یکشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۴
احمد الشرع، چهره‌ای که زمانی در صفوف گروه‌های تکفیری وابسته به القاعده می‌جنگید، اکنون در قامت رئیس‌جمهور سوریه وارد واشنگتن شده تا با دونالد ترامپ دیدار کند. این سفر، نه فقط یک تحول دیپلماتیک، بلکه نمادی از چرخش‌های عمیق در سیاست خاورمیانه و استانداردهای دوگانه در روابط بین‌الملل است.
به گزارش سرمایه فردا، در صحنه‌ای که بیشتر به یک نمایش سیاسی شباهت دارد تا یک تحول واقعی، احمد الشرع، رهبر پیشین یکی از شاخه‌های افراطی القاعده در سوریه، این روزها در قامت رئیس‌جمهور این کشور وارد ایالات متحده شده است. او قرار است با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ سفید دیدار کند—دیداری که از زمان استقلال سوریه در ۱۹۴۶ تاکنون، بی‌سابقه بوده است.
الشرع که زمانی نیروهایش به‌عنوان یکی از رادیکال‌ترین گروه‌های شورشی شناخته می‌شدند، حالا در تلاش است چهره‌ای تازه از خود ارائه دهد: چهره‌ای ضدتروریسم، متمایل به غرب و خواهان بازسازی. اما گذشته او، که با خشونت، افراط‌گرایی و دشمنی علنی با آمریکا گره خورده، هنوز در حافظه بسیاری زنده است. منتقدان می‌گویند این تغییر نه از دل تحول فکری، بلکه از سر اجبار و برای بقا در ساختار قدرت صورت گرفته است.
دیدار با ترامپ، حذف نام او از فهرست تحریم‌های تروریستی، و وعده پیوستن به ائتلاف بین‌المللی علیه داعش، همگی بخشی از بازنویسی یک روایت‌اند؛ روایتی که در آن، دشمن دیروز به شریک امروز بدل می‌شود. تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا در امور سوریه، اعلام کرده که الشرع به‌زودی توافق‌نامه‌ای برای پیوستن به این ائتلاف امضا خواهد کرد—ائتلافی که او زمانی آن را «ائتلاف کفر» می‌نامید.
در همین حال، گزارش‌هایی از برنامه آمریکا برای ایجاد پایگاه نظامی در دمشق منتشر شده است؛ اقدامی که به گفته برخی تحلیلگران، بخشی از یک معامله بزرگ‌تر میان واشنگتن و الشرع برای حفظ او در قدرت و مهندسی نظم جدید در سوریه است. وزارت خارجه سوریه این ادعا را تکذیب کرده، اما هم‌زمان عملیات نظامی گسترده‌ای علیه بقایای داعش در جریان است عملیاتی که برخی آن را بخشی از نمایش بین‌المللی اعتبارسازی برای الشرع می‌دانند.
در پس این تحولات، یک واقعیت اقتصادی نیز نهفته است: سوریه پس از ۱۳ سال جنگ، به کشوری ویران بدل شده و بازسازی آن به بیش از ۲۱۶ میلیارد دلار نیاز دارد. الشرع، برای تأمین این بودجه، به سراغ قدرت‌های جهانی رفته و تلاش می‌کند با جلب حمایت مالی، مشروعیت داخلی و بین‌المللی خود را بازسازی کند. آمریکا نیز در این مسیر، با حذف تحریم‌ها و حمایت از بازسازی، نقش کلیدی ایفا می‌کند.
اما این همه ماجرا نیست. ویدیویی از الشرع در حال بازی بسکتبال با فرمانده سنتکام، برای بسیاری نماد «سفیدسازی تدریجی» چهره‌ای است که تنها چند سال پیش، جایزه ۱۰ میلیون دلاری برای دستگیری‌اش تعیین شده بود. اکنون، همان فرد در حال مذاکره برای همکاری امنیتی با واشنگتن است.
