پایان سال ۲۰۲۵ میلادی نه فقط یک جمع‌بندی از آمار فروش و تولیدات سینمایی جهان است، بلکه نشانه‌ای از تغییر مسیر صنعت سرگرمی محسوب می‌شود؛ سالی که انیمیشن‌ها توانستند سلطه دیرینه ستاره‌ها و استودیوهای هالیوودی را به چالش بکشند و چین با یک انیمیشن داخلی، رکوردهای تاریخی را جابه‌جا کرد.

به گزارش سرمایه فردا،  وقتی به تقویم سینمایی ۲۰۲۵ نگاه می‌کنیم، آنچه بیش از همه به چشم می‌آید صرفاً افزایش تعداد فیلم‌ها یا بازگشت مخاطبان پس از دوران کرونا نیست؛ بلکه تغییر وزن و مرکز ثقل سینماست. برای نخستین بار، انیمیشن‌ها نه در حاشیه که در متن اصلی باکس‌آفیس جهانی ایستادند و روایت تازه‌ای از قدرت فرهنگی ارائه کردند. چین با «نه‌ژا ۲» توانست مرزهای فروش جهانی را درنوردد، ژاپن با «شیطان‌کش» رکوردهای داخلی و بین‌المللی را شکست و هالیوود با بازسازی‌های لایواکشن، نشان داد که حتی برای حفظ جایگاه خود باید به زبان انیمیشن بازگردد. در این میان، واکنش‌های اجتماعی هنرمندان به بحران فلسطین و فشار مخاطبان بر کمپانی‌ها نیز ثابت کرد که سینما در ۲۰۲۵ تنها یک صنعت سرگرمی نبود، بلکه به میدان سیاست و فرهنگ جهانی بدل شد. این سال را می‌توان نقطه عطفی دانست که در آن، هم قواعد فروش و هم قواعد روایت در سینما تغییر کردند.

سال ۲۰۲۵ میلادی رو به پایان است و حالا به نظر زمان مناسبی برای یک جمع‌بندی نسبتاً جامع نسبت به آنچه سینمای جهان در این یک سال طی کرد می‌رسد. در سال ۲۰۱۹ که آخرین سال قبل از پاندمی کرونا بود، مجموعاً ۹۳۲۸ فیلم در سراسر جهان ساخته شد اما سال بعد که قواعد فاصله‌گذاری به دلیل گسترش این ویروس اجرا می‌شد، تعداد تولیدات سالانه سینمایی جهان به عدد ۵۶۵۶ فیلم رسید. طبیعتاً در آن سال تعداد مخاطبان سینما هم افت محسوسی کرد و از آن زمان به‌بعد هر سال در بررسی آمارهای سالانه سینما، یکی از فاکتورهای مقایسه‌ای مهم و تکرار شونده، نسبت مجموع فروش فیلم‌ها و تعداد مخاطبان با سال‌های اوج پاندمی است.

تعداد فیلم‌های تولید شده جهان در سال ۲۰۲۳ که دیگر تقریباً اثری از کرونا نبود، به عدد ۹۵۱۱ رسید اما همچنان فروش فیلم‌ها به حد مطلوبی که نمودارهای آماری، قبل از مواجهه با این همه‌گیری پیش‌بینی می‌کردند، نرسید. حالا تقریبا اثر کرونا کاملا محو شده است اما بعضی از پدیده‌هایی که در آن دوره به وجود آمد، همچنان تأثیر خودش را حفظ کرده است. عمده این تغییرات، به نفع سینمای هالیوود نبود و ناظر به رشد رقبای آن در سایر نقاط جهان می‌شود. به عنوان مثال هند با رساندن سقف تولیداتش به عددی بالای ۲۵۰۰ فیلم در سال، رتبه نخست را در این زمینه کسب کرد و فاصله‌اش با رتبه دوم، حدود سه‌برابر بود. قابل توجه است که صدرنشینی در رتبه تعداد تولیدات سالانه، اگرچه به معنای صدرنشینی در مجموع فروش نیست اما چشم‌انداز خوبی را برای یک صنعت سینمایی فراهم می‌کند چرا که شتغال را در آن صنعت به راه می‌اندازد و امکان‌های متعددی برای هور پدیده‌ها فراهم کرده است. غیر از هندوستان کشورهای دیگری هم پس از پاندمی کرونا توانستند مقداری از هم فروش فیلم‌های آمریکایی را به خودشان اختصاص دهند و از آنجا که هزینه تولید فیلم در آن کشورها کمتر بود، این سهمیه با تعداد فیلم‌های بیشتر اما کم هزینه‌تر پر می‌شد.

