به گزارش سرمایه فردا، رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده به طور مستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. این موضوعات در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأثیرات عمیقی دارند و می‌توان گفت مسئله جمعیت مانند شبکه‌ای گسترده به مسائل مختلفی مرتبط می‌شود، از جمله ابعاد سیاسی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی، زیستی و شناختی.
یکی از موضوعات مهم در حوزه جمعیت، مسئله فرزندآوری و رفاه خانواده است. فرزندآوری به عنوان یک عامل کلیدی در رشد جمعیت، نقش عمده‌ای در ساختار اجتماعی و اقتصادی خانواده دارد. افزایش تعداد فرزندان می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد، از جمله:
• تقویت روابط خانوادگی و پیوندهای عاطفی و اجتماعی
• حمایت از والدین در سنین بالا
• توسعه مهارت‌های تربیتی و اجتماعی
چالش‌ها و مزایای فرزندآوری
فرزندآوری چالش‌هایی نیز به همراه دارد، اما موجب افزایش رفاه عمومی خانواده می‌شود و می‌توان آن را نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت دانست. توجه به فرزندآوری می‌تواند به:
تاثیر رشد جمعیت بر اشتغال نیروی کار جوان
افزایش تولید و رشد اقتصادی در سطح خانواده و جامعه
پس رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده از مسائل مهمی هستند که تأثیرات گسترده‌ای در ابعاد مختلف دارند. توجه به فرزندآوری و مدیریت صحیح آن می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها و جامعه کمک کند. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و توجه به تمامی جوانب است تا بتوان از مزایای آن بهره‌مند شد.
محمد مطلبی فشارکی، کارشناس اقتصاد اسلامی و استاد حوزه و دانشگاه، در نقد اینکه برخی معتقدند رشد جمعیت موجب کاهش رفاه خانواده و در نهایت ضعف اقتصاد می‌شود، گفت: رفاه تنها به امور مادی اختصاص ندارد و شامل رفاه‌های معنوی نیز می‌شود. فرزندان علاوه بر تقویت پیوندهای عاطفی، می‌توانند در سنین بالا به والدین کمک کنند.
بنابراین، فرزندآوری شاید در کوتاه‌مدت موجب کاهش رفاه مادی شود، اما در بلندمدت دارای منافع پنهانی است که نباید از آن غفلت شود.
وی افزود که فرزندآوری نوعی سرمایه‌گذاری است که در ابتدا نیازمند هزینه‌های بیشتری است، اما در بلندمدت منافع بسیاری به همراه دارد. فرزندان در آینده کمک‌حال والدین خواهند بود و از پرداخت هزینه‌های هنگفت مراقبت و پرستاری از والدین در سنین بالا جلوگیری می‌کنند.
تأثیرات مثبت بر اقتصاد کلان
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد که افزایش تعداد فرزندان لزوماً به افزایش هزینه‌های خانواده منجر نمی‌شود، زیرا فرزندان از همپوشانی هزینه برخوردار هستند. برای مثال، با خرید یک سیسمونی برای فرزند اول، نیاز به تهیه سیسمونی برای فرزندان دیگر کاهش می‌یابد.
وی اظهار داشت که افزایش جمعیت به‌طور حتم تأثیر مثبتی بر اقتصاد کلان کشور خواهد داشت. اما چالش‌ها و دغدغه‌هایی برای خانواده‌ها وجود دارد که بخشی از آن مربوط به سیاست‌های کشور و بخشی به فضای خانواده برمی‌گردد. بنابراین، تلاش برای تأمین نیازهای موجود از روش‌های مطلوب ضروری است.
رشد جمعیت پاشنه آشیل اقتصاد جهان است
صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت نیز درباره فرزندآوری و آثار آن بر اقتصاد اظهار داشت: “جمعیت پاشنه آشیل اقتصاد جهان شده است. قدرت اقتصادی، نظامی و علمی کشورها امروز با رشد و افزایش جمعیت گره خورده است.”
قاسمی با اشاره به اهمیت نگرش جدی به حوزه جمعیت افزود: “کاهش فرزندآوری از دغدغه‌های کشور و رهبر معظم انقلاب است. نرخ رشد ایران به ۶ دهم درصد رسیده و نزدیک به صفر است و احتمال دارد نرخ رشد منفی شود که در طول تاریخ ایران بی‌سابقه است.”
وی ادامه داد: “نرخ باروری در کشور از ۶ فرزند به ازای هر زن به ۱.۶ فرزند کاهش یافته و ایران پایین‌ترین نرخ باروری را تجربه می‌کند. در بازه زمانی هفت سال گذشته حدود نیم میلیون تولد را به دلیل سیاست‌های نادرست جمعیتی از دست داده‌ایم. “
پیامدهای کاهش نرخ جمعیت
قاسمی تاکید کرد که کاهش نرخ جمعیت و افزایش سن سالمندی موجب از دست دادن ساختارهای اقتصادی و مواجهه با چالش نیروی کار جوان شده است. وی اضافه کرد: “یکی از پیامدهای سالمندی علاوه بر مشکلات اقتصادی، افزایش مشکلات روحی و روانی و افسردگی است که تبعات خاصی برای جامعه و خانواده‌ها به همراه خواهد داشت.”
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت بیان کرد: “افزایش جمعیت سالمندی موجب ورشکستگی صندوق‌های تأمین اجتماعی و بازنشستگی شده است. تداوم این روند باعث خواهد شد که نتوان حقوق بازنشستگان را به دلیل افزایش جامعه بازنشستگی و عدم جایگزینی با نیروی کار جوان پرداخت کرد.”
قاسمی اشاره کرد که ناباروری سهم چندانی در کاهش نرخ جمعیت کشور ندارد و عواملی مانند فرزند ناخواسته، فقدان اطلاعات شرعی، قانونی و پزشکی در تصمیم به سقط جنین از دلایل مهم سقط در ایران هستند.
صالح قاسمی تاکید کرد که توجه به فرزندآوری و اتخاذ سیاست‌های مناسب جمعیتی برای رشد و توسعه اقتصادی کشور ضروری است. کاهش نرخ جمعیت و افزایش جمعیت سالمندی تهدیدی جدی برای آینده اقتصادی و اجتماعی ایران است.
ارائه تسهیلات مالی و خدمات بهداشتی برای فرزندآوری
در جمع بندی باید گفت: رشد جمعیت و افزایش رفاه خانواده ارتباط تنگاتنگی دارند. فرزندآوری، اقتصاد جمعیت و سیاست‌گذاری‌های مؤثر می‌توانند به شکل‌گیری آینده‌ای روشن‌تر برای خانواده‌ها کمک کنند. توجه به نیازها و چالش‌ها، ایجاد راهکارهای مناسب، حمایت از خانواده‌ها، ارائه تسهیلات مالی و خدمات بهداشتی، سرمایه‌گذاری در آموزش‌وپرورش، و تبیین مسئله جمعیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
فرهنگ‌سازی گسترده‌تر ازدواج به‌هنگام و فرزندآوری، ضمن برنامه‌ریزی‌های شهری و توسعه پایدار، می‌تواند موجب افزایش رفاه خانواده‌ها، به‌ویژه خانواده‌های پرجمعیت، شود.