سایه جنگ بر بالتیک

به گزارش سرمایه فردا، آب‌های جنوب خلیج فنلاند در شمال اروپا درست در همان جایی که کشور استونی واقع شده، روز گذشته کمی ناآرام بود. این ناآرامی نه بدلیل تغییرات جوی و آب و هوایی، بلکه پس از ادعای مقامات استونی درباره ورود جنگنده‌های روسی صورت گرفت. بامداد جمعه، وزارت امور خارجه استونی مدعی شد که سه جت نظامی روسیه در یک تهاجم که آن را «بی‌سابقه و گستاخانه» توصیف کرد، به مدت ۱۲ دقیقه حریم هوایی این کشور عضو ناتو را نقض کردند.

منابع خبری غربی از جمله پولیتکو آمریکا در این ارتباط اعلام کردند که هواپیمای میگ-۳۱ روسیه که قادر به حمل موشک‌های مافوق صوت کینژال (موشک روسی هوا به زمین ابرصوت با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای با برد بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر و سرعت ۱۰ ماخ ) هستند، از طریق خلیج فنلاند وارد استونی شدند.

همزمان گزارش شده است که ناتو جنگنده‌های اف-۳۵ ایتالیایی را برای دفع هواپیماهای روسی به پرواز درآورده است. با این حال به نظر می‌‎رسد تنشی که از اوکراین آغاز شد و اکنون بیش از ۳ سال است که روسیه و اوکراین را درگیر کرده، اکنون در حال خارج شدن از مرزهای اوکراین است و جنگ اوکراین از جنگ دو کشور در حال تبدیل شدن به یک جنگ منطقه‌ای و یا حتی بین‌المللی است.

کشور استونی با جمعیت حدود ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر، عضوی از اتحادیه اروپاست و از غرب به دریای بالتیک و از شمال به خلیج فنلاند می‌رسد. این کشور از جانب شرق با روسیه مرز مشترک دارد و همین بخش شرقی استونی محل تنش اخیر و به عنوان منطقه ورود جنگنده‌های روسی اعلام شده است. استونی از سال ۲۰۰۴ عضو اتحادیه اروپا شده است و در همان سال نیز به عنوان عضو سابق پیمان ورشو، عضو پیمان ناتو شد.

از نظر تاریخی، استونی در حدفاصل ۱۹۵۵–۱۹۹۱ به عنوان اتحاد جماهیر شوروی به شمار می‌رفت و طبیعی است که عضویت این کشور در اتحادیه اروپا و ناتو از سال ۲۰۰۴، اتفاقی نامیمون برای روس‌ها به شمار می‌رفت که خود را وارث بزرگ شوروی می‌‍دانستند. جنگ اوکراین، زخم کهنه اختلافات تاریخی و ریشه‌دار روس‌ها در شرق اروپا را باز کرده و اکنون استونی یکی از کشورهایی است که به عنوان کشور هم مرز روسیه و همزمان عضو ناتو، در دسته بندی مسکو یک تهدید بالقوه ژئوپلیتیک به شمار می‌رود.

ادعای مشابه لهستان

همزمان با استونی، دولت لهستان هم ادعای مشابهی را مطرح کرد و گفت که جنگنده‌های روسی بر فراز سکوی نفتی لهستانی «پتروبالتیک» در دریای بالتیک پرواز کرده‌اند. هر چند به نظر می‌رسد که این همان جنگنده‌های میگ روسی باشند که از استونی به سمت کالینینگراد (شهر روسی خارج میان لهستان و لیتوانی)  در پرواز بوده‌اند.

طبق گزارش گارد مرزی لهستان، دو جنگنده روسی در ارتفاع پایین بر فراز سکوی «پتروبالتیک» پرواز کردند و منطقه امنیتی آن را نقض کردند. «کارولینا گالِتسکا»، سخنگوی وزارت کشور لهستان در این ارتباط گفته است که ارتفاع پرواز جنگنده‌های روسی حدود ۱۵۰ متر بوده است. سخنگوی نیروهای مسلح لهستان هم اعلام کرد به جنگنده‌های این کشور دستور فوری داده شده برای حفاظت از حریم هوایی به پرواز درآیند. فرماندهی عملیات نظامی لهستان در پیامی در «ایکس» نوشت: «جنگنده‌های لهستانی و متحدان در حریم هوایی ما فعالند و سامانه‌های زمینی پدافند هوایی و سامانه‌های شناسایی راداری در بالاترین سطح آماده‌باش قرار گرفتند.»

این اتفاقات یک هفته پس از آن رخ داد که ۱۹ پهپاد روسی هفته گذشته حریم هوایی لهستان، عضو «ناتو» را نقض کردند و ورشو و متحدانش با ارسال جنگنده‌ها و استقرار سامانه‌های دفاع هوایی، به این تهدید واکنش نشان داد. چند روز بعد، رومانی نیز نقض حریم هوایی خود توسط یک پهپاد روسی را محکوم کرد.

