پنجشنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۳
به گزارش سرمایه فردا، با وجود تاکید دولت بر توسعه تجارت ایران با کشورهای همسایه سهم ایران از بازار حوزه خلیج فارس بسیار ناچیز است.
در سال‌های اخیر ایران با توسعه همکاری‌ها تلاش کرده است که اثر تحریم‌ها و محدودیت‌های تجاری و مالی غرب را کم کند. به همین دلیل محور همکاری‌های بانک نیز روی ارزهای محلی و بر مبنای توافقات تجاری متمرکز است. این مساله باعث می‌شود تا تجارت ایران نسبت به گذشته با محدودیت کمتری مواجه شود. با این حال برخی کارشناسان معتقدند که راهبرد ایران باید توسعه کریدورهای حمل و نقلی و تقویت رایزنان خارجی باشد تا بتواند هزینه حمل و نقل را کاهش دهد.
در اقتصاد جهانی نقش رایزنان بازرگانی به‌عنوان نمایندگان اقتصادی کشورها، نقش حیاتی در توسعه صادرات و تسهیل روابط تجاری دارند. درواقع وظیفه رایزنان شامل شناسایی فرصت‌های جدید تجاری، کاهش موانع تجاری، و ایجاد ارتباطات مؤثر با بازارهای خارجی برای کمک به رشد اقتصادی کشور است.
با این وجود، در ایران، ضعیف عملکرد رایزنان اقتصادی کاملاً نمایان است. البته بخشی از این مشکل به دولت روحانی برمی گردد که ضعف هماهنگی بین وزارت صنعت و وزارت خارجه وجود داشت. از طرف دیگر بسیاری از رایزنان اقتصادی ایران در کشورهای دیگر در آن دوران به کشور برگردانده شدند. در شرایطی که در ابتدای فشار تحریم‌های غرب علیه ایران نقش رایزنان بازرگانی می‌توانست در توسعه صادرات ایران نقش موثرتری ایفا کند.
در سال‌های گذشته بسیاری از بخش خصوصی ایران به دلیل عدم شناخت کافی از بازارهای هدف، دچار مشکلات عدیده ای شدند. به طوری که برخی از شرکت‌ها توانستند باب صادرات به کشورهای منطقه داشته باشند، اما برخی از آنها با مشکلاتی مانند انتقال ارز به داخل مواجه شدند. برای نمونه تجار ایرانی در همکاری با بخش خصوصی ازبکستان و حتی کشور چین و … نتوانستند پول صادرات محصولات خود را به داخل برگردانند. درواقع بی‌توجهی رایزنان به حل مشکلات صادرکنندگان، و رویکرد تشریفاتی این نهادها، منجر به از دست رفتن بسیاری از فرصت‌های ارزشمند تجاری شده است.
بخش خصوصی ایران بارها از عملکرد رایزنان بازرگانی در کشورهای مهم منطقه، از جمله قطر، انتقاد کرده اند. حتی در شرایطی که قطر میزبان جام جهانی فوتبال بود و شرکت‌های ایرانی می‌توانستند کالای مصرفی زیادی به این کشور صادرات کنند اما این اتفاق نیفتاد و سهم ایران در آن بازار بسیار کم بود.
پیش تر در زمان ساخت ورزشگاه‌ها و مجموعه‌های تفریحی و اقامتی قطر نیز بسیاری از پیمانکاران ایرانی نسبت به ضعف عملکرد دستگاه دیپلماسی برای فراهم کردن بستر ورود شرکت‌های ایرانی به این کشور انتقاد کرده بودند.
در چند وقت اخیر نیز بسیاری از صادرکنندگان گزارش داده‌اند که رایزنان ایرانی در کشورهای منطقه نتوانسته‌اند مشکلات گمرکی و تعرفه‌ای را به‌موقع حل کنند. حتی نتوانستند با تغییرات سریع مقررات در قطر همگام شوند. علاوه بر این، رایزنان به‌جای تمرکز بر ارتباط مؤثر با تجار و شناسایی نیازهای بازار، بیشتر به برگزاری جلسات تشریفاتی و ارائه گزارش‌های رسمی اکتفا کرده‌اند. در نتیجه، شرکت‌های ایرانی با موانع متعددی در زمینه ورود به بازار منطقه مواجه شده‌اند و در رقابت با شرکت‌های ترکیه‌ای و هندی شکست خورده‌اند.
