طرح «میزبان» سازمان بهزیستی، در کمتر از یک سال، هزار کودک بی‌سرپرست را به آغوش خانواده‌هایی رساند که سال‌ها در انتظار صدای «مامان» و «بابا» بودند. این مدل تازه، برخلاف فرزندخواندگی سنتی، با حذف پیچیدگی‌های قانونی، راهی ساده‌تر برای تجربه پدر و مادری فراهم کرده و امید را به خانه‌های بیشتری برده است.

به گزارش سرمایه فردا،

برای بچه دار شدن هر دری را زده بودند، اما هیچ کدام جواب نداده بودند. دلشان لک زده بود برای اینکه کودکی ناز و زیبا را در آغوش بگیرند. کودکی که بابا و مامان صدایشان کند. خدا ولی بالاخره صدایشان را شنید. بعد از ۳-۴ سال دودیدن در ادارات و بخش های مختلف بهزیستی و از سرگذراندن فیلترهای مختلف، خدا «رها» را مهمان خانه اشان کرد تا کانون خانواده اشان تکمیل شود. با این حال باید آنها را خوش شانس دانست چرا که در نهایت موفق شده اند از خان های پردست انداز قوانین بهزیستی گذر کنند و فرزندی را به فرزندخواندگی بگیرند.

با این حال بهزیستی مدعی است که طی چند سال اخیر تلاش کرده تا شرایط واگذاری کودکان بی سرپرست را به خانواده ها آسان کند. با راهکارهایی مانند سرپرستی موقت و یا موافقت با اینکه دختران مجرد هم قادر به پذیرفتن فرزند هستند.

خانم های مجرد، یک قدم به جلو

به نظر می رسد در این مورد خانم های مجرد بسیار خوش شانس تر از آقایان بوده اند. از سال ۱۳۹۲ مصوب شد که خانم‌های مجرد نیز ‌می‌توانند برای فرزندپذیری اقدام کنند. دو آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۱۳۹۴ به تصویب رسید و دستورالعمل‌های اجرایی آن در سال ۱۳۹۷ به کشور ابلاغ گردید. با این حال، این اقدام، اتفاق تازه‌ای در کشور به شمار می‌رفت و حتی نسبت به کشورهای همسایه نیز جدید بود و البته آزموده هم نشده بود.

البته در اینجا نکته ظریفی وجود دارد. اینکه بهزیستی دخترانی با سنین بالاتر را برای سرپرستی به خانم‌های مجرد می‌سپارد، نه نوزادی را که در ابتدای زندگی هستند و نیاز پررنگ به پدر و مادر دارند. گرچه سال گذشته سعید بابایی، مدیرکل وقت دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشوردر این مورد گفته بود: برخی دخترانمان هستند که شاید اگر منتظر باشیم خانواده مناسب برایشان یافت شود، پنجره ورودشان به خانواده بسته شود و در این شرایط، سرپرستی آن‌ها را به خانم‌های مجرد واگذار می‌کنیم. با این اتفاق، هم آن بانو می‌تواند نعمت فرزند داشتن را تجربه کند و هم آن کودک یا نوجوان می‌تواند نعمت وجود مادر را احساس کند. قطعا اگر بتوانیم برای این بچه‌ها هم خانواده دارای پدر و مادر توأمان مناسب پیدا کنیم برایمان اولویت بیشتری در اعطای سرپرستی دارد اما اگر این اتفاق میسر نبود ورود کودک به خانواده اولویت ماست.

به گفته وی ، طی دهه گذشته، سرپرستی حدود ۲۰۰ کودک به خانم‌های مجرد واگذار شده ضمن آنکه حداقل طی پنج سال گذشته به فرزندخواندگی هیچ بانوی مجردی منجر به فسخ نشده است باشد و انتخاب‌ها و نوع ارتباطات به شکلی پیش رفته که همه موارد به سرانجام خوشی رسیده است.

از درخواست های عجیب والدین تا سختگیری های سازمانی

در این میان برخی خانواده ها نیز برای پذیرش کودکان به فرزندخواندگی معیارهای عجیبی دارند. محمد غفاری زاده معاون سلامت اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی می گوید که یکی از چالش های ما با خانواده این است که آنها بیشتربه دنبال نوزاد دختر با پوست سفید و چشم رنگی هستند یا نوع و فرم چهره ای خاص هستند که عملا امکان پذیر نیست!

