چرا دولت ارز بازار آزاد را گردن نمی گیرد؟

به گزارش سرمایه فردا، معاون پارلمانی رئیس جمهور وزیر اقتصاد دولت چهاردهم اخیراً اعلام کرده که «ارز بازار آزاد ارتباطی به دولت ندارد و به دلیل تنش‌های منطقه‌ای و شرایط منطقه دلار بازار آزاد و انتظار روانی افزایش پیدا کرده است. قرار بر این است که نیمایی و توافقی با هم باشند و در نهایت نرخ دلار را کاهش دهند و الان در شرایط منطقه این اتفاق نیفتاده است.»

در حالی که برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی معتقدند که عامل اصلی رشد قیمت دلار آزاد سیاست‌های دولت چهاردهم است. درواقع دولت با رشد قیمت دلار نیمایی و تغییر ارز کالاها از نرخ دولتی به نیمایی و از نرخ نیمایی به ارز شخصی و … به بازار این سیگنال را داده که رشد نرخ ارز تداوم می‌یابد.

واکنش دولت به افزایش نرخ ارز بازار آزاد

حسین صمصامی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی درباره این ادعای نمایندگان دولت درباره بی ارتباط بودن نرخ ارز بازار آزاد به سیاست‌های دولت گفت: اگر بازار آزاد ارز را بررسی کنید و بازیگران طرف عرضه و تقاضا را بررسی کنید آنگاه متوجه خواهید شد چگونه سیاست‌های دولت منجر به رشد قیمت ارز در بازار آزاد شده است. عرضه ارز بازار آزاد بخشی قاچاقچیان و بخشی سفته بازانی هستند که می‌خواهند ارز خود را بفروشند و بخشی نیز ارزهایی است که بانک مرکزی عرضه می‌کند تا بازار را مدیریت کرده باشد. در برخی سال‌ها تا ۱۸ همت بانک مرکزی ارز به بازار تزریق می‌کند تا انتظارات تورمی را تعدیل کند.

او افزود: در بحث تقاضای ارز در بازار آزاد نیز بازیگران متفاوتی دارد؛ بخشی از آن تقاضاها توسط واردکننده‌هایی است که از مازاد تخصیص دولتی دارند و مجبور هستند که به بازار آزاد مراجعه و ارز خود را تأمین کنند. همچنین سالانه ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار قاچاق به کشور داریم تقاضای رز در بازار آزاد می‌کنند. حدود ۱۰ میلیارد دلار نیز سالانه تقاضای ارز برای خروج سرمایه تا در کشورهای دیگر همچون ترکیه و امارت خانه بخرند.

براساس گفته صمصامیباید توجه داشت که بخشی از این تقاضا در نتیجه سفته بازی است. زمانی که انتظارات تورمی درباره ارز وجود داشته باشد تقاضا برای ارز افزایش می‌یابد. درحالی که ین اقدام غیرقانونی است. طبق قانون تنها معاملات ارز باید در صرافی‌ها و بانک‌ها انجام شود.

نرخ ها در بورس کالا بر مبنای ارز نیما تعیین می‌شوند

صمصامی تاکید کرد: زمانی که بازیگران بازار ارز را شناختیم می‌توانی تشخصی دهیم که چه عواملی باعث گرانی ارز می‌شود. افزایش نرخ ارز رسمی سامانه نیما توسط دولت انجام شده و افزایش سطح عمومی قیمت کالاها را به وجود آورده است. امسال قیمت دلار بازار آزاد حدود ۵۸ هزار تومان بود. بعد از اینکه بخشی از کالاها از شمول قیمت ارز دولتی خارج و وارد ارز نیمایی شدند بخشی از کالاها گران و قیمت ارز نیز در واکنش به آن بالا رفت.

او تصریح کرد: کالاهایی مانند حبوبات، قند و شکر، محصولات سلولزی، روغن موتور، جو و … بیش از ۴۰۰ قلم کالا از لیست ارز دولتی خارج و وارد لیست ارز نیمایی شدند. همچنین ارز نیمایی از ۴۰ هزار تومان به ۵۲ هزار تومان افزایش یافته و همین مساله موجی از گرانی ها را به وجود آورد. از طرف دیگر محصولات پتروشیمی در بورس کالا بر مبنای نرخ ارز نیما تعیین می‌شوند. تغییر نرخ این کالاها که مواد اولیه بسیاری از کالاهای دیگر است منجر به تورم در بازار شد.

کالاهایی که از لیست ارز نیمایی خارج شدند

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: بیش از ۲۲۰۰ کالا از ارز نیمایی خارج شده و وارد ارز اشخاص شده است که نرخ آن حدود ۵۵ هزار تومان است. این مساله نیز موجی از گرانی کالا را به وجود آورده است. بانک مرکزی قصد دارد که نرخ ارز نیما و نرخ ارز اشخاص را تا پایان سال یکی کند. به همین دلیل بازار ارز توافقی راه اندازی شده است.

همچنین صمصامی گفت: قطعات موتور ماشین الات معدنی، مفتول، چرخ خیاطی، کمپرسور هوای فشرده، تلفن همراه دو سیم کارت، سوپاپ، دوچرخه، کاتالیزور، قطعات سرخ کن، و… قبلاً ارز نیمایی می‌گرفتند و اکنون وارد لیست ارز اشخاص شدند. از طرف دیگر دولت می‌خواهد نرخ ارز اشخاص و ارز توافقی مرتبط کند. همه این مسائل به گرانی کالا و سیگنال به بازار ارز آزاد منجر می‌شوند.