بخشی از ناتوانی ایران در توسعه تجارت به انتصاب افراد غیرمتخصص در پست‌های رایزنی برمی گردد. بسیاری از رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف، فاقد تجربه کافی در تجارت بین‌الملل و آشنایی با نیازهای بازارهای محلی هستند. درواقع ناتوانی رایزنان در برقراری ارتباط با شبکه‌های تجاری و نهادهای اقتصادی محلی، به کاهش حضور ایران در این بازار منجر شد.
عضو هیئت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و قطر گفت: پیامدهای ناکارآمدی رایزنان بازرگانی فراتر از کاهش فرصت‌های تجاری است. محدودی صادرات به کشورهایی منطقه، موجب کاهش منابع ارزی و افزایش وابستگی ایران به بازارهای محدود شده است. علاوه بر این، ناتوانی در تثبیت جایگاه ایران در بازارهای منطقه، رقابت‌پذیری اقتصاد کشور را تضعیف کرده است.
سید محمد میرانی افزود: برخی کشورهای حوزه خلیج فارس از ثروتمندترین کشورهای جهان هستند، ظرفیت بالایی برای واردات کالاها و خدمات مختلف دارند. با این حال، عملکرد ضعیف رایزنان ایران در شناسایی فرصت‌های جدید و عدم پیگیری مشکلات تجار باعث شده که بخش عمده‌ای از بازار این کشورها در اختیار رقبای منطقه‌ای قرار گیرد. از دست رفتن فرصت صادرات از مهمترین چالش‌های ایران برای افزایش درآمدهای صادراتی است.
در سال ۱۴۰۲، رشد صادرات غیرنفتی ایران تنها ۲.۵ درصد بود، در حالی که کشورهایی نظیر ترکیه و امارات به ترتیب با ۱۲ و ۱۰ درصد رشد، موفق به تقویت موقعیت تجاری خود در منطقه شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از مهمترین فرصت‌های از دست رفته ایران در سال‌های اخیر، بازار حوزه خلیج فارس همچون قطر بوده است. قطر به‌دلیل میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲، میلیاردها دلار در زیرساخت‌های خود سرمایه‌گذاری کرد و تقاضای زیادی برای کالاها و خدمات مختلف داشت. اما ایران نتوانست به‌طور مؤثر از این فرصت بهره‌برداری کند. حتی سهم کالاهای ایرانی در بازار قطر طی دو سال اخیر ۵ درصد کاهش یافته است. در حالی که کشورهای رقیب مانند ترکیه و هند به‌سرعت جایگاه خود را تقویت کرده‌اند.
با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران انتظار می‌رفت که صادرات ایران به این کشوری حوزه خلیج فارس و حتی شمال آفریقا به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد. کالاهای ساختمانی، مواد غذایی و محصولات پتروشیمی از جمله محصولاتی هستند که ایران می‌توانست سهم بیشتری در بازار کشورهای منطقه داشته باشد، اما ضعف در هماهنگی و پیگیری‌های تجاری، این فرصت‌ها را در اختیار رقبای منطقه‌ای قرار داد.
به طورقطع بخشی از تجارت در دنیا حول محور کریدورها می چرخد. از آنجایی که در منطقه خلیج فارس تجارت به صورت دریایی انجام می‌شود عملاً ایران کمبودی از نظر زیرساختی ندارد و تنها مشکل به بازارسازی بر می‌گردد.
علی‌اکبر سیبویه، سفیر پیشین ایران در عمان معتقد است که «بازار کشوری مانند عمان برای شرکت‌های ایرانی اهمیت بالایی دارد. چراکه بازار این کشور می‌تواند دروازه‌ای برای صادرات به کشورهای شمال آفریقا و حتی عربستان سعودی باشد. به عبارت دیگر وقتی محصولات ایرانی در کشور عمان مورد استفاده قرار می‌گیرد نظر گردشگران کشورهای عربی منطقه جلب می‌شود. به همین دلیل ظرفیتی برای صادرات کالاهای ایرانی به سایر کشورهای منطقه وجود دارد»
با این حال تاکنون سهم صادرات ایران به کشورهای منطقه بسیار کمبوده است. در واقع به جز امارات متحده عربی که بخشی از کالاهای ایرانی از این کشور به صورت صادرات مجدد به کشورهای دیگر منتقل می‌شود سایر کشورهای همسایه نقش چندانی در خرید کالاهای ایرانی ندارند. بنابراین در صورتی که ایران قصد دارد در آینده سهم صادرات خود به کشورهای همسایه را افزایش دهد در ابتدا باید روی تقویت رایزنان اقتصادی تمرکز کند.
در سال‌های گذشته درباره رایزنان اقتصادی بین وزارت خارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت هماهنگی چندانی وجود نداشت. به همین دلیل در این زمینه باید تعامل بیشتری صورت بگیرد.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا