در فصل مهاجرت پرندگان شکاری، پارک ملی بوجاق و دیگر مناطق ایران به میدان شکار و زنده‌گیری گونه‌هایی تبدیل شده‌اند که نامشان در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت قرار دارد. این پرندگان با قیمت‌های میلیاردی به کشورهای حاشیه خلیج فارس قاچاق می‌شوند، در حالی که ضعف نظارت، نبود آمار دقیق و مشارکت بومیان در این تجارت، آینده زیستی این گونه‌ها را به خطر انداخته است. 

به گزارش سرمایه فردا،پرندگان شکاری، مهاجران آسمان‌های شمال، هر ساله با عبور از ایران راهی جنوب می‌شوند تا زمستان را پشت سر بگذارند. اما این مسیر طبیعی، حالا به دامگاهی برای تجارت غیرقانونی بدل شده است. فعالان محیط زیست هشدار می‌دهند که پارک ملی بوجاق در گیلان، به یکی از کانون‌های زنده‌گیری این پرندگان تبدیل شده—تجارتی که با قیمت‌های میلیاردی، نه‌تنها اکوسیستم را تهدید می‌کند، بلکه اعتبار حفاظتی کشور را نیز زیر سؤال می‌برد. در حالی که مسئولان از کنترل این پدیده سخن می‌گویند، شواهد میدانی و گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهند که دام‌گذاری برای پرندگان شکاری در حال گسترش است و ایران به یکی از مراکز قاچاق این گونه‌های در معرض انقراض تبدیل شده است. اکنون، بیش از هر زمان، نیاز به مداخله جدی، شفاف‌سازی آماری و بازنگری در سیاست‌های حفاظتی احساس می‌شود.

فصل مهاجرت پرندگان شکاری فرا رسیده و چندی است که پرواز طولانی شکارگران طبیعت از عرض‌های جغرافیایی شمالی شامل اروپای شمالی و آسیای میانه به سمت مناطق جنوب آغاز شده است. پرندگان شکاری بعد از عبور از دریای خزر و استان‌های شمالی، راهی جنوب کشور می‌شوند تا زمستان را پشت سر بگذارند. برخی هم مسیرشان را بر روی خلیج فارس و دریای عمان ادامه می‌دهند تا در کشورهای جنوبی این دو پهنه آبی، با اتمام فصل سرما دوباره به سرزمین اصلی باز گردند اما گویا اهالی شمال که تا دیروز فقط پرندگان حلال گوشت را شکار می‌کردند، حالا مثل ساکنان جنوب ایران تصمیم دارند با زنده‌گیری پرندگان شکاری، در تجارت میلیاردی قاچاق این گونه‌ها مشارکت داشته باشند.

فعالان محیط زیست گیلان خبر می‌دهند که مهاجرت پرندگان شکاری از نیمه دوم شهریور ماه به شمال ایران آغاز شده و این روزها متاسفانه بازگیران بومی در جای جای منطقه حفاظت شده بوجاق در کمین هستند تا این پرندگان را به دام اندازند. از آنجا که قیمت هر پرنده شکار حدود چند میلیارد تومان است، صید این گونه تجارتی پرسود برای متخلفان به شمار می‌رود.

پارک ملی بوجاق به محلی برای زنده‌گیری پرندگان شکاری و قاچاق آنها به کشورهای حاشیه خلیج فارس تبدیل شده است. مدیر کل محیط زیست گیلان با تایید این خبر از گشت‌زنی مداوم برای جمع‌آوری دام‌ها و کنترل اوضاع خبر می‌دهد.

فعالان محیط زیست گیلان خبر می‌دهند که مهاجرت پرندگان شکاری از نیمه دوم شهریور ماه به شمال ایران آغاز شده و این روزها متاسفانه بازگیران بومی در جای جای منطقه حفاظت شده بوجاق در کمین هستند تا این پرندگان را به دام اندازند. از آنجا که قیمت هر پرنده شکاری حدود چند میلیارد تومان است، صید این گونه، تجارتی پرسود برای متخلفان به شمار می‌رود.

