فرصت شانگهای برای ایران در جهان

به گزارش سرمایه فردا، به‌عنوان کسی که سال‌ها در حوزه ارتباطات و رسانه مطالعه کرده‌ام، سازمان همکاری شانگهای را صرفاً یک پیمان سیاسی یا اقتصادی نمی‌بینم. این پیمان به‌مثابه یک فضای ارتباطی و شبکه‌ای رسانه‌ای قابل درک است که می‌تواند مسیر تازه‌ای برای بازنمایی ایران در سطح منطقه و جهان فراهم کند. ایران سال‌ها در معرض تصویرسازی‌های منفی رسانه‌های غربی قرار داشته است؛ تصاویری که بیش از هر چیز بر تنش، تحریم و تهدید جنگ تمرکز داشته‌اند. مهم‌ترین ابزار برای کاهش این فشارها، ایجاد گفتمان‌های جایگزین و روایت‌های تازه از ایران است و شانگهای بستری است که امکان چنین بازتعریفی را به شکل عملی فراهم می‌سازد.

عضویت ایران در این پیمان، ظرفیت دیپلماسی رسانه‌ای منطقه‌ای را تقویت می‌کند. حضور فعال در شبکه‌های تلویزیونی، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های دیجیتال کشورهای عضو مانند چین، روسیه، هند و کشورهای آسیای مرکزی، این امکان را ایجاد می‌کند که روایت ایران بدون واسطه رسانه‌های غربی به مخاطبان منتقل شود. به جای آنکه روایت ایران تنها از فیلتر یک رسانه مسلط جهانی عبور کند، اکنون می‌توان بر شبکه‌ای از رسانه‌های منطقه‌ای تکیه کرد که هم تنوع زبانی و فرهنگی دارند و هم ظرفیت مخاطب گسترده.

فرصت دیگر، تبادل فرهنگی و تولیدات مشترک رسانه‌ای است. ایران می‌تواند با همکاری کشورهای عضو شانگهای، مستندها، فیلم‌ها یا محتوای دیجیتال مشترکی درباره تاریخ، فرهنگ و ظرفیت‌های اقتصادی تولید کند. بازنمایی نقش ایران در پروژه‌هایی چون جاده ابریشم یا همکاری‌های انرژی، تصویری تازه و مثبت از ایران به مخاطبان ارائه می‌دهد. چنین تولیداتی با مخاطب چندملیتی، به‌ویژه در جهان امروز که تصویرسازی بصری اهمیت فراوان دارد، تأثیر عمیقی در بازتعریف جایگاه ایران خواهند داشت.

شانگهای را باید بستری برای دیپلماسی عمومی دانست

همچنین در عصر رسانه‌های دیجیتال، شانگهای را باید بستری برای دیپلماسی عمومی دانست. کشورهای عضو این پیمان میلیون‌ها کاربر فعال در شبکه‌های اجتماعی دارند. ایران با ایجاد شبکه‌های رسانه‌ای چندزبانه و حضور هدفمند در این فضا می‌تواند گفت‌وگویی مستقیم با افکار عمومی منطقه برقرار کند. این مسیر به نوعی دور زدن روایت‌های یک‌سویه‌ای است که در رسانه‌های غربی ساخته می‌شوند. تجربه نشان داده هرجا ایران توانسته است با مردم منطقه بی‌واسطه ارتباط برقرار کند، تصویر آن نیز متعادل‌تر شده است.

موضوع دیگری که در حوزه ارتباطات اهمیت دارد، استفاده از ظرفیت پیمان شانگهای در دیپلماسی گردشگری است. معرفی شهرهای ایران در نمایشگاه‌های منطقه‌ای، برگزاری فستیوال‌های فرهنگی مشترک و تعریف مسیرهای گردشگری میان کشورهای عضو، می‌تواند تصویر ایران را از یک کشور درگیر مناقشه به کشوری امن، تاریخی و فرهنگی تغییر دهد. گردشگرانی که به ایران سفر کنند، به‌طور طبیعی راویان تجربه‌ای متفاوت خواهند شد؛ تجربه‌ای که با آنچه در رسانه‌های غربی می‌بینند فاصله دارد.

برای بهره‌گیری بهتر از این فرصت‌ها لازم است روایت ایران در رسانه‌های شانگهای همواره بر صلح، همکاری و ثبات تأکید کند. هرقدر افکار عمومی منطقه ایران را با این ویژگی‌ها بشناسند، زمینه برای هرگونه جنگ‌افروزی علیه آن تضعیف می‌شود. افزون بر این، شبکه نخبگان رسانه‌ای و دانشگاهی کشورهای عضو باید فعال شوند. همکاری پژوهشگران و روزنامه‌نگاران در قالب پروژه‌های مشترک، کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی درباره موضوعاتی همچون گفت‌وگوی تمدن‌ها در آسیای بزرگ، تصویری علمی و فرهنگی از ایران به نمایش خواهد گذاشت که مکمل چهره سیاسی و اقتصادی آن است.

نکته مهم دیگر همگرایی اقتصادی و رسانه‌ای است. هر قدر رسانه‌ها بتوانند تصویر ایران را به‌عنوان یک گره حیاتی در تجارت و انرژی منطقه‌ای تقویت کنند، احتمال شکل‌گیری تهدید نظامی علیه آن کمتر می‌شود. وقتی کشوری در افکار عمومی جهان به عنوان شاهراه ارتباطی، اقتصادی و فرهنگی شناخته شود، جنگ علیه آن نه فقط پرهزینه، بلکه غیرمنطقی جلوه خواهد کرد.

از این منظر پیمان شانگهای تنها یک قرارداد میان دولت‌ها نیست، بلکه فرصت راهبردی برای بازسازی برند ملی ایران در سطح منطقه‌ای و جهانی است. هوشمندی در استفاده از ابزارهای رسانه‌ای می‌تواند ایران را به‌عنوان همسایه‌ای امن، شریک اقتصادی مطمئن و بازیگری صلح‌طلب معرفی کند. شکل‌گیری چنین تصویری موجب خواهد شد سایه جنگ از سر ایران دور شود و جای آن را نگاه تازه‌ای به ظرفیت‌های همکاری و توسعه بگیرد. در جهانی که روایت‌ها و تصویرها به اندازه واقعیت‌های سیاسی و اقتصادی قدرت دارند، شانگهای بستری است که می‌تواند آینده ارتباطی ایران را تغییر دهد.

عباس سیاح- پژوهشگر رسانه و ارتباطات