ چسبندگی ملات را بهبود می‌دهد.

چسب و اجرا

• رده چسب طبق EN ۱۲۰۰۴:برای تایل‌های بزرگ و سنگین، چسب C۲TE S۱ (چسب سیمانی اصلاح‌شده با چسبندگی بالا، لغزش کنترل‌شده و تغییرشکل‌پذیر) انتخاب ایمن است؛ این رده‌بندی در اسناد فنی Mapei/Weber تشریح شده است.
• پوشش ملات روی پشت تایل/سطح:پوشش ملات حداقل ۸۰٪ برای فضاهای داخلی و ۹۵٪ برای فضاهای خارجی/نواحی تر (قاعدهٔ ANSI/TCNA). برای تایل‌های بزرگ، Back-Butter پشت تایل توصیه می‌شود تا این پوشش به‌دست آید.
• درزهای حرکتی:درز پیرامونی و شکستِ صفحه الزامی است. دستورالعمل EJ171 (TCNA) برای درزهای حرکتی دوره‌ای پیشنهاد هر ۲٫۴ تا ۳٫۶ متر در داخل (بسته به شرایط) را ارائه می‌کند؛ کنار منابع حرارتی/نور مستقیم، فواصل باید کمتر شود.

نکتهٔ سازه‌ای: وزن واحد سطح را از چگالی و ضخامت محاسبه کنید (مثلاً GFRC 13 mm با ۱۸۰۰–۱۹۰۰ kg/m³، تقریباً ۲۳–۲۵ kg/m²). این عدد باید با تحمل زیرسازی و چسب سازگار باشد.

نصب در نما (سیستم خشک/اسکلت فرعی)

اتصالات مکانیکی پنهان

• اندرکات اَنکر (Undercut Anchors):سامانه‌های KEIL یا Fischer FZP با ایجاد حفرهٔ اندرکات از سطح پشت پانل و اتصال پیچ‌ومهره‌ای به کُنسول‌های زیرسازه؛ انتقال بار برشی+کَنشی با تمرکز تنش کنترل‌شده.
• تولیدکنندگان پانل‌های UHPC مانند TAKTLبه‌صراحت الزام می‌کنند هر پانل با حداقل چهار اتصال مکانیکی به زیرسازه متصل شود؛ دیتیل‌های لبه، لود‌کِیس، و تلرانس‌های سوراخ‌کاری در دفترچه‌های فنی آمده است.

زیرسازه و رین‌اسکرین

• زیرسازهٔ پروفیل‌های Tو L آلومینیومی با کنسول‌های قابل‌ریگلاژ برای شاقولی‌کردن، تأمین فاصلهٔ تهویه، و عبور بار باد/زلزله به سازه اصلی اجرا می‌شود. دستورالعمل‌های فنی رین‌اسکرین بر انتخاب براکت‌ها، فواصل آکس به آکس و اتصالات تمرکز دارند؛ دیتیل‌ها باید توسط مهندس محاسب نما تعیین شود.

 نصب کف‌پوش‌های بتنی

• فضاهای باز (رمپ، پیاده‌رو، پارکینگ):استفاده از Dry-Cast/Vibro-Press با ضخامت ۶۰ mm (پیاده) و ۸۰ mm (سواره) مطابق توصیه‌های ICPI. بستر لایه‌به‌لایه متراکم، ماسه‌دانه‌بندی دقیق برای بستر‌نها و ملات بندکشی خشک ضروری است.
• فضاهای داخلی:اگر از تایل بتنی پیش‌ساخته استفاده می‌شود، قواعد بخش ۴ (چسبی) را رعایت کنید؛ بارگذاری نقطه‌ای و سختی زیرسازی اهمیت بیشتری دارد.

جمع بندی

در میان ترندهای مختلف، طرح‌های سه‌بعدی بیشترین توجه و کاربرد را دارند. سپس ترکیب بتن با سایر متریال‌ها مثل چوب یا فلز، که حس مدرن و گرم را هم‌زمان القا می‌کنند. همچنین تنوع کاربرد محصول، از دیوار گرفته تا کف و عناصر دکوراتیو، همراه با دلایلی مثل دوام، زیبایی مینیمال، سفارشی‌سازی و پایداری، تایل های بتن اکسپوز را در جایگاه ویژه‌ای در معماری نوین قرار داده است.

در میان تولید کنندگان داخلی، خط تولید بتن اکسپوز در شرکت تسا سنگ (https://tesastone.com)، شامل تولید و عرضه انواع تایل های سه بعدی اکسپوز و تایل های مخصوص کف، دیوار، نمای داخلی اکپسوز، نمای خارجی اکسپوز، پله های اکسپوز، تایل های دکوراتیو اکسپوز و… تحت گواهی های بین المللی از اروپا، و بالاترین کیفیت و عیار بتن می شود.

————————————————

[۱] برجسته‌سازی بافت‌ها (Texture) در طراحی؛ واستفاده از تفاوت‌های سطحی مثل زبری، صافی، برجستگی یا الگوهای متفاوت روی متریال‌ها

منبع: جهاد دانشگاهی