استفاده از مهندسی سیستم برای دستیابی به اهداف

به گزارش سرمایه فردا، مهندسی سیستم به عنوان یک شاخه علمی، به طراحی، تحلیل، بهینه‌سازی و مدیریت سیستم‌های پیچیده و چند بعدی می‌پردازد. مهندسی سیستم ممکن است شامل مجموعه‌ای از عناصر مختلف باشند که برای دستیابی به یک هدف مشترک به طور هماهنگ عمل می‌کنند. از منظر مهندسی سیستم، هر جزء از سیستم باید به گونه‌ای طراحی و مدیریت شود که کل سیستم به بهترین شکل ممکن عمل کند.
برای توضیح شهودی این مفهوم، داستان مشهور “آش شله‌قلمکار” در ادبیات فارسی یک مثال شهودی و درس آموخته‌ای از نیاکان ماست. این آش که از ترکیب مواد بسیار متنوعی درست می‌شود. نمادی از یک سیستم به ظاهر بی‌نظم است که هر جزء آن به‌تنهایی ممکن است خیلی ساده یا حتی بی‌اهمیت به نظر برسد اما وقتی این مواد به درستی و به نسبت‌های مشخص با هم ترکیب می‌شوند. نتیجه یک غذای شفابخش، دارای تنوع در ترکیب انواع موادغذایی و در عین حال پیچیده است.
این داستان کهن و کودکانه نمادی از مهندسی دیسیپلین های مختلف و داشته‌های مختلف در جامعه‌شناسی است. نمادی که اکنون با این فرهنگ غالب تک محوری و فردگرا کاملاً مخالف است. ۴۰۰سال برنامه‌ریزی و جنگ فرهنگی عوامل داخلی و خارجی این ساختمان جامعه‌شناسی را مبدل به جامعه کنونی نموده است. فاجعه‌ای که میتوان به وضوح نتایج آنرا مشاهده نمود. پیشگیری از این فاجعه فرهنگی و اجتماعی در آینده بیشتر بروز و ظهور خواهد داشت ولیکن همین روشنگری ها خود تعقل عده‌ای را تحریک می‌کند و نتیجه به عهده عقل سلیم و خرد جمعی.

استفاده از مهندسی سیستم در شرکت‌های بزرگ

بویینگ، ارباس، لاکهیدمارتین، نورثروپ گرومن، جنرال الکتریک، داینامیکز، موتورز و بقیه سیستم‌های پیچیده مدیریت دیسیپلین های مهندسی از همین مثال آش شله قلمکار فرهنگ ایرانیان استفاده میکنند و داشته‌های مختلف دیسیپلین های متنوع مهندسی و مدیریت را با یکدیگر ترکیب نموده و نتیجه‌ای به عنوان تیم ورک به جامعه جهانی معرفی میکنند. اعجاب‌های مهندسی و تکنولوژی که نشان از هماهنگی کامل میان اجزاء مختلف و دیسیپلین های مختلف در کار تیمی دارد.
در جامعه‌شناسی نیز می‌توان این مفهوم را به بررسی تعامل بین دیسیپلین‌های مختلف علمی، فرهنگی، و اجتماعی تعمیم داد. هر دیسیپلین یا عنصر اجتماعی (مانند آموزش، هنر، دین، علم، اقتصاد و غیره) ممکن است در نگاه اول به طور مستقل و بدون ارتباط با دیگر دیسیپلین‌ها بررسی شود. اما در واقع، هر یک از این دیسیپلین‌ها بخشی از یک سیستم پیچیده‌تر و درهم‌تنیده هستند که در آن تعاملات و تأثیرات متقابل این دیسیپلین‌ها نتیجه نهایی را شکل می‌دهند. همانند آش شله‌قلمکار، این سیستم‌های اجتماعی نیز زمانی به خوبی عمل می‌کنند که همه اجزاء با هم هماهنگ باشند و درک عمیقی از تعاملات و اثرات متقابل آنها وجود داشته باشد.

نقش مهندسی سیستم در تربیت نسل‌های جدید

اما از سوی دیگر، جنگ فرهنگی که به آن اشاره گردید، میتوان گفت که این فاجعه آفرینی و جنگ فرهنگی و تربیتی نسل‌های ایرانیان خود نوعی از مهندسی سیستم است. برخی از نیروها و جریان‌های خارجی یا داخلی به صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی‌شده تلاش می‌کنند تا ارزش‌ها، باورها و هویت فرهنگی یک جامعه را تغییر دهند، به هجو بشکانند، دستکاری کنند و آن را جهت‌دهی سو کنند. این فرآیند که ممکن است طی چندین نسل اتفاق بیافتد، به تغییرات بنیادین در ساختارهای اجتماعی و فرهنگی یک کشور منجر می‌شود. این جریان‌ها با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند رسانه‌ها، آموزش و هنر، سعی در تضعیف پایه‌های فرهنگی و تعاملات اجتماعی و علمی جامعه دارند.
این جنگ فرهنگی، که شما به وضوح آن را مشاهده می‌نمایید، در طول تاریخ به اشکال مختلف در بطن ایران وجود داشته و هنوز هم تداوم و شدت دارد. هدف این جنگ، تغییر هویت فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانیان است، ساخت برساخته های ضداجتماعی، انزوای شخصی، بروز مشکلات اجتماعی و عدم پیوستگی در جامعه. اما همانند آش شله‌قلمکار، اگر جامعه‌ای بتواند اجزاء مختلف فرهنگی خود را هماهنگ و منسجم نگه دارد، می‌تواند در برابر این جنگ فرهنگی مقاوم باشد و حتی آن را به نفع خود مدیریت کند(ولیکن چگونه؟ با استفاده از سیستم‌های متکثر و بازی با مهره‌های همین سیستم ضد فرهنگی).

راهکار بهینه‌سازی و مدیریت سیستم‌های پیچیده

در نهایت، همانطور که مهندسی سیستم‌ها به دنبال بهینه‌سازی و مدیریت سیستم‌های پیچیده است، جامعه نیز باید با هوشیاری و دانش کافی، سیستم‌های فرهنگی و اجتماعی خود را به گونه‌ای مدیریت کند که در برابر تهدیدات خارجی مقاوم باشد و به یک آش درهم جوشان تبدیل نشود.

داستان منتسب به ناصرالدین شاه قاجار و تهیه آش شله قلمکار وی و ضرب‌المثل شراکت اگر خوب بود خداوند برای خود می‌گرفت، جنگ فرهنگی بودند که عده‌ای دانسته آنرا به فرهنگ و مهندسی سیستم مردم ایران تحمیل نمودند.
عدم اتحاد جامعه، شکست درتوسعه و عدم نهادسازی و رقابتهای فردی و فاجعه کنونی سیستم آموزش و پرورش ازاین جنگ فرهنگی نشأت می‌گیرند. جامعه تروما‌زده و به دنبال گذار و فردگرای کنونی دراین جنگ فرهنگیست.