پرندگان شکاری از عرض‌های جغرافیایی شمالی شامل اروپای شمالی و آسیای میانه به سمت مناطق جنوب برای زمستان گذرانی حرکت می‌کنند و برخی از آنها هم با عبور از خلیج فارس و دریای عمان در کشورهای جنوب این دو پهنه آبی، فصل سرد را می‌گذرانند تا بار دیگر به سرزمین اصلی بازگردند اما شکارچیان غیر مجاز در ایران آنها را به دام انداخته و به شیوخ غرب می‌فروشند. قبلا دامگذاری فقط در جنوب کشور رایج بود اما حالا مردم گیلان که سابقه طولانی در صید پرندگان حلال گوشت دارند، به زنده‌گیری پرندگان شکاری هم روی آورده‌اند.

نبود آمار دقیق از زنده‌گیری پرندگان شکاری

جستجو در منابع ما را به آمار دقیقی از صید و قاچاق پرندگان شکاری نمی‌رساند. فقط می‌دانیم که این پدیده از مدت‌ها قبل در ایران و برخی کشورهای همسایه رواج داشته است. بر اساس گزارش منابع بین‌المللی سالانه حدود پنج میلیون پرنده مهاجر که شکاری‌ها را هم شامل می‌شود از مرزهای ایران عبور می‌کنند اما ما میزبانان خوبی برای این پرندگان نیستیم و برای آنها دام پهن می‌کنیم. اردک‌ها سر از قابلمه غذا در می‌آورند و بازها برای تفریح اعراب، زنده‌گیری شده و به این کشورها منتقل می‌شوند. در سال ۱۴۰۳ تعداد پرندگان شکاری که از ایران عبور می‌کنند، حدود یک میلیون بال گزارش شده است.

اگرچه آمار دقیقی از صید پرندگان شکاری در دسترس نیست اما حسن اکبری معاون سابق محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست دو سال قبل، از کشف ۷۰۰ قطعه هوبره توسط ماموران یگان حفاظت محیط زیست و نیروی انتظامی خبر می‌دهد و تخمین می‌زند که چند هزار قطعه از این پرنده غیر شکاری طی دهه اخیر از ایران خارج شده و طی سال‌های اخیر مشابه این اتفاق برای بالابان، شاهین و برخی دیگر از پرندگان شکاری بومی کشورمان نیز در حال رخ دادن است.

نام بسیاری از گونه‌های پرندگان شکاری در لیست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUVN) قرار دارد و روند جمعیت این پرندگان رو به نزول است. بر اساس آمارها سالانه حدود پنج میلیون پرنده مهاجر که شکاری‌ها را هم شامل می‌شود از مرزهای ایران عبور می‌کنند که یک میلیون بال آن شامل پرندگان شکاری است اما آمار دقیقی درباره زنده‌گیری این گونه از سوی سازمان محیط زیست ارائه نشده است.

اگرچه مسئولان سازمان محیط زیست وضعیت قاچاق پرندگان شکاری در ایران را تحت کنترل توصیف می‌کنند اما به نظر می‌رسد این سازمان توفیق قابل توجهی در کنترل قاچاق شکارچیان آسمان نداشته است زیرا این روزها شاهدیم دام‌های زنده‌گیری از جنوب تا شمال ایران گسترده شده است.

شیوع زنده‌گیری در جنوب کشور

صادق صادقی زادگان رئیس سابق گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با «هفت صبح» صید پرندگان شکاری را به صورت تله‌گذاری و دام‌گذاری یکی از شیوه‌های رایج در جنوب کشور معرفی می‌کند.

به گفته او، در جزایر خلیج فارس عمدتا بازهای شکاری زنده‌گیری می‌شوند زیرا این پرندگان به کشورهای حاشیه خیلج فارس قاچاق می‌شوند. در جنوب خلیج فارس نیز پرندگان شکاری پرورش پیدا می‌کنند که از آنها برای شکار دیگر پرندگان به خصوص هوبره استفاده شود.