رشد آفریقا در زمینه شاید جالب‌ترین بخش ماجرا باشد که نیجریه و مصر نمونه‌های اصلی و مهمی از آن هستند. به طور مثال مصر پس از پاندمی کرونا توانست تعداد تولیدات سینمایی‌اش را به دو برابر برساند. علاوه بر این‌ها، جایگاه ویژه‌ای که انیمه‌های سینمایی ژاپنی در دوره کرونا توانستند به دست بیاورند هم در نوع خود قابل توجه است. انیمه‌ها پیش از این هم مخاطبان بسیاری داشتند اما عمده آنها سریال‌های طولانی نیمه را دنبال می‌کردند و فروش سینمایی در گیشه، چیزی نبود که برای این صنعت به راحتی محقق شود. حالا در سال ۲۰۲۵ برای دومین بار یک انیمه ژاپنی توانسته است خودش را به فهرست یکی از ۱۰ فیلم پرفروش جهان برساند.

رشد خیره‌کننده سینمای چین

با این حال شاید مهمتر از همه این موارد رشد خیره‌کننده سینمای چین پس از تغییر وضعیتی بود که گسترش کرونا به وجود آورد. چین با اینکه مبدأ انتشار این ویروس بود، بهتر از همه کشورهای دنیا در مهار آن عمل کرد و با یک سخت‌گیری اولیه توانست زودتر از کشورهای غربی وضعیت را مهار کند. از همین رو در همان سال‌های کرونا کشور چین چند بار توانست فیلم‌های خودش را با فروش داخلی به فهرست ۱۰ فیلم پرفروش جهان وارد کند و حتی طی دو الی سه سال متوالی پرفروش‌ترین یا دومین فیلم پرفروش دنیا به خود اختصاص بدهد.

سینمای چین پیش از گسترش این ویروس هم در حال رشد بود اما آن وضعیت ویژه، روندهای آن را شتاب بخشید و حالا در ۲۰۲۵ میلادی هم پرفروش‌ترین فیلم دنیا، یک انیمیشن چینی است. البته چینی‌ها هنوز لحن فیلم‌سازی‌شان را کاملا جهانی نکرده‌اند و آثارشان با فروش داخلی به این ارقام شگفت‌انگیز می‌رسد؛ اما پیداست که پس از اشباع شدن سقف فروش بازار داخلی، آنها هم به مخاطب جهانی بیشتر فکر کنند. در حال حاضر به طور میانگین هر چینی سالی یک بار به سینما می‌رود و هر آمریکایی سالی شش بار. چین وقتی بتواند به میانگین مصرف محصولات فرهنگی در آمریکا برسد، به تنهایی حدود دو برابر از فروش فعلی کل سینمای جهان را کسب خواهد کرد و از آن به‌بعد می‌تواند به گسترش مخاطبانش در خارج از مرزها و بالطبع تغییر لحن قصه‌گویی‌اش فکر کند.

