پیامدهای کلیدی کودتای رضاخان
۱. لغو کاپیتولاسیون : کاپیتولاسیون که در دوره قاجار به بیگانگان اجازه می‌داد در صورت ارتکاب جرم، تحت قوانین دولت خودشان محاکمه شوند، یکی از میراث‌های تلخ آن دوران بود. رضاشاه در سال ۱۳۰۷ این حق را لغو کرد و بیگانگان نیز آن را پذیرفتند. این اقدام یکی از دستاوردهای مهم کودتا در راستای حفظ حاکمیت ملی محسوب می‌شود.
۲. لغو قرارداد ۱۹۲۱ : تنها چهار روز پس از کودتا، قرارداد ۱۹۲۱ میان ایران و شوروی امضا شد. بر اساس این قرارداد، دولت شوروی از تمامی مطالبات تزاری خود گذشت و ایران را از فشارهای اقتصادی و سیاسی روسیه تزاری آزاد کرد. همچنین، این قرارداد خشم بریتانیا را برانگیخت که خود نشان‌دهنده اثرگذاری ایران در سیاست منطقه‌ای بود.
۳. سیاست خارجی ملی‌گرایانه :رضاشاه سیاستی مستقلانه در برابر غرب و شرق در پیش گرفت:
- بیش از چهار سال روابط خود با آمریکا را به دلیل دستگیری سفیر ایران قطع کرد.
- مناسبات با فرانسه نیز در دوره‌ای متوقف شد.
- آلمان به بزرگترین شریک تجاری ایران تبدیل شد و بیش از ۳۰۰۰ کارشناس آلمانی در ایران به کار گرفته شدند. با این حال، روابط با بریتانیا در مسائلی مانند بحرین، نفت و عشایر جنوب به وخامت گرایید.
۴. ایجاد ایران یکپارچه : پیش از کودتا، ایران شاهد شورش‌ها و تحرکات جدایی‌طلبانه در مناطق مختلف بود. از ماجراهای جنگل و میرزا کوچک‌خان گرفته تا خزعل در جنوب، هرکدام چالشی برای بقای ایران محسوب می‌شدند. رضاشاه با سرکوب این تحرکات، وحدت سرزمینی ایران را حفظ کرد.
۵. نوسازی همه‌جانبه : دوران پهلوی اول شاهد اصلاحات گسترده در حوزه‌های مختلف بود. از مدرن‌سازی ارتش و سیستم اداری گرفته تا ایجاد زیرساخت‌های ملی، این دوره بنیان‌های نوسازی ایران را پایه‌ریزی کرد. رضاشاه توانست ایران را که در جنگ جهانی اول آسیب فراوان دیده بود، بازیابی کند و به سمت توسعه هدایت کند.
نتیجه‌گیری: خدمت یا خیانت؟
کودتای سیدضیا-رضاخان را نمی‌توان تنها به‌عنوان رویدادی با پیامدهای مثبت یا منفی دید. از یک سو، اقداماتی مانند لغو کاپیتولاسیون، ایجاد وحدت ملی و نوسازی کشور خدمات بزرگی به ایران محسوب می‌شوند. اما از سوی دیگر، وابستگی‌های سیاسی و سرکوب‌های داخلی چالش‌هایی بودند که باید به آن‌ها توجه شود. در نهایت، این کودتا با تمام پیچیدگی‌هایش به یکی از نقاط عطف تاریخ ایران تبدیل شد.