نرخ رشد ماهانه دلار در سه دهه گذشته

از منظر اقتصاد کلان، نوسانات نرخ ارز نشان‌دهنده ویژگی‌های کلیدی اقتصادهایی است که در معرض شوک‌های خارجی، فشارهای تورمی و بی‌ثباتی‌های سیاسی قرار دارند. انحرافات مثبت بزرگ نرخ، یعنی افت شدید ارزش ریال ایران است.
الگوی تغییر نرخ رشد ماهانه دلار نشان‌دهنده تلاطمات اقتصادی تاریخی در ایران است که به واسطه تحریم‌های بین‌المللی، نوسانات قیمت نفت و تورم مزمن رخ داده است. میانگین نرخ رشد ۱.۷۲ درصد در ماه بیانگر فشار مداوم در جهت افزایش نرخ ارز (کاهش ارزش ریال) است. مقدار بالای کشیدگی (۱۰.۷۵) نشان می‌دهد که توزیع دارای دنباله‌های ضخیم است، به این معنی که در برخی دوره‌ها نوسانات شدید رخ داده که ناشی از شوک‌های خارجی یا بحران‌های داخلی بوده است. انحراف معیار ۶.۱۸ درصد نیز بر این نکته تأکید می‌کند که ریال ایران نوسانات قابل توجهی را تجربه کرده که به عدم اطمینان اقتصادی دامن زده است.

نرخ رشد ماهانه دلار تحت تاثیر سیاست‌های خارجی

بدون شک اقتصاد ایران به شدت تحت تأثیر صادرات نفت قرار دارد که بخش عمده‌ای از درآمد ارزی کشور را تأمین می‌کند. با این حال، این اقتصاد دارای ناکارآمدی‌های ساختاری، تورم بالا و انزوای اقتصادی ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است. افت شدید ارزش ریال که با چولگی مثبت و مقادیر افراطی در نمودار منعکس شده، با دوره‌های تشدید تحریم‌ها و بی‌ثباتی در بازار جهانی نفت مطابقت دارد.
دوره‌های طولانی کاهش و رشد نزدیک به صفر نشان‌دهنده ثبات کوتاه‌مدت در زمانی است که ایران توانسته است اقتصاد خود را تثبیت کند یا به‌طور موقت فشارهای خارجی را از طریق کنترل‌های ارزی کاهش دهد. با این حال، مقادیر افراطی داده‌ها، مانند حداکثر افت ماهانه ۴۵.۲ درصد و حداقل رشد منفی ۲۵.۱۴ درصد، نشان‌دهنده آسیب‌پذیری ریال ایران در برابر شوک‌های اقتصادی داخلی و خارجی است.

پیش‌بینی نوسانات آتی نرخ ارز

ویژگی‌های آماری آن نشان می‌دهد که در صورت عدم انجام اصلاحات ساختاری در اقتصاد ایران، نوسانات نرخ رشد ماهانه دلار احتمالاً در آینده نیز به همین شکل ادامه خواهد داشت. وابستگی ایران به نفت و آسیب‌پذیری در برابر تحریم‌ها، همراه با نرخ‌های بالای تورم، نشان می‌دهد که با همین روند فعلی و مناسبات موجود، ثبات اقتصاد کلان همچنان دست نیافتنی خواهد بود.
چولگی به سمت راست توزیع حاکی از آن است که نوسانات آتی نرخ ارز احتمالاً افت‌های شدیدتری نسبت به رشد‌های مشابه تجربه خواهد کرد و هر گونه تجربه هر سطحی از ثبات در آینده به تحولات ژئوپلیتیک، نوسانات قیمت نفت و اصلاحات اقتصادی احتمالی بستگی خواهد داشت.
بنابراین این نمودار نشان‌دهنده آسیب‌پذیری اقتصاد ایران و چالش‌های کلان عمیقی است که با آن روبرو است. بدون اصلاحات ساختاری یا کاهش فشارهای بین‌المللی، نوسانات نرخ رشد ماهانه دلار و تداوم کاهش ارزش ریال همچنان پیش‌بینی می‌شود. حال اگر تنش‌های ژئوپلتیک، ریسک‌های سیاسی و نظامی، احتمال تامین کسری بودجه وحشتناک دولت با استقراض از بانک مرکزی را هم در نظر بگیریم، آینده دلار چه خواهد شد؟!