به گفته او، با استناد به دستورالعمل‌های موجود از زمانی که کودک تحویل خانواده داده می‌شود، باید دو سال بگذرد تا شناسنامه به او اختصاص یابد. این بازه زمانی به خاطر تأییدصلاحیت و اطمینان خاطر از کانون خانواده‌ای است که قرار است فرزندخوانده در آن بزرگ شود و نباید آن را به حساب سخت گیری گذاشت.

وی ادامه می دهد:: با نامه‌ای که از دادسرا به این خانواده‌ها داده می‌شود، تأمین شیرخشک و ثبت نام فرزندخوانده شان در پیش دبستانی و مدارس هم امکان پذیر است. ما تلاش می‌کنیم شرایط را آسان کنیم و امیدواریم حس قشنگ زندگی از حضور یک کودک، در همه زندگی‌ها جریان یابد.

طرحی به امید«میزبانی» دائم

در همین راستا، بهزیستی از سال گذشته طرحی با نام « میزبان» را آغاز کرده است که براساس آن، اولویت واگذاری با کودکان واجد شرایط هفت سال به بالا است. حمیدرضا الوند، سرپرست دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشوردر این خصوص گفته است: بیشترین تعداد کودکانی که متقاضی سرپرستی دائم یا فرزندخواندگی دارند، در سن صفر تا سه سال یا سن صفر تا ۶ سال هستند در حالی که بر اساس قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، کودکان تا سن ۱۶ سالگی اجازه دارند به خانواده‌ها سپرده شوند. در طرح میزبان، کودک واجد شرایط تا زمانی که شرایطش برای بازگشت به خانواده زیستی یا پذیرفته شدن به فرزندخواندگی مهیا شود در یک خانواده، مهمان می‌شود و حتی همان خانواده می‌تواند متقاضی فرزندخواندگی دائم باشد تا اگر شرایطش تایید شود، این اتفاق میمون رخ دهد.

به گفته وی، خانواده‌هایی که داوطلب می‌شوند تا به عنوان «میزبان» کودکی را در آغوش بگیرند، موظف‌اند دوره‌های تخصصی را گذرانده و با حمایت تیم‌های مشاوره‌ای، روابط خود را با کودک بر اساس الگوهای دقیق روان‌شناختی تنظیم کنند.

به زبان ساده، براساس این طرح، متقاضیان فرزندخواندگی در طرح میزبان پشت نوبت نمی‌مانند و به محض ثبت‌نام، کودک براساس فرآیند به آن‌ها سپرده می‌شود.

واگذاری هزار کودک در یکسال

الوند مدعی است که در طول مدت حضور کودک در خانواده میزبان، بهزیستی و مرجع قضایی پیگیری خواهند کرد تا کودک به خانواده زیستی خود تحویل شود. در صورتی که امکان تحویل نباشد، کودک به خانواده جایگزین از بین خویشاوندان خود واگذار می‌شود. در صورت عدم امکان تحویل کودک به خانواده زیستی یا خویشاوند، کودک به فرزندخواندگی سپرده خواهد شد.

این طرح اما، حالا طرفداران زیادی پیدا کرده است چرا که این مدل برخلاف فرزندخواندگی که نیاز به شرایط خاص قانونی، عدم فرزند داشتن، یا انتقال بخشی از اموال دارد، می‌تواند فرصتی فراهم کند برای خانواده‌هایی که خواهان مشارکت انسانی و عاطفی هستند، اما امکان قانونیِ فرزندخواندگی را ندارند. الوند در این مورد هم می گوید: طرح میزبان حتی از مدل‌های امین موقت نیز ساده‌تر و در عین حال، ساختاریافته‌تر است، چرا که بدون نیاز به دستور قضایی و صرفاً با تأیید کارگروه تخصصی استان، امکان اجرای آن وجود دارد.

در مورد میزان موفقیت این طرح در تسهیل واگذاری موقت فرزندان همین بس که به گفته الوند در نیمه نخست سال جاری، نزدیک به ۴۰۰ کودک از طریق این طرح وارد خانواده‌های میزبان شده‌اند و در سال گذشته نیز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کودک از طریق این طرح وارد خانواده‌ها شده‌اند.