حدود ۴ میلیارد بلیت سینما فروخته شد

سال گذشته در سراسر جهان حدود ۴ میلیارد بلیت سینما فروخته شد. این رقم را در بعضی از جمع‌بندی‌های آماری کمتر و در بعضی دیگر بیشتر گفته‌اند و یک تخمین معقول ما را به همان عدد ۴ میلیارد بلیت می‌رساند. جالب است که ایران همان‌طور که یک درصد از مساحت خشکی‌های زمین و یک درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده، حدود یک درصد از بلیت‌های سینما را هم فروخته است. البته این در حالی صحیح است که رقم‌های دسته پایین‌تر فروش جهانی را در نظر بگیریم. یکی دیگر از اتفاقات مهمی که سینمای جهان در سال ۲۰۲۵ به خود دید، واکنش‌ها به مسئله فلسطین و جنایت جنگی و نسل‌کشی اسرائیل در آنجا بود. حضور هنرمندان سینما و به‌خصوص چهره‌های مشهور بازیگری در شبکه‌های اجتماعی را می‌توان یکی از عوامل مهم چنین پدیده‌ای دانست.

چهره‌های مشهور تحت فشار هواداران‌شان و به رغم خواست قاطع کمپانی‌ها چنین مواضعی گرفتند و این برای اولین بار است که در تاریخ سینما چنین پدیده‌ای مشاهده می‌شود. تا پیش از این کمپانی‌ها اختیار همه چیز را در مورد ستاره‌ها در دست داشتند و هنوز هم تسلط‌شان کاملاً از بین نرفته است اما با اتفاقاتی که راجع‌به فلسطین در سال ۲۰۲۵ افتاد، مشخص شد که نظم پولادین سابق دیگر همان استحکام را ندارد و مخاطبان به عنوان کسانی که اعتبار اصلی را به این چهره‌ها می‌بخشند، توانسته‌اند تأثیرگذار باشند. به‌طور کل امسال را می‌توان سال صعود انیمیشن‌ها دانست؛ چه اینکه دومین اثر پرفروش جهان هم یک انیمیشن است. همچنین انیمیشن Nobody به پرفروش‌ترین فیلم انیمیشن دوبعدی در تاریخ سینمای چین تبدیل شد که دستیابی چنین اثری به این ارقام فروش، در عصر فیلم‌های سه بعدی قابل توجه است. امسال غیر از اولین و دومین فیلم پرفروش دنیا، رتبه‌های چهارم و ششم و هفتم هم به آثار انیمیشن اختصاص دارد.

در سال ۲۰۲۵، دیوید لینچ، فیلمساز مشهور تجربه‌گرا و جین هکمن، هنرپیشه ستاره در تعدادی از فیلم‌های گنگستری دهه‌های دور درگذشتند. فیلیس دالتون که طراح لباس فیلم «لورنس عربستان» بود در سن ۱۰۵ سالی و جان شپرد Jan Shepard که از دوران کلاسیک تلویزیون، در سریال‌ها بازیگری می‌کرد، در سن ۹۶ سالگی درگذشتند. چنین مواردی را می‌شود به شکل نمادین، نشانه‌ای از پایان یک دوران در نظر گرفت.

در ادامه مروری بر مهمترین فاکتورهای فروش و برجسته‌ترین رویدادهای سینمایی جهان در سال ۲۰۲۵ در تمرکز با انیمیشن‌هایی که در فهرست ده فیلم پرفروش سال قرار گرفتند شده است. این تمرکز از آن جهت موجه به نظر می‌رسد که اگر انیمیشن‌ها را از این فهرست دهگانه حذف کنیم وزن آن ه شدت کاهش پیدا می‌کند و بی‌راه نیست اگر ۲۰۲۵ را به واقع سالی بنامیم که در آن انیمیشن‌ها سینما را نجات دادند. یک نکته قابل توجه دیگر این است که انیمیشن‌ها عمدتاً به سبب حضور ستاره‌های مشهور بازیگری نیست که پرفروش می‌شوند و حالا که وزن فروش این نوع آثار در فهرست ۱۰ اثر پرفروش سال تا این اندازه بالا رفته، می‌توان سال ۲۰۲۵ را به نوعی مطلع عبور از سلطه کامل ستاره‌ها نزد مخاطبان سینما هم دانست.