ارز بازار آزاد توسط چه کسانی تامین می شود؟

این نماینده مجلس ادامه داد: در حال حاضر بخش عمده ارز بازار آزاد توسط صادرکننده‌ها عرضه‌ی شود که به دلیل کم اظهاری و … به سامانه داده نمی‌شود و در بازار آزاد عرضه می‌کنند. از طرفی جو تورمی ایجاد شده تقاضا برای ارز بالا برده است. در زمانی که قیمت ارز ۶۰ هزار تومان بود برخی پیش بینی می‌کردند که قیمت ارز بالاتر می‌رود و تقاضا ایجاد کردند این اقدامات نوعی خیانت به کشور است.

نماینده مردم تهران ادامه داد: درسته است که شرایط منطقه و ریاست جمهوری ترامپ باعث می‌شود تا سفته بازان بیشتر وارد بازار شوند. اما همین سیاست‌های غلط دولت برای جابه جایی کالاها به بازار نیمایی و… همچنین رشد قیمت ارز نیمایی و راه اندازی بازار توافقی باعث شده که دلار بازار آزاد گران و کالاها تورمی شوند.

او در پاسخ به این ادعای آقای همتی که ارز بازار آزاد به دولت ارتباطی ندارد گفت: آقای همتی چرا ارز توافقی و ارز اشخاص را یکی می‌کنی؟ چرا ارز نیمایی را به سمت ۶۰ هزار تومان افزایش می‌دهی؟ وزیر اقتصاد قصد دارد که ارز بازارهای مختلف را به سمت آزاد ببرد در حالی که هیچگاه نرخ رز نیمایی به ارز آزاد نمی‌رسد. چون مکانیزم رشد قیمت ارز توجه به تغییرات نرخ کالاست.

شکست سیاست یکسان سازی نرخ ارز

سپس صمصامی افزود:  وقتی نرخ نیمایی بالا می‌رود کالا گران خواهد شد و بعد نرخ ارز بازار آزاد نیز بالا می‌رود. برخی بی سواد ادعا می‌کنند که اختلاف نرخ نیمایی ۵۲ هزار تومان و بازار آزاد ۷۲ هزار تومان به جیب عده‌ای رانت دار می‌رود. غافل از اینکه این افزایش نرخ ارز منجر به همین اختلاف قیمت و رانت شده است این افزایش ارز، پول سفته بازی را به جیب گردن کلفتان می‌ریزد. متأسفانه درباره نرخ ارز نیز کج فهمی در مجلس وجود دارد.

در ادامه او با بیان اینکه در راستای یکسان سازی نرخ ارز تاکنون اقدامات یادی انجام شده اما شکست خورده است گفت: سال ۷۱ ارز شناور ایجاد شد و همچنین ارز ۴,۲۰۰ تومان سال ۱۴۰۱ به ۲۵ هزار تومان رسید. این اقدام در راستای یکسان سازی بود اما این مساله منجر نشد تا کشور یک ارز تک نرخی داشته باشد. به همین دلیل در آن زمان دولت ارز نیمایی ایجاد کرد و تخصیص ۲۸,۵۰۰ تومان را برای واردات کالاهای اساسی اجرا کرد. بنابراین امکان این وجود ندارد که ار آزاد و ارز دولتی یکی باشند. تا زمانی که قاچاق کالا ادامه داشته باشد حتی اگر اگر قیمت ارز بازار آزاد و سامانه نیما یکی شوند در بازه زمانی کوتاه دوباره فاصله ایجاد می‌شود.

تاثیر ارز بازار آزاد بر کالاها

عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی، در واکنش به اظهارات وزیر اقتصاد در رابطه با افزایش نرخ بازار آزاد با سیگنال گرانی نرخ نیما و ارتباط دادن ان با شرایط منطقه‌ای اظهار داشت: وضعیت بازار ارز تحت تأثیر فشار عناصر قدرتمند و انحصارگرانی که با اتکا به نظریه‌های باطل لیبرالی تصمیم گیری و تصمیم سازی می‌کنند بوده است.

وی بیان اینکه بازار آزاد واقعی وجود ندارد و بازار تحت تأثیر انحصار عمل می‌کند، گفت: نرخ ارز دولتی بالا می‌رود و به تبعیت از آن‌ها نرخ ارز آن نیز افزایش می‌یابد. این دور باطل باعث می‌شود که نرخ ارز مجدداً افزایش یابد و این روند به صورت مسلسل‌وار ادامه پیدا می‌کند.

همچنین شیخی افزود: مقامات پولی تحت تأثیر فشار دلالان، نرخ ارز را بالا می‌برند تا درآمدهای ارزی را کنترل کنند. این مقامات هر روز با توئیت ها و اظهار نظرهای خود ادعا می‌کردند که افزایش نرخ بازار آزاد بر اثر سیاست‌های غلط دولت‌های قبل بوده است اما امروز که خود بر سر کار هستند می‌گویند این نرخ به آن‌ها ربطی ندارد. همین منتقدان امروز تقصیر را به گردن بازار آزاد می‌اندازند. این دور باطل باید متوقف شود و مقامات مسئول باید پاسخگو باشند.