آن‌طور که صادقی زادگان می‌گوید: میل به زنده‌گیری در گونه‌هایی مثل عقاب کمتر است اما پرندگان واسط مثل دلیجه همچنین‌ بازهای شکاری شامل بحری و شاهین خریدار دارند. گاهی عقاب‌ها هم برای مقاصد دیگر مثل تاکسیدرمی شکار می‌شوند. تجارت پرندگان شکاری به صورت زنده مطمئنا گردش مالی زیادی دارد زیرا خریداران، شیوخ عرب هستند اما برآوردی از این بازار وجود ندارد و باید به آمارهای رسمی سازمان حفاظت محیط زیست که بر اساس کشفیات از متخلفان تنظیم می‌شود، مراجعه کنیم.

گویا قاچاق پرندگان شکاری فقط خاص ایران نیست و رئیس سابق گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست از زنده‌گیری پرندگان شکاری در کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان و عراق خبر می‌دهد.

نام بسیاری از گونه‌های پرندگان شکاری در لیست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUVN) قرار دارد و روند جمعیت این پرندگان رو به نزول است. صادقی زادگان شکار غیر مجاز و زنده‌گیری را عامل بسیار مهمی در کاهش جمعیت بازهای شکاری شامل دلیجه و بحری می‌داند. مسمومیت غذایی به دلیل مصرف ضایعات مرغداری‌ها و استفاده از دیکلوفناک در این محیط‌ها را عاملی برای کاهش جمعیت انواع لاشه‌خوارها شامل کرکس‌ها و کورکورها معرفی می‌کند و برخی گزارش‌های منتشر شده درباره برخورد پرندگان شکاری با توربین‌های بادی را هم عامل دیگری می‌داند که بر خانواده بزرگ پرندگان شکاری می‌تواند تاثیرگذار باشد.

افراد بومی، مشغول صید پرندگان شکاری

اگرچه رئیس سابق گروه پرندگان سازمان حفاظت محیط زیست صید پرندگان شکاری را پدیده‌ای متداول در جنوب می‌داند اما فرهاد حسینی طایفه مدیر کل محیط زیست گیلان به «هفت صبح» می‌گوید: این پدیده در تمام مناطق ایران شایع است.

او با تایید صید غیرمجاز پرندگان شکاری در پارک ملی بوجاق، متخلفان را افراد بومی منطقه معرفی می‌کند که دست به چنین اقدامی می‌زنند اما محیط زیست هم با استقرار نیرو و گشت‌زنی مانع انجام تخلفات در این پارک ملی می‌شود.

به گفته مدیر کل محیط زیست گیلان، روز جمعه گذشته ادواتی از متخلفان ضبط شده و پایش‌های محیط بانان در منطقه به صورت متداول در طول فصل مهاجرت پرندگان شکاری پیگیری خواهد شد.

حسینی طایفه به دلیل حضور در ابتدای فصل، آمار دقیقی از اکتشافات پرندگان زنده‌گیری شده ندارد و ارائه این آمار را به آخر فصل ارجاع می‌دهد اما تاکید می‌کند که مسئله شکار در پارک ملی بوجاق آن‌قدر حاد نیست که نتوان این پدیده را کنترل کرد.

او درباره آمار پرندگان شکاری که از گیلان عبور کرده و به مناطق جنوبی می‌روند هم آماری ارائه نمی‌دهد و صرفا به این نکته اکتفا می‌کند که یک گروه مطالعاتی تحت مدیریت محیط زیست گیلان در حال کار روی جمعیت این پرندگان است و در پایان فصل مهاجرت، گزارش این مطالعه در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد.

اگرچه مدیر کل محیط زیست گیلان زنده‌گیری پرندگان شکاری در ایران را پدیده‌ای تحت کنترل معرفی می‌کند اما به نظر می‌رسد این سازمان توفیق چندانی در کنترل این پدیده نداشته است. چرا که دام‌گذاری برای پرندگان شکاری در حال تسری یافتن در سراسر کشور است. تجارت پرسود قاچاق پرندگان شکاری به دنبال معضلات اجتماعی و نبود شغل مناسب در کشور، ایران را به محلی ناامن برای پرندگان مهاجر تبدیل کرده است و به نظر می‌رسد که باید برای این معضل، چاره‌ای جدی اندیشیده شود.