در ده‌گانه صدرنشین باکس‌آفیس چه گذشت

در سال ۲۰۲۵، انیمیشن «نه‌ژا ۲» از «نبرد در دریاچه چانگجین» پیشی گرفت و به پرفروش‌ترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان تاریخ تبدیل شد. این فیلم به پنجاه و هفتمین فیلم و چهاردهمین انیمیشنی تبدیل شد که از مرز ۱ میلیارد دلار فروش گذشت و هفتمین فیلم با فروش ۲ میلیارد دلار در تاریخ دنیا شد. این اولین بار در تاریخ است که یک فیلم غیرانگلیسی‌زبان به چنین رقمی می‌رسد. همچنین این فیلم به پرفروش‌ترین فیلم انیمیشن تمام دوران و همچنین پنجمین فیلم پرفروش در کل تبدیل شد.

سری دوم نه‌ژا از سری دوم «درون و بیرون» (۲۰۲۴) به عنوان پرفروش‌ترین فیلم انیمیشن پیشی گرفت و رکورد ۱۴ ساله دیزنی را که پس از «داستان اسباب‌بازی ۳» (۲۰۱۰) دوباره آن را به دست آورده بود، شکست. با این رخداد، «انلایت پیکچرز» به اولین استودیوی غیرهالیوودی تبدیل شد که این عنوان را از آن خود کرد.

این فیلم حتی از «جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد» پیشی گرفت و به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ در یک بازار واحد تبدیل شد. در ۲ مارس، سی و سه روز پس از اکران، سری دوم فیلم Ne Zha  از مرز ۲ میلیارد دلار عبور کرد و اولین فیلم انیمیشن و هفتمین فیلم در کل تاریخ تبدیل شد که در این بازه زمانی به این موفقیت دست می‌یابد. این فیلم رکورد پرفروش‌ترین افتتاحیه جهانی برای یک فیلم انیمیشن و پرفروش‌ترین افتتاحیه جهانی سال را ثبت کرد، تا اینکه رکورد افتتاحیه توسط سری دوم Zootopia  که آن هم انیمیشن بود، در اواخر همان سال شکسته شد. البته زوتوپیا نتوانست در مجموع از رقم فروش نه‌ژا عبور کند و اکنون در رتبه چهارم فروش جهانی ایستاده است.

انیمیشن Lilo & Stitch در سال ۲۰۲۵ به پنجاه و هشتمین فیلم و از جنبه‌ای دیگر به اولین فیلم انجمن تصاویر متحرک آمریکا (MPA) تبدیل شد که به فروش جهانی ۱ میلیارد دلار دست یافت. این فیلم پس از انیمیشن واقع‌گرایانه The Lion King محصول ۲۰۱۹، دومین فیلم پرفروش روز اول افتتاحیه برای یک بازسازی لایواکشن دیزنی تبدیل شد و همچنین رکورد بزرگترین آخر هفته افتتاحیه برای یک فیلم انیمیشن لایواکشن را شکست و از Detective Pikachu پیشی گرفت. این فیلم با پشت سر گذاشتن اسمورف‌ها (۲۰۱۱) به پرفروش‌ترین فیلم انیمیشن لایواکشن تبدیل شد و همچنین اولین فیلم انیمیشن لایو اکشن بود که حداقل ۱ میلیارد دلار در سطح جهانی فروش داشت. حالا می‌توان گفت مجموعه فیلم‌های لیلو و استیچ با انتشار نسخه بازسازی‌شده لایواکشن، بیش از ۱.۳ میلیارد دلار فروش داشته است که نسخه دوم تقریباً ۷۹٪ از این رقم را به خود اختصاص داده است.

رکورد پرفروش‌ترین افتتاحیه جهانی

زوتوپیا ۲ چهارمین افتتاحیه پرفروش جهانی تمام دوران (۵۶۰.۳ میلیون دلار) را به خود اختصاص داد که پس از «انتقام‌جویان: پایان بازی» با ۱.۲ میلیارد دلار، «انتقام‌جویان: جنگ ابدیت» با ۶۴۱ میلیون دلار و «مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست» با ۶۰۱ میلیون دلار قرار می‌گیرد.

این فیلم رکورد پرفروش‌ترین افتتاحیه جهانی برای یک انیمیشن و پرفروش‌ترین افتتاحیه جهانی سال را به نام خود ثبت کرد و در هر دو مورد از نه‌ژا ۲ پیشی گرفت.

