سامانه‌های ۱۲۴ حق شما را چگونه می دهد؟

به گزارش سرمایه فردا، از ۱۲ شهریور ماه اخباری در راستای گرانی نان در تهران در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نشر شد. از همان روزهای اول بود که بدون اینکه چیزی ابلاغ شود خبازها به صورت خود سر قیمت نان را افزایش دادند و نوزدهم شهریور ماه سال جاری، قیمت‌های جدید نان در تهران اعلام شد. اما این نرخ‌ها به طور علنی زیر سکوت سنگین وزارت جهاد کشاورزی و سامانه‌های ۱۲۴ حتی از قبل هم رعایت نمی‌شد.
پس از اعلام قیمت‌های جدید نانواها همچنان مثل قبل نان را دو برابر قیمت مصوب به فروش می‌رساندند و هم اکنون نیز بسیاری از نانوایی‌ها اقدام به گران‌فروشی ۲ تا ۳ برابری قیمت‌ها می‌کنند. این گران‌فروشی در حالی انجام می‌شود که قیمت‌های جدید نان به طور رسمی ۴۰ تا ۶۶ درصد افزایش داشته است. در سایه گرانفروشی نانوا روزانه ۲ تا ۶ میلیون تومان درآمد غیرقانونی کسب کنند.

پاسخ نانوا به شکایت در سامانه‌های ۱۲۴

بر اساس قیمت‌های مصوب جدید نان که اخیراً ابلاغ شده، نان سنگک ساده ۵ هزار تومان، بربری ساده با آرد نوع یک ۲ هزار و پانصد تومان، بربری ساده با آرد نوع دو ۳ هزار و پانصد تومان، نان لواش با آرد نوع یک ۷۰۰ تومان و لواش نوع دو ۹۰۰ تومان، نان سنتی تافتون با آرد نوع یک ۱۲۶۰ تومان و نوع دو ۱۵۰۰ تومان، و نان ماشینی تافتون با آرد نوع یک ۸۵۰ تومان و نوع دو ۱۲۰۰ تومان تعیین شده است.
با این حال، بر اساس مشاهدات میدانی یک نانوایی بربری نزدیک به میدان فردوسی نان ساده را ۶ هزار تومان از کارت خوان شخصی و نه از کارت خوان هوشمند کارت می‌کشد. بربری کنجدی را هم ۱۰ تا ۱۲ هزار تومان می‌فروشد و می‌گوید: گزارش کنید از هیچ کس نمی‌ترسم و نمی‌خواهی نخر!
در این شرایط یک نانوا از خدا بی خبر که در هر روز ۱۲ تنور پخت می‌کند حداقل ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان از مردم بیشتر دریافت می‌کند. با گران فروشی بربری کنجدی و سایر مثل فروش آرد و نایلون و کم فروشی تا ۶ میلیون تومان در روز درآمد ناحق و غیر شرعی کسب می‌کند و می‌گوید از هیچ کس هم ترسی ندارد.
این در حالی است که بارها این نانوایی از سوی خبرنگار و مردم به سامانه‌های ۱۲۴ گزارش شده و هنوز پس از ماه‌ها هیچ برخوردی با وی نشده است.

یک نانوایی سنگکی در خیابان گل‌ریزان محله ولنجک که در میدان میوه و تره‌بار شهرداری تهران هم قرار دارد، قیمت نان سنگک ساده را به جای ۵ هزار تومان، ۱۰ هزار تومان به فروش می‌رساند. در پاسخ به اعتراض خریدار، نانوا می‌گوید: “از اینجا خرید نکنید” و اجازه نمی‌دهد که خریدار خود از دستگاه‌های مخصوص فروش نان استفاده کنند.