ورود ادعایی جنگنده‌های روسی به حریم هوایی استونی و لهستان، بار دیگر تنش میان مسکو و ناتو را تشدید کرده است. استونی با استناد به ماده ۴ پیمان ناتو خواستار رایزنی فوری شده و لهستان نیز سامانه‌های دفاع هوایی خود را به حالت آماده‌باش درآورده است. در حالی که روسیه این اتهامات را رد کرده و پروازها را مطابق با مقررات بین‌المللی می‌داند، ناتو با احتیاط از درگیری مستقیم با مسکو پرهیز می‌کند

مسکو: پرواز مطابق با مقررات بین‌المللی انجام شده

ادعاهای مطرح شده از سوی مقامات استونی در حالی است که روسیه تجاوز به حریم هوایی این کشور را رد کرده است. در همین ارتباط وزارت دفاع روسیه تایید کرد که جنگنده‌های میگ-۳۱ روسی حریم هوایی استونی را نقض نکردند و سه جت میگ-۳۱ روسی روز جمعه پرواز برنامه‌ریزی‌شده‌ای را از کارلیا به سمت یک فرودگاه در منطقه کالینینگراد انجام دادند. براساس بیانیه وزارت دفاع روسیه، این پرواز کاملاً مطابق با مقررات بین‌المللی حریم هوایی انجام شده و هیچ نقضی در مرزهای سایر کشورها – که توسط سیستم‌های نظارتی عینی تأیید شده است – صورت نگرفته است.

براساس اظهارات مقامات روسی، این هواپیما از مسیر توافق‌شده منحرف نشده و وارد حریم هوایی استونی نشده است. مسیر آنها بر فراز آب‌های بی‌طرف شده است.

دست استونی به سوی ناتو دراز شد

با توجه به آن که استونی عضوی از ناتو است، «آلیسون آرت»، سخنگوی ناتو نیز اتهامات علیه روسیه را درباره ورود سه جنگنده میگ-۳۱ روسی به حریم هوایی استونی بر فراز خلیج فنلاند تکرار کرد. تکرار این اتهامات علیه روسیه پس از آن بود که استونی فعال‌سازی بند چهارم پیمان ناتو برای رایزنی‌های فوری را خواستار شد. «مارگوس تساخنا»، وزیر امور خارجه استونی در مصاحبه با پولیتیکو تأیید کرد که این کشور در واکنش به ورود جنگنده‌های روسیه به حریم استونی، به ماده ۴ ناتو استناد می‌کند و خواستار فعال شدن این ماده است. ماده‌ای که اعضای این ائتلاف را ملزم به برگزاری مذاکرات فوری می‌کند. ماده ۴ پیمان ناتو تصریح می‌کند که هر کشور عضو ناتو می‌تواند به صورت رسمی موضوعی را به شورا، نهاد اصلی تصمیم‌گیری ناتو اعلام کند تا در صورت تهدید تمامیت ارضی، استقلال سیاسی یا امنیت کشور عضو، جلسه تشکیل شده و در مورد اقدامات بعدی گفتگو شود.

سایت‌های راداری هم اعلام کردند که همزمان با ورود جنگنده‌ روسی، یک هواپیمای تانکر چندمنظوره ایرباس A330 ناتو، که توسط نیروی هوایی سلطنتی هلند اداره می‌شود، بر فراز شرق لهستان پرواز کرده و احتمالاً در حال سوخت‌رسانی به جنگنده‌ها تحت عملیات نگهبان شرقی ناتو بوده است.

تحولات اخیر نشان می‌دهد که جنگ اوکراین در حال عبور از مرزهای ملی و تبدیل شدن به بحرانی منطقه‌ای است. کشورهای هم‌مرز روسیه مانند استونی، لهستان و رومانی با نقض‌های مکرر حریم هوایی مواجه شده‌اند و ناتو در برابر این تهدیدات، به‌جای اقدام نظامی، به تقویت سامانه‌های دفاعی و رایزنی‌های دیپلماتیک روی آورده است. این روند، نشانه‌ای از شکنندگی امنیتی در شرق اروپا و احتمال گسترش درگیری‌ها به سطح بین‌المللی است

نگرانی ناتو از درگیری با روس‌ها

با وجود درخواست‌ها از ناتو برای واکنش نظامی در برابر روسیه، اما به نظر می‌رسد ناتو نسبت به درگیری جدید با روس‌ها با احتیاط و نگرانی عمل می‌کند. حساب کاربری مجازی «ترورآلارم» به عنوان یک حساب کاربری عبری و مرتبط با صهیونیست‌ها، پس ادعاهای مطرح شده درباره ورود جنگنده‌های روسیه به استونی، خواستار سرنگونی و مقابله نظامی ناتو با جنگنده‌های روسی شد و نوشت که هیچ بهانه‌ای برای ناتو وجود ندارد که سه هواپیمای مسلح روسی را که وارد حریم هوایی ناتو شده و در آن توقف کردند، سرنگون نکند!

این در حالی است که آخرین باری که یک کشور عضو، یک جنگنده روسی را سرنگون کرد به سال ۲۰۱۵ باز می‌گردد. یعنی زمانی که ترکیه یک سوخو-۲۴ مربوط به نیروهوایی روسیه را در نزدیکی مرز سوریه و ترکیه سرنگون کرد. آن حادثه باعث رویارویی دیپلماتیک شدید آنکارا با مسکو شد، اما هیچ درگیری گسترده‌تری رخ نداد. از آن زمان، با وجود ادعاهای صورت گرفته درباره نقض مکرر حریم هوایی اعضای ناتو بر فراز بالتیک، لهستان و رومانی، اما ائتلاف ناتو از اقدامات نظامی در برابر روس‌ها خودداری کرده‌اند.