«فیلم شیطان‌کش: قلعه بی‌نهایت» با حدود ۷۸۰ میلیون دلار فروش جهانی، به پرفروش‌ترین فیلم ژاپنی تمام دوران تبدیل شد و از نسخه قبلی خود، «شیطان‌کش: قطار موگن»، پیشی گرفت.

در سراسر جهان، این فیلم به پرفروش‌ترین فیلم ژاپنی و پرفروش‌ترین فیلم انیمه تمام دوران تبدیل شد. همچنین این اولین فیلم ژاپنی است که از مرز فروش ۶۰۰ میلیون دلار در سراسر جهان عبور کرد.

سری دوم شیطان‌کش، در ژاپن، با فروش ۵.۵۲ میلیارد ین در سه روز، بزرگترین آخر هفته افتتاحیه تمام دوران را داشت. این فیلم در هشت روز از مرز ۱۰ میلیارد ین گذشت و به سریع‌ترین فیلم پرفروش تاریخ ژاپن تبدیل شد. همچنین در ایالات متحده، افتتاحیه ۷۰ میلیون دلاری آن بزرگترین افتتاحیه برای یک فیلم بین‌المللی، یک فیلم انیمیشن با درجه سنی R و اکران شده در ماه سپتامبر بود. این فیلم رکورد پرفروش‌ترین فیلم انیمه در آمریکا (با عبور از سری اول فیلم پوکمون)، پرفروش‌ترین فیلم ژاپنی، اولین فیلم انیمه‌ای که از مرز ۱۰۰ میلیون دلار عبور کرد و پرفروش‌ترین فیلم بین‌المللی (با عبور از فیلم ببر خیزان، اژدهای پنهان) را شکست.

در سایر بازارهای بین‌المللی، این فیلم بزرگترین آخر هفته افتتاحیه را برای یک فیلم انیمیشن در فیلیپین، کره جنوبی و هند داشت. سری دوم شیطان‌کش به پرفروش‌ترین فیلم انیمه تمام دوران در برزیل، هنگ کنگ، هند، اندونزی، مالزی، مکزیک، اسپانیا و تایلند هم تبدیل شد.

فیلم‌های انیمیشنی شیطان‌کش

مجموعه فیلم‌های انیمیشنی شیطان‌کش با انتشار فیلم قلعه بی‌نهایت، به اولین مجموعه فیلم‌های انیمیشنی با رتبه R تبدیل شدند که فروش آنها در مجموع از مرز ۱ میلیارد دلار عبور کرد.

مجموعه فیلم‌های انیمیشنی چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم با انتشار نسخه بازسازی شده لایواکشن آن با همین نام، از مرز ۲ میلیارد دلار عبور کرد. خارج از دنیای انیمیشن، فیلم F1 که مربوط به مسابقات اوتوموبیل‌رانی فرمول یک بود، با فروش ۱۴۴ میلیون دلار در سراسر جهان، به پرفروش‌ترین آخر هفته افتتاحیه اپل استودیوز دست یافت و با عبور از ناپلئون، به پرفروش‌ترین فیلم این تهیه‌کننده در سراسر جهان تبدیل شد.

دنیای سینمایی مارول با انتشار فیلم‌های Captain America: Brave New World، Thunderbolts* و The Fantastic Four: First Steps به اولین مجموعه فیلمی تبدیل شد که به فروش ۳۲ میلیارد دلار دست یافت.

The Conjuring: Last Rites با فروش ۱۹۴ میلیون دلار در آخر هفته افتتاحیه در سراسر جهان، رکورد It (۱۹۰ میلیون دلار) را برای بزرگترین آخر هفته افتتاحیه برای یک فیلم ترسناک شکست.

با انتشار Superman جدید، مجموعه سوپرمن از ۳ میلیارد دلار فراتر رفت و با انتشار The Fantastic Four: First Steps، مجموعه سریع و خشن (Fantastic Four) از ۱ میلیارد دلار فروش فراتر رفت.