گران فروشی نان‌های کنجدی اسفناک‌تر است

وضعیت فروش نان‌های کنجدی اسفناک‌تر است. با وجود اینکه برای فروش نان به این شکل نیز سازوکار تعیین شده است، نانوایان در تهران این محصولات را به قیمت‌های بسیار بالاتر و با سودهای نا متعارف به فروش می‌رسانند. به طوری که قیمت نان سنگک کنجدی که نهایت باید ۶ هزار و ۵۰۰ تومان تا ۹ هزار تومان باشد، به راحتی و بدون هیچ نظارتی ۱۵ تا ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
یک نانوایی سنگک در خیابان سهروردی شمالی، نبش خیابان میرزای زینالی، نان سنگک یک رو کنجد را ۱۰ هزار تومان و دو رو کنجد را ۳۰ هزار تومان می‌فروشد. در واکنش به گران‌فروشی، نانوا می‌گوید: “از اینجا دیگه نان نخر”.
برای جلوگیری از گران‌فروشی، نرخ هر واحد کنجد با وزن ۱۰ گرم، یک هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده است. برای هر نان بربری امکان اضافه کردن یک تا دو واحد کنجد و برای نان سنگک امکان اضافه کردن یک تا سه واحد به درخواست مشتری فراهم شده است، اما به این موارد در نانوایی‌ها توجهی نمی‌شود.
حداکثر امکان افزایش قیمت ناشی از کنجد برای نان بربری ۳ هزار تومان و برای نان سنگک ۴ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. این در حالی است که بسیاری از نانوایی‌ها تا ۴ برابر این قیمت را از مشتری می‌گیرند و هیچ برخوردی هم با این تخلفات نمی‌شود.
یک نانوایی دیگر هم در شرق تهران در محله رضویه نبش کوچه کریمی تا وقتی نان ۱۸۰۰ تومان بود نان ساده را ۳ هزار و ۵۰۰ تومان می‌فروخت اکنون که نان ۲۵۰۰ تومان اعلام شده همان نان ساده را با کیفیت پایین‌تر و وزن کمتر ۴ هزار تومان می‌فروشد و با وجود شکایت سامانه‌های ۱۲۴ هنوز به تخلف خود ادامه می‌دهد و رسیدگی نشده است.

عدم پیگری شکایت ها در سامانه‌های ۱۲۴

درباره فروش نان‌های یارانه‌ای به صورت اینترنتی نیز هیچ‌گونه نظارتی وجود ندارد. به طور کامل به حال خود رها شده و محل گران‌فروشی و جولان برخی از نانوایان برای انجام تخلف شده است.
بنابراین، علاوه بر وزارت جهاد کشاورزی و شرکت بازرگانی دولتی، اتاق اصناف و سازمان تعزیرات حکومتی نیز به عنوان نهادهای ناظر مسئولیت‌هایی برای نظارت بر رعایت قیمت نان در نانوایی‌ها دارند که شواهد امر نشان می‌دهد به درستی به وظایف خود عمل نکرده‌اند.
سؤال اینجاست که نهادهای نظارتی چگونه هنوز نتوانسته‌اند بر این روند نظارت مؤثری داشته باشند. چرا پس از چند سال و با وجود اجرای سیاست‌های اقتصادی متعدد، این تخلفات همچنان پرتکرارترین تخلفات در جامعه هستند؟ چگونه ممکن است یک نانوا با تخلف و ظلم به مردم، روزانه ۲ تا ۶ میلیون تومان سود نامشروع به جیب بزند؟ این در حالی است که این رقم جدا از آردی است که به شیرینی‌پزی‌ها و آزادپزی‌ها می‌فروشد.
کاربر سامانه ۱۲۴ در پاسخ به پیگیری زمان‌بر شدن رسیدگی به شکایات مردمی اظهار کرد: سامانه ۱۲۴ در زمینه تخلفاتی که مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است فقط ارسال‌کننده شکایت است و وزارت جهاد کشاورزی هم مثل وزارت صمت بازرسان حرفه‌ای دوره‌دیده و باتجربه ندارد. از نیروهای افتخاری با یک آموزش چند هفته‌ای برای رسیدگی به این شکایات استفاده می‌کند. ولی این موضوع در دولت چهاردهم دوباره مطرح شده و ممکن است در هفته‌های آینده دوباره موضوع رسیدگی به شکایت از نانوایی‌ها به وزارت صمت بازگردد.

بازنگری در نظارت سامانه‌های ۱۲۴

جلوگیری از این تخلفات به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است. شهروندان انتظار دارند که سامانه ۱۳۵ سازمان تعزیرات حکومتی و سامانه ۱۲۴ سازمان صنعت، معدن و تجارت به‌سرعت با این تخلفات برخورد کنند. ادامه این روند نه تنها به ظلم به بیت‌المال و حق‌الناس منجر می‌شود، بلکه شرایط را بدتر کرده و مانع از تحقق شعارهای کاهش تورم و افزایش تولید خواهد شد.
برای جلوگیری از تخلفات در واحدهای نانوایی، نیاز به نظارت دقیق‌تری احساس می‌شود. همچنین باید به تخلفات متقابل بین مشتریان و نانوایی‌ها توجه شود. تشویق مشتریان به استفاده از سامانه کارت‌خوان هوشمند و ثبت خرید در آن می‌تواند به کاهش تخلفات و افزایش شفافیت در توزیع نان کمک کند.
به‌طورکلی، باید به دنبال راه‌حل‌هایی بود که عرضه نان را افزایش دهد و در عین حال تخلفات و تناقضات در توزیع آن را کاهش دهد. هوشمندسازی نان و نظارت بیشتر بر نانوایی‌ها و مشتریان می‌تواند گام‌های مثبتی در این راستا باشد.