در شرایطی که نرخ تورم بالا، نرخ بهره بانکی را به سطحی بی‌سابقه رسانده و بازدهی سپرده‌گذاری را در بسیاری از کشورها کند کرده، بورس ایران با ویژگی‌هایی منحصر به فرد—از جمله بازگشت سرمایه سریع، تقسیم سود بالا و فاصله کم با نرخ تورم—به بستری متفاوت برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. این گزارش، به بررسی دقیق رابطه میان تورم، نرخ بهره، و رفتار سرمایه‌گذاران در ایران و جهان می‌پردازد.

به گزارش سرمایه فردا، ردر مقایسه‌ای میان نرخ‌های بهره بانکی در کشورهای مختلف، تصویر روشنی از تفاوت‌های ساختاری میان اقتصاد ایران و سایر اقتصادهای بزرگ جهان نمایان می‌شود. در ایالات متحده، نرخ بهره بانکی حدود ۴.۲۵ درصد است؛ به این معنا که سپرده‌گذاری ۱۰۰ دلار در بانک، تنها ۴ دلار و ۲۵ سنت سود سالانه به همراه دارد. در چین این رقم به ۳ دلار، در اتحادیه اروپا به ۲.۱۵ دلار، و در ژاپن به تنها ۵۰ سنت می‌رسد. در مقابل، نرخ بهره بانکی در ایران ۲۳ درصد اعلام شده است یعنی سپرده‌گذاری ۱۰۰ میلیون تومان در بانک، سالانه ۲۳ میلیون تومان سود به همراه دارد.

اما این نرخ بالا، برخلاف تصور رایج، نه نشانه‌ای از سودآوری بلکه بازتابی از تورم افسارگسیخته است. نرخ تورم در ایران طبق آخرین داده‌ها ۴۵ درصد اعلام شده، در حالی که تورم در آمریکا ۲.۹ درصد، در اتحادیه اروپا ۲.۲ درصد، و در هند تنها ۱.۵ درصد است. این شکاف میان نرخ تورم و نرخ بهره، نشان می‌دهد که در ایران، حتی سپرده‌گذاری با نرخ ۲۳ درصد نیز به معنای زیان اقتصادی است؛ چرا که قدرت خرید سرمایه‌گذار در پایان سال کاهش یافته است.

در کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل تورم پایین، نرخ بهره نیز پایین نگه داشته می‌شود تا فعالیت‌های اقتصادی از سود بانکی منحرف نشوند. اما در ایران، نرخ بهره بالا نه‌تنها به تورم دامن می‌زند، بلکه با افزایش نقدینگی، چرخه‌ای معیوب از تورم و سود بانکی را شکل می‌دهد.

با این حال، بورس ایران در چنین فضایی، ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر بازارهای مالی جهان متمایز می‌کند. نخست، بازگشت سرمایه در بورس ایران بسیار سریع‌تر از کشورهای دیگر است. در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته، بازگشت سرمایه از طریق سود بانکی یا سود سهام ممکن است ۲۵ تا ۳۵ سال طول بکشد، در ایران این دوره به ۴ سال در بانک و حتی کمتر در بورس کاهش یافته است. طبق آخرین گزارش‌ها، نسبت قیمت به درآمد (P/E) بازار بورس ایران در محدوده ۴ تا ۶ قرار دارد، در حالی که این نسبت در بازارهای جهانی بین ۳۰ تا ۳۵ است.

دومین مزیت بورس ایران

دومین مزیت بورس ایران، درصد بالای تقسیم سود شرکت‌هاست. در بررسی ۷۵۰ شرکت بورسی، بیش از ۲۰۰ شرکت تقسیم سودی بالای ۶۰ تا ۷۰ درصد داشته‌اند. این در حالی است که در بازارهای جهانی، شرکت‌هایی مانند اپل تنها کسری از سود خود را بین سهام‌داران تقسیم می‌کنند. در ایران، سود نقدی سالانه برای بسیاری از سرمایه‌گذاران به یک جریان درآمدی پایدار تبدیل شده است.

این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاران ایرانی، برخلاف الگوی جهانی که بر خرید و فروش سهام با هدف افزایش قیمت تمرکز دارد، بیشتر به دنبال خرید سهم‌هایی باشند که بازگشت سرمایه سریع‌تری دارند حتی اگر قیمت سهم کاهش یابد. نمونه‌ای از این رویکرد، شرکت سیمان صوفیانی است که با سرمایه اولیه ۴ میلیارد تومان، در سه سال گذشته بیش از ۴۰۰۰ میلیارد تومان سود نقدی تقسیم کرده و اکنون ارزش بازار آن به ۱۴۵۰۰ میلیارد تومان رسیده است.

در چنین فضایی، شاخص‌های بازار مانند شاخص کل بورس، اگرچه برای تحلیل‌گران اهمیت دارند، اما برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال سودسازی و بازگشت سرمایه هستند، اهمیت ثانویه دارند. آن‌ها به جای تمرکز بر نوسانات روزانه، به عملکرد مالی شرکت‌ها، رشد فروش، و سیاست‌های تقسیم سود توجه می‌کنند.

در نهایت، باید توجه داشت که این مزیت‌ها موقتی‌اند و به ساختار فعلی اقتصاد ایران وابسته‌اند. اگر روزی نرخ تورم کاهش یابد و نرخ بهره بانکی نیز پایین بیاید، بورس ایران نیز به سمت الگوی جهانی حرکت خواهد کرد. اما تا آن زمان، سرمایه‌گذاران باید با شناخت دقیق از مزیت‌های فعلی، استراتژی‌های خود را تنظیم کنند و از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند  که شاید در هیچ نقطه دیگری از جهان، با چنین سرعتی به بازدهی نرسند.