کارشناسانی چون آرون زلین معتقدند که این تغییر، بیشتر یک تاکتیک برای بقاست تا نشانه‌ای از تحول فکری. از سال ۲۰۱۷ تاکنون، نیروهای الشرع بیش از ۷۵ عملیات علیه داعش انجام داده‌اند، اما این عملیات‌ها هم‌زمان بخشی از تلاش برای حذف رقبای جهادی و تثبیت قدرت او در ادلب نیز بوده است.
در نهایت، این سفر و دیدار، بیش از آنکه نشانه‌ای از صلح باشد، بازتابی از واقع‌گرایی سرد در سیاست بین‌الملل است. جایی که دشمنی و دوستی، نه بر پایه اصول، بلکه بر اساس منافع بازتعریف می‌شوند. و در این میان، خاورمیانه بار دیگر به صحنه‌ای برای آزمون‌های ژئوپلیتیکی بدل شده است و ممکن است بهای آن را مردم منطقه با خون خود بپردازند.
اما آنچه در پس این دیدار تاریخی پنهان مانده، نه فقط تغییر چهره یک بازیگر سابقاً افراطی، بلکه بازتعریف نقش سوریه در نظم جدید خاورمیانه است. احمد الشرع، حالا دیگر صرفاً یک رئیس‌جمهور نیست؛ او به نماد یک معامله بزرگ‌تر بدل شده معامله‌ای که در آن، گذشته فراموش می‌شود، آینده بازنویسی می‌شود و اصول، قربانی مصلحت می‌گردند.
در منطقه‌ای که هنوز زخم‌های جنگ، آوارگی و افراط‌گرایی التیام نیافته، این چرخش ناگهانی از شورشی به شریک، پیام‌های متناقضی به جامعه جهانی و مردم سوریه مخابره می‌کند. آیا می‌توان به نام بازسازی، گذشته‌ای خونین را پاک کرد؟ آیا مشروعیت سیاسی را می‌توان با حذف نام از فهرست‌های تحریم و چند دیدار دیپلماتیک خرید؟ و مهم‌تر از همه، آیا این روند، الگویی خطرناک برای دیگر بازیگران منطقه‌ای نمی‌سازد که نشان می‌دهد با تغییر تاکتیک، می‌توان گذشته را پشت سر گذاشت بی‌آنکه پاسخگو بود؟
در همین حال، کشورهای منطقه با دقت و تردید به این تحولات می‌نگرند. ایران، ترکیه، عربستان و حتی اسرائیل، هرکدام به‌گونه‌ای درگیر پیامدهای این بازتعریف هستند. برای تهران، بازگشت سوریه به مدار غرب می‌تواند به معنای از دست رفتن یکی از مهم‌ترین حلقه‌های محور مقاومت باشد. برای آنکارا، حضور نظامی آمریکا در دمشق، تهدیدی برای نفوذ منطقه‌ای‌اش تلقی می‌شود. و برای ریاض و تل‌آویو، این یک فرصت است فرصتی برای مهار نفوذ ایران و بازسازی نظم منطقه‌ای با چهره‌هایی که تا دیروز دشمن بودند و امروز شریک.
در این میان، مردم سوریه همچنان در حاشیه این معادلات قرار دارند. آن‌ها که سال‌هاست بهای جنگ، تحریم و بی‌ثباتی را پرداخته‌اند، حالا باید نظاره‌گر صحنه‌ای باشند که در آن، گذشته فراموش می‌شود و آینده، پشت درهای بسته کاخ سفید رقم می‌خورد. اما آیا این آینده، آینده‌ای برای آن‌هاست؟ یا صرفاً آینده‌ای برای تثبیت قدرت کسانی‌ست که در میانه ویرانه‌ها، پرچم جدیدی برافراشته‌اند؟
دیدار احمد الشرع با ترامپ، اگرچه در ظاهر یک رویداد دیپلماتیک است، اما در باطن، بازتابی از واقع‌گرایی سرد و بی‌رحم سیاست بین‌الملل است. جایی که مرز میان دشمن و دوست، نه بر اساس اصول، بلکه بر پایه منافع ترسیم می‌شود. و در این بازی، آنکه بهتر نقش بازی کند، برنده است—حتی اگر روزی در صفوف القاعده جنگیده باشد.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا