جراحی اقتصادی؛ اصلاح ناترازی انرژی و ارز برای شکوفایی بازار سرمایه

به گزارش سرمایه فردا، اقتصاد‌ ایران درگیر ناترازی‌های اساسی در حوزه انرژی و ارز است، که اصلاح آن‌ها می‌تواند تأثیرات پایدار و عمیقی بر بازار سرمایه و کل اقتصاد برجای بگذارد. این مسئله به اندازه‌ای مهم است که می‌توان آن را در کنار تحولات سیاسی و مذاکرات بین‌المللی، یکی از عوامل کلیدی در تعیین مسیر آینده اقتصاد کشور دانست.

۱. بررسی ناترازی‌های انرژی: برق، گاز و حامل‌های سوختی

در حال حاضر، سه حوزه برق، گاز و فرآورده‌های نفتی (بنزین و گازوئیل) تحت تأثیر ناترازی شدید قرار دارند. ناترازی برق و سوخت‌های فسیلی به‌وضوح قابل مشاهده است، اما وضعیت گاز کمی پیچیده‌تر است. با وجود قیمت‌گذاری گاز بر مبنای نرخ‌های منطقه‌ای (فوب اروپا)، چالش اصلی در این حوزه به سرمایه‌گذاری ناکافی و محدودیت‌های برداشت گاز بازمی‌گردد، که نیازمند برنامه‌های بلندمدت توسعه و سرمایه‌گذاری است.

در حوزه برق و سوخت‌های فسیلی، اما وضعیت متفاوت است؛ عدم اصلاح قیمت‌ها و تداوم سیاست‌های حمایتی ناکارآمد باعث شده است که صنایع و مصرف‌کنندگان با مشکلاتی همچون قطعی برق، قاچاق سوخت و ناکارآمدی سرمایه‌گذاری روبه‌رو باشند. برای مثال، قطعی برق در چهار ماه از سال اثر مخربی بر تولید صنایع دارد که پیامدهای آن بر رشد اقتصادی و بازار سرمایه محسوس است.

۲. ضرورت اصلاح قیمت‌ها و سرمایه‌گذاری

اصلاح ناترازی انرژی باید از دو مسیر اصلی دنبال شود:

• سرمایه‌گذاری گسترده: برای تشویق ورود سرمایه به این صنعت، نیاز است سیاست‌های حمایتی و تعیین قیمت‌های منطقی برای برق و سوخت‌ها به‌روز شود.
• اصلاح قیمت‌ها: تغییر الگوی مصرف از طریق واقعی‌سازی نرخ‌ها موجب کاهش هدررفت منابع، کاهش قاچاق و افزایش کارایی مصرف انرژی خواهد شد. متأسفانه، تاکنون دولت جسارت لازم برای اجرای این اصلاحات را از خود نشان نداده است، اما تأخیر در این تصمیم فقط باعث تشدید چالش‌ها در آینده خواهد شد.

۳. چالش‌های یارانه‌های انرژی و قاچاق سوخت

یکی از بحرانی‌ترین مسائل در بخش حامل‌های انرژی، قاچاق گسترده سوخت است که سالانه نزدیک به ۴ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد وارد می‌کند. دلیل اصلی این قاچاق، فاصله قابل توجه قیمت داخلی با نرخ‌های جهانی است که انگیزه سودجویی را افزایش داده و باعث خروج سرمایه‌های ملی به مسیرهای غیرمولد می‌شود.

دولت سالانه ۵۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه برای سوخت پرداخت می‌کند، که این امر منجر به کسری بودجه سنگین و فشار مضاعف بر شرکت‌ها شده است. قیمت‌گذاری غیرمنطقی گازوئیل، علاوه بر ایجاد انگیزه قاچاق، سرمایه‌گذاری در بخش پالایش و تولید را نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.

۴. تأثیر اصلاح نرخ حامل‌های انرژی بر اقتصاد و بازار سرمایه

اجرای سیاست‌های اصلاحی در قیمت بنزین و گازوئیل می‌تواند مزایای دوگانه‌ای به همراه داشته باشد:

• کاهش کسری بودجه با تأمین منابع مالی پایدار از محل تعدیل قیمت‌ها، بدون نیاز به افزایش انتشار اوراق بدهی.
• کاهش تورم از طریق جلوگیری از چاپ پول بی‌پشتوانه، که در نتیجه آن نرخ بهره نیز تحت کنترل قرار خواهد گرفت.
• افزایش نقدینگی در صنایع پالایشی، که موجب بهبود تعامل دولت با این بخش و تقویت موقعیت آن در بازار سرمایه خواهد شد.

اصلاح نرخ حامل‌های انرژی نه‌تنها اثر مستقیم بر صنایع پالایشی ندارد، بلکه موجب بهبود شرایط کلی اقتصاد و سرمایه‌گذاری در این بخش خواهد شد. این اقدام زمینه‌ساز رشد پایدار بازار سرمایه و اقتصادی مقاوم‌تر در برابر شوک‌های خارجی خواهد بود.

نتیجه‌گیری

جراحی اقتصادی برای رفع ناترازی‌های انرژی و ارز نه‌تنها یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر، بلکه فرصتی برای تثبیت و رشد پایدار اقتصاد کشور است. اجرای این سیاست‌ها نیازمند تصمیم‌گیری شجاعانه و منطقی دولت در شرایط حساس کنونی است. با توجه به تصویب این اصلاحات در هیئت دولت، انتظار می‌رود که اجرای آن با در نظر گرفتن شرایط سیاسی و تثبیت نرخ ارز انجام شود تا آثار تورمی به حداقل برسد.

این اصلاحات، اگر به‌درستی و در زمان مناسب اجرایی شوند، می‌توانند یکی از مهم‌ترین سیگنال‌های مثبت برای رونق بازار سرمایه و اقتصاد ایران باشند.