شنبه ۱۷ آبان ۱۴۰۴
پس از پنج سال وقفه در روابط هوایی و دیپلماتیک، هند و چین با مجموعه‌ای از اقدامات نمادین و اقتصادی، گام‌هایی محتاطانه اما معنادار به سوی ترمیم مناسبات دوجانبه برداشته‌اند. ازسرگیری پروازهای مستقیم، صدور ویزاهای توریستی، لغو محدودیت‌های تجاری و دیدارهای سطح بالا، نشانه‌هایی از تغییر در هند-پاسیفیک هستند—تغییری که در سایه جنگ تعرفه‌ای آمریکا، می‌تواند نظم منطقه‌ای را دگرگون کند.
به گزارش سرمایه فردا، در واپسین روزهای اکتبر، شرکت هواپیمایی ایندی‌گو هند نخستین پرواز مستقیم مسافری میان هند و چین را پس از پنج سال وقفه انجام داد؛ پروازی از کلکته به گوانگژو با بیش از ۱۷۰ مسافر که نماد بازگشت تدریجی روابط تجاری و انسانی میان دو قدرت آسیایی بود. شرکت هواپیمایی چینی ایسترن نیز اعلام کرد که پروازهای بین شانگهای و دهلی را در همین هفته از سر خواهد گرفت.
این ازسرگیری، تنها بخشی از مجموعه اقدامات اخیر است که نشان‌دهنده گرم شدن روابط هند و چین پس از سال‌ها تنش مرزی و رکود دیپلماتیک ناشی از همه‌گیری کووید و درگیری‌های مرزی در لاداخ است. در ماه ژوئیه، هند پس از پنج سال توقف، صدور ویزای توریستی برای اتباع چینی را از سر گرفت. در ماه اوت، چین محدودیت‌های صادراتی بر کودهای شیمیایی، آهن‌رباهای خاکی کمیاب و ماشین‌های حفاری تونل را کاهش داد. چهار شرکت هندی نیز مجوزهای مشروط برای واردات این مواد از چین دریافت کردند—نخستین مجوزها از زمان اعمال کنترل‌های سختگیرانه صادراتی توسط پکن در آوریل.
در حوزه فرهنگی و مذهبی نیز نشانه‌هایی از گشایش دیده می‌شود: چین زیارت کیلاش مانساروار در تبت را که برای هندوها مقدس است، بازگشایی کرده و صدور ویزاهای ویژه برای زائران هندی را از ماه ژوئن آغاز کرده است.
گرمای دیپلماتیک میان دهلی و پکن در حاشیه اجلاس بریکس در اکتبر ۲۰۲۴ آغاز شد، جایی که نارندرا مودی و شی جین‌پینگ توافق کردند تنش‌های مرزی را کاهش دهند و روابط دوجانبه را تثبیت کنند. این روند در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین ادامه یافت، جایی که هر دو رهبر بر تعهد به صلح، همکاری عمیق‌تر و ثبات منطقه‌ای تأکید کردند. این نخستین سفر مودی به چین در هفت سال گذشته بود.
آلکا آچاریا، مدیر مؤسسه مطالعات چین در دهلی نو، این تحولات را «گامی خوشایند اما نه قطعی» توصیف کرده و هشدار داده که بازگشت به تعاملات عادی، با کندی و احتیاط همراه خواهد بود. به گفته او، پیشرفت‌های بیشتر نیازمند گفت‌وگوهای سطح بالا و همگرایی‌های واقعی است—همگرایی‌هایی که از زمان خفقان تجارت جهانی و اعمال تعرفه‌های تنبیهی توسط آمریکا، شکل تازه‌ای به خود گرفته‌اند.
در حالی که تعرفه‌های تنبیهی دونالد ترامپ بر واردات کالاهای هندی، روابط واشنگتن-دهلی را به سردی کشانده، این سیاست‌ها به‌طور ناخواسته هند و چین را به سوی نزدیکی تاکتیکی سوق داده‌اند. تعرفه‌های ۵۰ درصدی بر کالاهای هندی، به‌ویژه جریمه‌های اضافی به دلیل خرید نفت روسیه، اقتصاد هند را که در حال تبدیل به قطب تولید جایگزین چین بود، تحت فشار شدید قرار داد. این اقدامات که برخی تحلیلگران آن را «اعلان جنگ اقتصادی» خوانده‌اند، نه‌تنها صادرات هند را مختل کردند، بلکه سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در استراتژی «چین‌پلاس-یک» را نیز تضعیف نمودند.
در سوی دیگر، چین نیز با تعرفه‌های متوسط ۴۷ درصدی بر کالاهای خود مواجه شد. هرچند توافق موقت با ترامپ در کره جنوبی بخشی از فشار را کاهش داد، اما جنگ تجاری از آوریل ۲۰۲۵ به نقطه‌ای بحرانی رسید و هر دو کشور آسیایی را به بازنگری در روابط دوجانبه واداشت.
تحلیلگران الجزیره و بلومبرگ تأکید دارند که این فشار مشترک، هند را از جبهه ضدچینی آمریکا دور کرد و به سوی پکن سوق داد. دیدار مودی و شی پس از هفت سال، با تأکید بر «شراکت نه رقابت»، نقطه عطفی در این مسیر بود.
اگر این نزدیکی هند و چین تعمیق یابد، می‌تواند ابتکارهایی چون کواد—اتحاد آمریکا، هند، ژاپن و استرالیا برای مهار چین—را تضعیف کند. در مقابل، روابط گرم‌تر با پکن، نفوذ چین را در جنوب آسیا و اقیانوس هند تقویت خواهد کرد. حمایت چین از هند در برابر تعرفه‌های آمریکایی، دهلی را به سوی بلوک‌های ضدغربی مانند بریکس و اسکوپ نزدیک‌تر می‌کند.
در سطح جهانی، این نزدیکی به چندقطبی‌گرایی کمک می‌کند. دو کشور با جمعیتی نزدیک به ۳.۵ میلیارد نفر، با تمرکز بر تجارت دوجانبه که در سال ۲۰۲۴ به ۱۳۶ میلیارد دلار رسید، وابستگی به بازارهای غربی را کاهش می‌دهند و نظم مالی جهانی را بازتعریف می‌کنند.
برای واشنگتن، این تحولات ضربه‌ای استراتژیک محسوب می‌شود. آمریکا که هند را «وزنه تعادل» در برابر چین می‌دید، اکنون با از دست دادن این اهرم روبروست. نیویورک تایمز این وضعیت را «فاجعه استراتژیک» توصیف کرده و هشدار داده که دو دهه سرمایه‌گذاری در روابط هند-آمریکا در معرض نابودی قرار گرفته‌اند.
در سوی دیگر، چین با کاهش تنش‌های مرزی، می‌تواند منابع خود را به گسترش نفوذ در آفریقا و جنوب شرق آسیا اختصاص دهد و از طریق ابتکار کمربند و جاده، هژمونی خود را تثبیت کند. با این حال، تحلیلگران شورای روابط خارجی هشدار می‌دهند که این گرمای دیپلماتیک شکننده است و بی‌اعتمادی‌های ساختاری—از جمله حمایت چین از پاکستان—می‌تواند آن را به رقابت بازگرداند.
اگر چین موفق شود رابطه خود با هند را عمیق‌تر کند، نه‌تنها بر هژمونی آمریکا در منطقه غلبه خواهد کرد، بلکه نظم جهانی را نیز به سمت توازن جدیدی سوق خواهد داد.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا